Guliston davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

1. Adabiyotlar bilan ishlash usuli. Har qanday ilmiy ish shu sohada e’lon qilingan adabiyotlarni o’rganish, taxlil qilish va umumlashtirish bilan boshlanadi. Mazkur usul yordamida boshqa tadqiqotchilar tomonidan olingan ma’lumotlar to’planadi va o’rganiladi va umumlashtiriladi. Masalan, geografiya ta’limi metodikasida quyidagi soxalar bo’yicha ma’lumotlar to’planadi va taxlil qilingadi: ta’lim bo’yicha davlat tomonidan chiqarilgan qonunlar , qarorlar va boshqa xujjatlar; bilish nazariyasi bo’yicha falsafiy adabiyotlar o’rganiladi; mantiq, psixalogiya va didaktika bo’yicha ma’lumotlar o’rganiladi va taxlil qilinadi: o’qitish metodikasi bo’yicha e’lon qilingan ilmiy ishlar alohida taxlil qilinadi. Adabiyotlar taxlili amalga oshirilgandan so’ng o’rganilayotgan muammoning dolzarbligi, o’rganilmay qolgan jihatlari aniqlanadi.
2. Kuzatish. Eng keng tarqalgan pedagogik tatqiqot usuli hisoblanadi. Mazkur usul pedagogik jarayonni bilishni eng muxim usullaridan biri xisoblanadi. Har qanday o’qituvchi darsni kuzata bilish qobiliyatiga ega bo’lmog’li lozim. Kuzatish metodikasi tuzilishi, mazmuni, turi, kuzatish texnikasi o’rganilayotgan muammoni mohiyati va xususiyatlari, tadqiqod metodlariga bog’liq. Kuzatish turli xil bo’ladi, ular dasturi, tashkil qilinishi va maqsadiga ko’ra ma’lum bir guruxlarga bo’linadi.Kuzatish obektlari o’quv ishlari usullari, darslarda o’quvchilarni tashkil qilish, uyga vazifa berish, o’qitish metodlarini, vositalarini tanlash xisoblanadi.
3. Pedagogik eksperiment. Pedagogik tadqiqotlar eng keng tarqalgan usullardan biri hisoblanadi. O’ning yordamida har bir o’qitish metodlarni avzalliklarini aniqlash mumkin.
I.S.Matrusov fikricha pedagogik eksperiment deganda nazorat qilinayotgan va xisobga olinayotgan sharoitda tadqiq qilinayotgan pedagogik jarayonlarni kuzatishga imkon beradigan ilmiy jixatdan tashkil qilingan ta’lim va tarbiya tajribasidir. Pedagogik eksperimentning maqsadi o’rganilayotgan voqea va hodisalarni qonuniyatlarini aniqlash, u yoki bu metodik masalani mohiyatini ochib berishdir.
Pedagogik eksperimentga quyidagi talablar quyiladi.

• 
  -pedagogik eksperiment mukammal darajada loyihalashtirilgan bo’lmog’i lozim;
  
• 
  -u metodologik jixatdan asoslangan gipotezaga tayanmog’i lozim;
  
• 
  -o’rganilayotgan muammo o’zida qarama-qarshiliklarni va yangiliklar kurtagini aks ettirmog’i lozim;
  
• 
  Pedagogik eksperiment o’tkaziladigan vaqti, o’rganilayotgan xodisalar tarkibi, tashkil qilinishiga ko’ra turlicha bo’lishi mumkin. Pedagogik eksperimentlar o’tkazilish vaqtiga ko’ra qisqa va uzoq muddatli, o’rganilayotgan hodisani tarkibiga ko’ra oddiy va murakkab, tashkil qilinishiga ko’ra tajribali (bir gurux o’quvchilar bilan o’tkaziladi), tabiiy (bir sinf bilan, yoki bir necha maktabdagi bir xil sinflar bilan o’tkaziladi), kompleks eksperimentlarda tajriba va tabiiy usullar uyg’unlashgan holda qullaniladi.
  
• 
  Oldiga qo’ygan maqsadiga ko’ra pedagogik eksperimentlar tasdiqlovchi, (mavjud qoidalarni) shakillantiruvchi yoki yaratuvchi, nazorat qiluvchi yoki nazorat.
  
• 
  Pedagogik eksperiment yordamida nazariy hollar tekshiriladi, ta’lim va tarbiya jarayoni haqida to’la va aniq ma’lumotlar olishga imkon beradi.