Guruh talabasi Xomidova Shahnozaxon

to’g’risida so’z yuritishimiz mumkin.  To’qnashishlarda ikkita molekula markazlari yaqinlashishining eng kichik masofasi d –

_25.02.2020molekulalarning effektiv diametri deb ataladi.


• 
  U to’qnashayotgan molekulalar tezligiga, ya’ni gazning temperaturasiga bog’liq.
  
• 
  1 sekund ichida molekula o’rtacha arifmatik tezlik - <> ga teng yo’l bosib o’tadi va bu vaqt ichida o’rtacha to’qnashishlarga duch kelsa, u holda erkin yugurish yo’li quyidagiga teng bo’ladi
  


l 
 z 

O’rtacha to’qnashishlar soni ni topish uchun molekulani d – diametrli sharcha va u «xudi qotib qolgan» molekulalar orasida harakat qiladi deb hisoblaymiz. Bu molekula markazlari d ga teng yoki kichik bo’lgan molekulalar bilan to’qnashadi, boshqacha qilib aytganda radiusi d, bo’lgan «siniq» tsilindr ichida harakat qiladi.
«siniq» tsilindr hajmidagi molekulalar soni 1 sekund ichidagi o’rtacha to’qnashishlar soniga teng bo’ladi

Molekulalarning o’rtacha to’qnashish soni va o’rtacha erkin yugurish yo’li

• 
  «siniq» tsilindr hajmidagi molekulalar soni 1 sekund ichidagi o’rtacha to’qnashishlar soniga teng bo’ladi.
  
• 
   z n d²
  

SHunday qilib o’rtacha to’qnashishlar soni
 z nd ² ga teng bo’ladi

Agarda hisoblashlarda boshqa molekulalarning harakatini hisobga ^.
olsak, o’rtacha to’qnashishlar soni quyidagicha teng bo’ladi

 z  2 d² n
U holda o’rtacha erkin yugurish yo’lini shunday ifodalaymiz
 ^ 1
l   z   2 d2 n l ^ 2 d₂ n

• 
  O’rtacha erkin yugurish yo’li molekulalar kontsentratsiyasiga teskari proportsional ekan.
  
• 
  P=nkT tenglikdan foydalansak, temperatura o’zgarmas bo’lganda, quyidagi nisbatni keltirib
  

chiqarish mumkin
l₁   n₂  P₂
  l₂   n₁  P₁

 1. Broun harakati

• 
  
  
  Broun suv ustidagi gul changchalarini mikroskop orqali kuzatganda, gul changchalari jonlanib, xudi quyosh nuridagi changlar harakatigao’xshash, tartibsiz harakat qilishini ko’rgan. Keyinchalik o’lchamlari 1 mkl ga yaqin bo’lgan barkcha zarrachalar suyuqlik yoki gazlarda yuqoridagidagi betartib harakat qilishlari kuzatilgan. Zarrachalarning bu betartib harakati – Broun harakati deb atalgan va u muhit temperaturasi oshishi va zarrachalar o’lchamlari kichrayishi bilan kuchaygan.
  
• 
  Broun harakati zarrachalarga muhitning molekulalari urilishi natijasida sodir bo’ladi. SHuning uchun gaz yoki suyuqlik molekulalarining issiqlik harakati tartibsiz harakat deb hisoblangan
  

^ .
 Model. Broun harakati