Buxoro yahudiylarining diniy marosimlari va bayramlari
Reja
Yahudiylik dinining vujudga kelishi va ta’limoti
Yahudiylarni Buxoroga ko’chib kelishi
Buxoro yahudiylari tarixi va madaniyatini o‘rganish
Xulosa
Yahudiylik dini yahudiy (Isroil) xalqining yakka xudolikka asoslangan dinidir. Bu dinning nomi yahudiylarning yahudo qabilasi nomidan olingan.
Yahudiylik dinining paydo bo’lishi jarayoni uzoq tarixiy davrni o’z ichiga oladi va uning asosida yahudiylikning yagona davlatga birlashishiga intilishlari yotadi.
Yahudiy qabilalari dastlab ko’chmanchi tarzda yashaganlar.
Miloddan avvalgi XIII asrda Yuqori Mesopotamiyada yashagan yahudiylar Falastinni bosib olganlar.
Mana shu tarixiy davrlardan dastlabki yakka xudolik dinlaridan biri-yahudiylik dinining shakllanish jarayoni boshlanadi. Yahudiylik dinining taraqqiyoti, uning bugungi ko’rinishda shu kungacha yetib kelish tarixi-yahudiy xalqining o’z boshidan kechirgan og’ir tarixiy sinovlari bilan bevosita bog’liqdir. Shu jihatdan olganda, yakka xudolikka asoslangan yahudiylik dinining taraqqiyot jarayoni bir necha davrlarga bo’linadi.
Bu davlatning vujudga kelishida yahudiylarning yahudo qabilasi asosiy rol o’ynagan. Bu qabila dastlabki podsholik sulolasiga asos solgan. Birinhci bor mamlakatni birlashtirib, Isroil-Yahudiya davlatini barpo qilgan shaxs-Dovuddir (1004-965). Barcha yahudiylar endilikda yagona xudo-yahudo qabilasining xudosi Yahvega sig’inadigan bo’lganlar. Shu tariqa, miloddan avvalgi X asrdan boshlab yahudiylik dini umumdavlat diniga aylangan.
Yahudiy davlati podshosi Solomon (Sulaymon) miloddan avvalgi X asrda hashamatli Yahve ibodathonasini qurdirgan.
Yahudiylik ta’limotiga ko’ra Muso bu dinning payg’ambaridir. Xo’sh Muso qay tariqa bu din payg’ambariga aylangan? Bu masala yahudiylik muqaddas kitobida quyidagicha talqin etiladi:
Isroil (yahudiy) xalqi Imromdan (Oliy Otadan) boshlanadi. “Isroil” so’zi Imromning nevarasi Ya’qubning ikkinchi nomi bo’lib, u “Xudo bilan kurashgan” degan ma’noni anglatadi. Ya’qub tushida xudo bilan olishgani uchun shunday nom bilan atalgan.
Yahudiylar O‘rta Osiyoda. Ma’lumki, yahudiylar O‘rta Osiyoga qadim zamonlardan ko‘chib kelganlar. Ularning bu kelishlari haqida turli xil rivoyatlar mavjud. Ularning ichida umum e’tirof etilganlaridan biri shuki, yahudiylar bu mintaqaga Eron orqali kirib kelganlar. Bu xalqning O‘rta Osiyoga hijrati ko‘p asrlar mobaynida davom etdi.
. Taxminlarga ko‘ra, ular Assuriya quvg‘inlari paytida – er. av. VII-VI asrlarda Eronga ko‘chib kela boshlaganlar. Hatto e.r. av. VIII asrlarda ba’zi yahudiylar Isroilni tark etib, Misr, Eron kabi o‘lkalarda boshpana topganliklari haqida ham xabarlar bor. Fors davlati ma’lum muddat O‘rta Osiyoni o‘z hukmlari ostida tutib turgan va xuddi shu davrda yahudiylarning ko‘chib kelishi amalga oshgan. Bu fikrni mahalliy yahudiylarning fors lahjalaridan birida gaplashishlari ham quvvatlaydi. Ularning hayot tarzlari, urf-odatlari qadimiy yahudiy, fors va mahalliy - O‘rta Osiyo madaniyatlarining qorishmasidan iborat
Tarixning turli jarayonlarida bu uch madaniyatdan ba’zilarining ta’siri kuchayishi yoki aksincha susayishi kuzatilgan. XVIII asrning boshlarida O‘rta Osiyoda yuz bergan siyosiy jarayonlar tufayli yahudiylar Eron, Afg‘oniston, Xiva, Qo‘qon va Buxoro jamoalariga bo‘linib ketdi.
. O‘tgan asrning ikkinchi yarmida Rossiya tomonidan O‘rta Osiyoning ma’lum bir qismining bosib olinishi yana yahudiylarning Turkiston Muxtoriyati va Buxoro Amirligi jamoalariga bo‘linib ketishiga olib keldi. Yahudiylik millat dini bo‘lganligi uchun yahudiylar qaerda bo‘lmasin, biri-ikkinchisidan qancha uzoq bo‘lmasin, o‘qiydigan kitobi – Tavrot, e’tiqod qiladigan dini yagona bo‘lib qolaverdi. XVIII asrda O‘rta Osiyo yahudiylari tushkunlik davrini boshdan kechirdilar
Pesax yoki Fisih bayrami yahudiy madaniyatidagi eng muhim voqealardan biridir. Bayram Bibliya tarixidagi eng muhim voqea - yahudiylarning Misrdan chiqishiga bag'ishlangan bo'lib, bu yahudiy xalqi tarixining boshlanishi hisoblanadi.
Isroilda bayram bir hafta, undan tashqarida esa sakkiz kun davom etadi.
etet
Etiboringiz uchun raxmat 😊😊😊😊😊
Foydanilgan adabyotlar
Yahudiylarning tashqi o'ziga xos xususiyatlari. Erkak va ayollarda yahudiylarning paydo bo'lishining belgilari. http://migurban.ru/uz/s-chego-nachat/vneshnie-otlichitelnye-cherty-evreev-priznaki-evreiskoi-vneshnosti-u-muzhchin-i.html
