Golden brain issn: 181-4120 volume

GOLDEN BRAIN ISSN: 2181-4120 VOLUME 1 | ISSUE 7 | 2023
 
 
https://t.me/goldenbrain_journal Multidisciplinary Scientific Journal March, 2023
45
 
tabiatni o‘rganish degan darslar o‘qitilarmish”, — degan gap yurardi. Bizga juda sirli 
tuyulgan bu maktabni va uning donishmand muallimini ko‘rishga oshiqardik. Nihoyat 
bir kuni uch-to‘rttamiz borishga jazm qildik. Maktab pastakkina, nim qorong‘u bo‘lib, 
masjid yo‘lagiga joylashgan edi. Xonaning tepasida yorug‘lik uchun qoldirilgan 
tuynukdan qish va bahorda qor bilan yomg‘ir ham tushib turardi. Lekin xonada 
o‘quvchilar va domlaning shogirdlari ko‘p edi. Xayolimizda domlaning allaqanday bir 
sirli tomoni bor edi. Bizni qotmagina, kichik jussali, qorachadan kelgan, istarasi issiq, 
cho‘qqi soqol bir kishi kutib oldi. Bu nomi tilga tushgan muallim Avloniy edi. 
O‘qishga qabul qilindik. Ko‘p o‘tmay ko‘z oldimizda yangi bir dunyo ochilganiga to‘la 
ishonch hosil qildik. Bolalarimizning oldi bir necha yildan beri maktabga qatnab 
yurgan bo‘lsalar ham mirobodliklar oldida uyalib qoldik. Ular o‘qish-yozishda, hisob 
masalalarini hal etishda, tabiat hodisalaridan xabarlari bilan hammamizni lol 
qoldirishdi. Ayni zamonda bizning eski maktabimiz bo‘shab, Miroboddagi Abdulla 
Avloniy maktabi bizdan borgan bolalar bilan liq to‘ldi. Shu tariqa bu maktab tobora 
shuhrat topib bordi”. Abdulla Avloniy «Usuli jadid» maktablari uchun to‘rt qismdan 
iborat “Adabiyot yoxud milliy she’rlar” hamda “Birinchi Muallim” (1912), “Turkiy 
guliston yoxud axloq” (1913), “Ikkinchi Muallim” (1915), “Maktab gulistoni” (1917) 
kabi darslik va o‘qish kitoblari yaratdi. Bu asarlarida hamda publitsistik maqolalarida 
dunyo xalqlari madaniyatini, ilm-fanni, maktab va maorifni ulug‘lab, o‘z xalqini ilmli, 
madaniyatli bo‘lishga chaqiradi. XX asr boshlarida yangi maktablar uchun yozilgan 
alifbelar anchagina edi. Shular orasida Avloniyning “Birinchi Muallim”i ham o‘ziga 
xos o‘ringa ega; “Birinchi Muallim” 1917 yil to‘ntarishiga qadar 4 marta nashr etilgan. 
Avloniy uni yozishda mavjud darsliklarga, birinchi navbatda Saidrasul Aziziyning 
“Ustozi avval”iga suyanadi (dars berish jarayonida orttirgan tajribalaridan samarali 
foydalanadi). Avloniyning “Ikkinchi Muallim” kitobi “Birinchi Muallim” kitobining 
uzviy davomidir. Kitobdagi dastlabki berilgan ikki hikoya “Saxiylik” va “Baxillik” deb 
nomlangan. Birinchi hikoyada o‘sha davr turmushiga xos bo‘lgan voqea tasvirlanadi. 
Said ismli bolaning otasi har kuni o‘g‘li maktabga ketishi oldidan unga 10 tiyin ovqat 
puli berardi. Bir kuni Said maktab yo‘lida faqir kishini uchratadi. “O‘g‘lim ikki kundan 

---