Gospodarka I innowacje

Uchbu tadqiqotning maqsadi va vazifalariga yosh voleybolchilarni qo„l kuchini nostandart 
o„yinsimon mashqlar yordamida rivojlantirish samaradorligini tadqiqot ko„magida aniqlashdan 
iboratdir. 
1. Qo„llar kuchini rivojlantirishda standart mashqlarga nisbatan nostandart o„yinsimon estafetali 
mashqlar samaradorligini aniqlash. 
2. Nostandart mashqlarni estafeta tarzida qo„lash orqali yosh voleybolchilarning mashg„ulotlarga 
bo„lgan qiziqishini oshirish, ularning faolligini ta‟minlash va qisqa muddat ichida qo„l mushaklari 
kuchini samarali rivojlanishiga imkon yarati Voleybolda kuchni qachon, qaysi yoshdan boshlab 
rivojlantirish kerak, degan savol tug„iladi. Albatta, yoshlikdan. Ammo hamma gap mashqlarni tanlay 
bilishda, uni bolaning jismoniy imkoniyatiga qarab qo„llashdadir. Demak, kuchni rivojlantirishga 
dastlabki o„rgatish bosqichidanoq e‟tibor qaratish muhim ahamiyatga ega. Ammo, aksariyat tadqiqotchi 
olimlar va mutaxassislarning fikriga ko„ra dastlabki o„rgatish bosqichida kuch va tezkor-kuch sifatlarini 
og„ir buyumlar (tosh, shtanga) bilan rivojlantirish tavsiya etilmaydi. Shuning uchun yosh bolalarda 
kuch sifatini rivojlantirish trenerlardan nihoyatda ehtietkorlik bilan ishlash mas‟uliyatini yuklaydi. 
Kuzatuvlar shuni ko„rsatadiki, ayrim trenerlar qisqa muddat ichida malakali sportchilarni tarbiyalash 
maqsadida jismoniy sifatlarni rivojlantiruvchi mashqlarni zo„rma-zo„raki qo„llaydilar. Bu borada 
ayniqsa kuch sifatini tarbiyalash bolaning jismoniy imkoniyatini e‟tiborga olish zaruriyatini belgilaydi. 
Me‟yoridan ortiq beriladigan surunkali kuch mashqlari shug„ullanayotgan bolani zo„riqish holatiga 
tushirib qo„yishi muqarrar. Shuning uchun kuch mashqlarini qo„llashdan avval kuch sifatini baholovchi 
ommabop maxsus test mashqlaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Magistrlik dissertatsiyada ish mavzusi bo„yicha rejalashtirilgan tadqiqotning maqsadi yosh 
voleybolchilarda kuch sifatini nostandart maxsus mashqlar yordamida rivojlantirish samaradorligini 
o„rganishdan iborat. Ushbu maqsad quyidagi vazifalar asosida amalga oshirildi: 
 yosh voleybolchilarda qo„l kuchini aniqlash; 
 kuch sifatini nostandart mashqlar yordamida rivojlantirish samaradorligini o„rganish. 
Ishda quyidagi testlardan foydalanildi: 
1. Kuch sifatining axamiyati bo„yicha surovnoma o„tkazish. 
2. Gavda kuchi dinamometriyasi. 
3. Turnikda tortilish. 
4. Brusyada qo„llarni bukish-yozish. 
5. Gorizontal holatda qo„llarga tayanib, qo„llarni bukish-yozish. 
Ko„zatuv guruhida (10 ta o„quvchi) amaldagi BO`SM dasturi asosida shug„yllanganlar va ko„zatuv 
bo„yicha bu guruhda kuchni rivojlantirish uchun faqat standart mashqlar qo„llanilgan. 
Tajriba guruhi (10 ta o„quvchi) ham asosan BO`SM dasturi asosida shug„yllantirilgan. Faqat kuch 
sifatini rivojlantirishda quyidagi nostandart maxsus mashqlar qo„llanildi: 
1. 10 ta bola ikki jamoga bo„linib, 2 ta turnikda kim ko„p tortilish; 
2. Ikki jamoa bolalari brusyaning ikki tomonidan qo„llarga tayanib bukish-yozish mashqlarini bajarish; 
3. Ikki jamoa o„z kolonnasidan navbatma-navbat 3 m oraliqdan marraga kelib qo„llarga tayanib 
gorizontal holatdan bir marta qo„llarni bukib-yozadilar, ikkinchi o„rinishda ikki marta, uchinchi 
urinishda uch marta va hokazo mashq bajaradilar. G„olib jamoa kim ko„p urinishda mashqni to„liq 
qaytara olish bilan belgilanadi. 

---

207 
4. Ikki jamoadagi bolalar navbatma-navbat o„tirgan holatda tizzalariga qarab maksimal egiladilar va 
rezinka-espander bo„yinga joylashtiriladi. Mashq kim ko„p gavdasini ko„tarish bilan belgilanadi. 
Voleybol musobaqalarida har bir o„yin malakalarini ijro etish samaradorligi turli rejimda bajariladigan 
qo„l kuchiga bevosita bog„liqdir. Jumladan, har hil holatdan to„pni uzatish, qabul qilish, to„pni o„yinga 
kiritish, zarba berish, to„siq qo„yish turli kuchlanishda ijro etiladigan o„yin malakalari asosida amalga 
oshiriladi. Shuning uchun o„quv-trenirovka mashg„ulotlarida kuch va kuchlanish turlarini 
rivojlantirishga e‟tibor berish yosh iste‟dotli voleybolchilar tayyorlashning muhim shartlaridan biridir.
Voleybol bilan endi shug„ullanishni boshlagan bolalarda qo„l kuchini o„rganish malakali yosh 
sportchilar qo„l kuchiga qaraganda ancha zaif ekanlgini ko„rsatdi (2 jadval).