Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi institutsional iqtisodiyot
Yüklə 6,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI “IQTISODIYOT” KAFEDRASI INSTITUTSIONAL IQTISODIYOT FANIDAN O’QUV-USLUBIY MAJMUA bilim sohasi: 200000 – ijtimoiy soha, iqtisod va huquq ta‘lim sohasi: 230000 – iqtisod ta‘lim yo‘nalishi: 5230100 – iqtisodiyot tarmoqlar va sohalar bo‘yicha GULISTON – 2020 1 ―Institutsional iqtisodiyot‖ fanidan o‘quv-uslubiy majmua O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus vazirligining 2017 yil 1 martdagi № 107-sonli buyrygi asosida ishlab chiqilgan. Tuzuvchi: A.X.Burxanov - ―Iqtisodiyot‖ kafedrasi dotsenti v.b., iqtisod fanlari nomzodi Taqrizchilar: O.Sattorqulov - ―Iqtisodiyot‖ kafedrasi dotsenti, i.f.n.; A.Mamatov - ―Iqtisodiyot‖ kafedrasi professori, i.f . d. O‘quv-uslubiy majmua Guliston davlat universiteti o‘quv-uslubiy kengashining 2020 yil 27 avgustdagi № 1 - sonli qaroriga muvofiq o‘quv jarayoniga tatbiq etish uchun tavsiya etilgan. 2 MUNDARIJA Kirish I. O‘quv materiallari 1.1. Ma‘ruza materiallari 1.2. Amaliy mashg‘ulot mavzulari a) Asosiy matn b) Topshiriqlar ( misollar, keyslar, testlar) v) Nazorat savoolari g) Adabiyotlar ro‘yxati II. Mustaqil ta‘lim mashg‘ulotlari III. Glossariy IV. Ilovalar 4.1. Fan dasturi 4.2. Ishchi o‘quv dasturi 4.3. Tarqatma materiallar 4.4 Testlar 4.4. Reyting tizimi asosida baholash mezonlari 3 KIRISh Har qanday jamiyat institutsional muhitini tashkil etuvchi ma‘lum bir institutlar doirasida faoliyat yuritadi va rivojlanib boradi. O‘zbekistonda mustaqillikning dastlabki yilidan boshlab beshta tamoyil asosida bosqichma-bosqich amalga oshirilgan islohotlar jarayonida ijtimoiy-iqtisodiy hayotning barcha sohalarida o‘zgarishlarga erishildi, iqtisodiyotning yangi xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlari – yirik aktsiyadorlik jamiyatlari, xolding kompaniyalar va xususiy mulkchilikning turli shakllari barpo etildi. Shu bilan bir vaqtda ular faoliyat yuritishi shartlarini belgilab beruvchi rasmiy qoidalar (konstitutsiya, qonunlar, farmonlar va b.) hamda milliy qadriyatlar, urf-odatlar va boshqa norasmiy normalarni o‘z ichiga olgan institutsional asoslar yaratildi. Bularning barchasi jamiyatda mulkchilik, ishlab chiqarish va taqsimot munosabatlarining takomillashuviga, moddiy, tabiiy va mehnat resurslaridan samarali foydalanishga kuchli ta‘sir ko‘rsatadi. Shu bois institutsional muhitni faollashtirish, faoliyat ko‘rsatayotgan iqtisodiyotning rivojlanish qonuniyatlarini bilish, uni modernizatsiya qilish yo‘llarini tanlash va xavf-xatarning oldini olishning samarali vositasi zarur. Institutsional iqtisodiyot, shubhasiz, ana shunday vositalardan biri hisoblanadi. Mazkur majmua ilg‘or xorijiy tajribani keng o‘rganish, umumlashtirish va undan ta‘lim va tadqiqotlar jarayonida samarali foydalanish mahsulidir. Zamonaviy hayotni bugun ilm-ma‘rifat va ta‘limning taraqqiyotisiz tasavvur etib bo‘lmaydi, insoniyat fan o‘qi atrofida aylanayotgandek go‘yo. Jahonning etakchi davlatlarida ta‘limni rivojlantirish birinchi galdagi vazifa sifatida belgilanishi ham bejiz emas. Negaki, mamlakatning kelgusi ravnaqi aynan shu sohada qo‘lga kiritgan yutuqlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Bugungi kunda universitetlarning ta‘lim berish faoliyati yanada takomillashtirilib, xalqimizning asrlar davomida shakllangan ilm sari intilish fazilati yana bir bor namoyon bo‘lmoqda. Yoshlarimiz sog‘lom hamda go‘zal turmush kechirish, egallagan kasbi bo‘yicha doimiy ish o‘rniga ega bo‘lish, mas‘uliyatni o‘z zimmasiga olish, insoniy qadr-qimmatini kamsitishga yo‘l qo‘ymaslik, qisqacha aytganda, komillikka erishish uchun harakat qilyapti va bu jarayonda ta‘lim olishni eng asosiy shart sifatida ko‘rmoqda. Mamlakatimizda 2019 yilning oktyabrida O‘zbekiston Respublikasi oliy ta‘lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasi qabul qilindi. Ushbu hujjatga intellektual taraqqiyotni jadallashtirish, raqobatbardosh kadrlar tayyorlash, ilmiy va innovatsion faoliyatni