Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi institutsional iqtisodiyot

 
Xulosa 
XIX asr oxiri va XX asrning boshlarida bozor iqtisodiyoti munosabatlarining jadal 
rivojlanishi barobarida iqtisodiy tadqiqotlar ko‘lami yanada kengaydi va chuqurlashdi. Bu bilan 
hozirgi zamon iqtisodiy ta‘limotlarining yirik yo‘nalishlari shakllandi. Ular uch yo‘nalishdan 
iborat: neoklassika, institutsionalizm va keynschilik. Klassik nazariyaning marjinal yondashuv 
bilan kengayishi neoklassik nazariya sifatida namoyon bo‘ldi. 
Institutsionalizmning tadqiqot markazida institutlar – insonlar tomonidan barpo 
etiladigan va o‘zaro hamkorlikni tarkiblovchi siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy me‘yorlar va qoidalar 
turadi. Institutsional nazariya qoidalari neoklassik yondashuvga nisbatan yangi nazariya bo‘lib, u 
bozor munosabatlari tahlilining yangi sohasidir. Individlar va institutlarning o‘zaro bog‘liqligini 
tahlil qilishda metodologik individualizm va xolizm metodologiyasidan foydalaniladi. Ular 
institutlar yoki individlarning birlamchiligi nuqtai nazaridan bir-biridan farq qiladi. 
Institutsional iqtisodiyot rivojlanishida o‘zaro o‘xshash nomdagi neoinstiutsional hamda 
yangi institutsional bosqichlardan iborat. Birinchi bosqichda mulkchilik huquqlari (R.Kouz, 
R.Pozner, S.Peyovich), optimal shartnoma, konstitutsiyaviy iqtisodiyot (V.Vanberg), ijtimoiy 
tanlov (J.Byukenen, G.Tallok), transaktsiya xarajatlari (R.Kouz, O.Uilyamson), axborot 
(J.Stigler) nazariyalari, ikkinchi bosqichga
o’yinlar nazariyasi
(J. fon Neyman, 
O.Morgenshtern, J.Nesh), G.Saymonning to‘liqsiz ratsionallik nazariyasi kiritilgan. D.Nort 
tadqiqotlarida individlarning institutsional doiralarni o‘zgartirishga qodirligi ta‘kidlanadi.

---

12 
Yangi institutsional iqtisodiyotning eng yoyiq ko‘rinishdagi dasturi 
kelishuvlar 
iqtisodiyoti 
(L.Tevano, O.Favro, A.Orlean, R.Buaye)dir. Uni tahlil qilish markazida kelishuvlar 
turadi. Kelishuvlar individlar o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikning umumiy doiralari sifatida qabul 
qilinadi. 
Takrorlash uchun savollar 
1.
Hozirgi iqtisodiy ta‘limotlarining yirik yo‘nalishlarini ayting. 
2.
Institutsionalizmning boshqa yo‘nalishlardan farqini ayting. 
3.
«Eski» institutsionalizm vakillarining qarashlarini sharhlang.
4.
Instiutsionalizmning asosiy nazariyalariga tarif bering.
5.
Mulkiy va shartnomaviy munosabatlarga oid nazariyalarni sharhlang. 
6.
―Eski‖ va ―yangi‖ institutsional maktablarning printsipial farqi. 
7.
Neoinstitutsional iqtisodiy nazariyani (neoinstitutsionalizmni) rivojlantirish uchun 
nima asos bo‘lib xizmat qildi? 
8.
Neoinstitutsional nazariyaning asosiy qoidalari qanaqa? Ularning neoklassik 
nazariyaning bazaviy asoslaridan farqi nimada? 
9.
Neoinstitutsional nazariyada nima tahlilning bazaviy birligi hisoblanadi?