Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi institutsional iqtisodiyot

I
5
q ; 
«Jami xususiy kapital» 
(«Ma‘muriy-boshqaruv xarajatlari» + 
«Rahbar xodimlarni mukofotlash») 
I
6
 
q 
«Yalpi foyda» 
I
5 
indeksi aktsiyadorlarning aktsiyadorlik jamiyatidagi qoldiq daromadni olish huquqidan 
foydalanishi samaradorligini tahlil qilish uchun taklif etiladi. Agar tadqiq etilayotgan firmaning 
balansi asosida hisoblab chiqilgan ushbu indeks tarmoq yoki korxonalar guruhlari bo‘yicha 
o‘rtacha indeksdan ancha kichik bo‘lsa, u holda rasmiy mulkdorlar «agentlar» - menejerlarning 
opportunistik xatti-harakatlari ehtimoliga e‘tiborni qaratishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Menejerlarning opportunizmini, masalan, daromadlar to‘g‘risidagi hisobotda «Ma‘muriy-
boshqaruv xarajatlari» moddasining oshirib ko‘rsatilishi holatlari tasdiqlaydi, chunki ko‘pincha 
menejerlar o‘z daromadini pul shaklida ko‘paytirish imkoniyatidan mahrum bo‘ladilar. Shuning 
uchun I
6 
indeksi I
5 
indeksining tabiiy to‘ldiruvchisi hisoblanadi. 
«Naqd pulda to‘langan dividendlar» 
I
7
q ; 
«Soliqlar to‘langanidan so‘ng foyda» 
«Joriy operatsiya xarajatlari» 
I
8
q . 
«Soliqlar to‘langunicha foyda» 
Mazkur indekslar firmaning maqsadli funktsiyasini tahlil qilish va, o‘z navbatida, uning 
real «printsipal»ini aniqlash uchun mo‘ljallangan. Bir aktsiyaga daromadni ko‘paytirish 
gepotezasini tekshirish uchun («printsipal» - aktsiyadorlar) I
7 
dividendlarni to‘lash koeffitsienti 
qo‘llaniladi (naqd pullar harakati haqidagi hisobotdan «Naqd pulda to‘langan dividendlar» 
moddasi). Bunda I
7
koeffitsientini dinamikada ko‘rib chiqish lozim – faqat uning bir necha 
hisobot davrlaridagi ijobiy dinamikasi firmaning bir aktsiyaga daromadni ko‘paytirish maqsadini 
ko‘zlaganligidan dalolat beradi. Ikkinchi tomondan, korxonaning omon qolishga yo‘naltirilishi 
darajasi soliqlar to‘langunga qadar foydaning barqaror eng kam miqdori chog‘ida joriy 
operatsiya majburiyatlari va umuman passivning o‘zaro nisbati dinamikasi (oshish tomonga) 
asosida baholanadi. 
«Sotilgan tovarlarning tannarxi»