Gospodarka I innowacje
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Economy and Innovation
ISSN: 2545-0573 For more information contact: editor@gospodarkainnowacje.pl https://gospodarkainnowacje.pl 371 International Journal of Economy and Innovation | Volume 33 | Gospodarka i Innowacje Kielce: Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch Copyright © 2023 All rights reserved International Journal for Gospodarka i Innowacje This work licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 1-rasm Nivelir- (Fransuzcha nivelir – to`g`irlamoq baravarlamoq)-geodezik asbob. Yerdagi ikki nuqta balandligi farqi (nisbiy balandligi)ni gorizontal vizir nuri bilan shu nuqtaga tik o`rnatiladigan Nivelir reykalar yordamida aniqlanadi. Ular ikki turga vizir nuri slindirik adilak yordamida gorizontal holatga Nivelirga vizir nuri o`z-ozidan gorizontal holatga keladigan kompensatorli nivelirga bo`linadi. Aniqlik bo`yicha Nivelir aniqligi yuqori (1km masofaga nivelir niviler aniqligi 0.5-1.0mm)aniq (2-3mm)va texnik(10mm) nivelirlarga bo`linadi. Nivelirlar asosiy geodezik topografik ishlarda barcha turdagi qurilish ishlarida noyob binolarva murakkab inshoatning chokish hodisasini kuzatishda yer qobig`I vertikal harakatini o`rganishda va boshqa maqsadlarda keng qo`llaniladi. 2-rasm Oxirgi yillarda geodezik amaliyotda injinerlik – geodezik ishlarni ishlab chiqarishda va aftomatlashtirilgan taxiometrik syomkalarni bajarish uchun mo`lljallangan sifatli geodezik o`lchash vositasi, keng tarqalgan electron taxiometrlar vujudga keldi. Elektron taxiometr (ET)-bu uzoq masofali qismlarni va burchakli ulash nazorat qilish va o`lchash jarayonini boshqarishni ( mikroEHM )asosida taminlovchi indekatorli qurilma. Taxiometrning electron hisoblash asosini yig`ilgan ko`rsatgichlar va joylashish qismini tashkil qiladi. Elektron taxeometrlarning tez rivojlanishi burchak va chiziqlarni o`lchashda yuqori darajali aftomatlashrtirish farqida tizimlarga ishlov berish, tashkiliy qiasmlar sifatida krish yoki asboplarning ko`rsatilgan qismi va yuqori darajadan aftamatlashtirilishi alohida jarayon emas, umuman olganda topografik syomka hisoblanadi. Bunda chiziq burchak o`lchashlar ancha 372 International Journal of Economy and Innovation | Volume 33 | Gospodarka i Innowacje Kielce: Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch Copyright © 2023 All rights reserved International Journal for Gospodarka i Innowacje This work licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 aftamatlashtirilgan ayni vaqtda topografik syomkani bajarishda elektron taxiometrdan foydalanib ana shu ishlarni olib borishdan iborat.Elektron taxiometrlar quydagi ishlarni bajarishda qo`llaniladi: Topografik geodezik ishlarni olib borishda, dala ishlarida, qurilish maydonlarida, gidromelarativ ishlarni ishlab chiqarishda, yirik mashinasozlik, kemasozlik, muhandislik va muhandislik geologik qidiruv ishlarida, harbiy ishlarda va ko`p boshqa ishlarda. Elektron taxiometrlar yordamida ish bajarishda ko`plab amaliy vazifalar hal qilinadikiy, ya`ni reja ishlarining asosiy elementlari bo`lib joyda loyhaviy burchak o`lchash, loyhaviy masofani qo`yish, loyhaviy atmetkani joyga ko`cherish, loyhaviy chiziq va tekislikni joyga ko`chirishlar, topografik xarita va rejalarni yaratish va ya yangilash hisoblanadi. Zamonaviy elektron taxiometrlar oldingi asboblardan shunisi bilan farq qiladiki, o`lchashlar va hisoblashlar to`la aftomatlashtirilgan bo`lib raqamli xarita va rejani yangilash imkoniyatini tashkil etadi, ko`p quvvat talab qilinmaydi Ichida o`rnatilgan kichik electron xisoblash mexanizmi (EHM) o`lchash jarayonini unumdorligini ko`taradi, ishlarni xatosiz bajarishni ta`minlaydi, o`lchash natijaLARIGA ishlov beradi. Elektron hisoblash mexanizmi (EHM) barcha ichgi jarayonlari aftamatlashtirilgan bo`lib qurilmani ulashda; masofalarni o`lchash nuqtalarni koordinatalarini va boshqa o`lchamlarga ishlov berish uchun malumotlar olish; raqamli kartalar yoki joyni planga ishlov berish uchun ma`lumotlar ro`yxatga olinadi, boshqalarda doiraning birgina vaziyatida burchak o`lchanadi – bunday tartibdagi burchak o`lchashda xatoliklar vujudga keladi.Taxiometrni ko`rish turbasi ko`qirrali ko`rinishda tuzilgan bo`lib qabul qilish uzatish tizimining dalnomer qismi bilan briktirilgan. Bunday turdagi elrktron asboblar vertikal aylanma o`qlar nishabligini aftomat ravishda hisoblash mumkun. Zamonaviy elektron taxiometrlarning yaratilishi oxirgi o`n yilliklar ichida qachondir yaratilgan optik- mexanik taxiometrlar , kodli teodolitlar va elektron dalnamerlar, geodezik asboblarni rivojlanishining natijasi hisoblanadi. An`anaviy mutaxasislashtirilgan barcha yetakchi xorijiy firmalar va optimexanik , optik -elektron geodezik asboblarni ishlab chiqaruvchilar, elektron taxiometr chiqaruvchilar, elektron taxiometr (ET)ning turli tuzilishini dunyo bozoriga taqdim etadilar. Rossiyaning o`zining savdo vakolatiga ega - Carl Zeis(Germaniya), Leika AG (SHvedsariya) Topkon (Yaponiya) firmalarda, eksperemental optik-mexanik zavodda (UOMZ)ishlab chiqaradilar. Bizning yurtimizda electron taxiometrga (ET) ishlov berish va ishlab chiqarish O`Zgashliti da amalga oshiriladi. 3-rasm 373 International Journal of Economy and Innovation | Volume 33 | Gospodarka i Innowacje Kielce: Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch Copyright © 2023 All rights reserved International Journal for Gospodarka i Innowacje This work licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|