samarali tashkil etish hamda xalqaro hamkorlikni mustahkamlash maqsadida fan, ta‘lim va ishlab chiqarish integratsiyasini rivojlantirish singari vazifalar asos qilib olindi. Kontseptsiya mazmuni mamlakatimiz oliy ta‘lim tizimini isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlarini aks ettiradi. Unda oliy o‘quv yurtlarida qamrov darajasini kengaytirish hamda ta‘lim sifatini oshirish, raqamli texnologiyalar va ta‘lim platformalarini joriy etish, yoshlarni ilmiy faoliyatga jalb qilish, innovatsion tuzilmalarni shakllantirish, ilmiy tadqiqotlar natijalarini tijoratlashtirish, xalqaro e‘tirofga erishish hamda boshqa ko‘plab aniq yo‘nalishlar belgilab berilgan. Bularning barchasi ta‘lim jarayonini yangi sifat bosqichiga ko‘tarish uchun xizmat qiladi 1 . O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoevning 2020 yil 24 yanvaridagi Murojaatnomasida 2020 yil — Ilm-ma‘rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili deb e`lon qilindi. Shavkat Mirziyoyev joriy yilni ana shunday nomlashni taklif etdi, parlamentariylar buni ma‘qulladi. Ushbu yilda Nukus, Buxoro, Samarqand, Guliston va Urganch shaharlarida IT- 1 O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi ПФ-5847-sonli ―O‘zbekiston Respublikasi oliy ta‘lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to`g`risida‖gi farmoni. 4 parklar tashkil etiladi. «Elektron hukumat» tizimining barcha tashkiliy va institutsional masalalari hal etiladi. Shuningdek, qurilish, energetika, qishloq va suv xo‗jaligi, transport, geologiya, kadastr, sog‗liqni saqlash, ta‘lim arxiv sohalarini to‗liq raqamlashtirish ishlari boshlanadi. Yaqin ikki yilda barcha qishloq va mahallalar tezkor internet bilan ta‘minlanadi. «Raqamli O‗zbekiston-2030» dasturi ishlab chiqildi. Ishlarni tizimli tashkil etish uchun hukumatda bosh vazir o‗rinbosari, vazirlik va idoralarda hamda hokimliklarda esa alohida o‗rinbosar lavozimlari joriy etiladi. O‗zbekistonda Kambag‗allikni kamaytirish dasturi ishlab chiqiladi. Hisob-kitoblarga ko‗ra, mamlakatda kam ta‘minlangan aholi soni 12−15 foizni (4,5−5 mln kishi) tashkil etadi. Oxirgi 2 yil ichida ijtimoiy nafaqa oluvchilar soni 1,3 barobarga ko‗paydi, nafaqalar miqdori 2 barobarga oshdi. Lekin kam ta‘minlangan aholiga ijtimoiy nafaqa va moddiy yordam pulini to‗lash yoki ular miqdorini oshirish orqali ushbu muammo to‗liq yechilmaydi. Shuning uchun Jahon banki, BMTning Taraqqiyot Dasturi va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan birga O‗zbekistonda Kambag‗allikni kamaytirish dasturi ishlab chiqiladi. Tadbirkorlikni rivojlantirish bo‗yicha tashabbuslar Avvalo, soliq islohotini barqaror davom ettirish maqsadida Davlat soliq qo‗mitasi qoshida Fiskal institut tashkil etiladi. Unda soliqchilar malakasi oshiriladi, yangi bilimlar beriladi. Bo‗sh turgan yer maydonlari va binolar haqida aniq ma‘lumot beruvchi onlayn platforma ishga tushadi. To‗lovga qobiliyatsiz korxonalarni sog‗lomlashtirish bo‗yicha yangi tizim ishga tushadi. «Kichik va o‗rta biznes to‗g‗risida»gi qonun loyihasi tayyorlanadi, bundan tashqari litsenziyalash va ruxsatnomalar berish tartibida jiddiy o‗zgarish kutilmoqda. Mirziyoyevning ta‘kidlashicha, ruxsatnomalar soni 2−3 baravarga kamayishi lozim. «Yuridik shaxs bo‗lgan tadbirkorlik sub‘ekti a‘zolariga „jinoiy uyushma― degan ayblov qo‗yib, ularga og‗ir jazo tayinlash kabi allaqachon umrini o‗tab bo‗lgan tartiblarni bekor qilish vaqti yetdi. Buning oqibatida yuzlab tadbirkorlar qanchadan-qancha aziyat chekib, moddiy zarar ko‗rayotganlarini inobatga olsak, bu o‗zgarishlarning qanday katta ahamiyatga ega ekani yaqqol ayon bo‗ladi» 2 . Islohotlar samaradorligi quyidagi to‗rtta omilga bog‗liq ekani aytildi: qonun ustuvorligi; korrupsiyaga qarshi qat‘iy kurash; institutsional salohiyatni yuksaltirish; kuchli demokratik institutlarni shakllantirish. 2 O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoevning 2020 yil 24 yanvaridagi Murojaatnomasi. Manba Lex.uz 5 Yüklə 6,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|