Harakat harakat



Yüklə 1,07 Mb.
tarix11.06.2023
ölçüsü1,07 Mb.
#128461
d 2

HARAKAT

  • Harakat — borliqning ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni ifodalovchi falsafiy kategoriya. Harakat tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi. Olamdagi har qanday jarayon harakat tufayli sodir boʻladi
  • Har qanday oʻzgarish — harakatdir. Oʻzgarishlar faqat moddiy obʼyektlarga emas, balki maʼnaviy, gʻoyaviy obʼyektlarga ham xosdir. Har qanday (moddiy yoki gʻoyaviy) obʼyektning mavjudligi undagi harakat va oʻzgarishlar tufayli namoyon boʻladi. Shu sababli harakat borliqning asosiy mavjudlik shaklidir.

HARAKAT SHAKLLARI

  • Falsafiy adabiyotlarda moddiy borliqning quyidagi harakat shakllari ajratib koʻrsatiladi:
  • 1) Mexanik harakat— jismlarning fazodagi oʻrni vaqt oʻtishi bilan boshqa jismlarga nisbatan oʻzgarishi. Barcha jismlarning harakati nisbiydir, chunki harakat yerga nisbatan (keng maʼnoda) va atrofdagi jismlarga (mas, yoʻl chetidagi daraxtga) nisbatan qaraladi. Kuzatilayotgan jismning harakati qaysi jismga nisbatan oʻrganilayotgan boʻlsa, oʻsha jism sanoq jism deb ataladi, agar harakat yerga nisbatan boʻlsa, u holda Yer — sanoq jism, agar Yerning Quyosh atrofidagi harakati haqida gapirilsa, Quyosh sanoq jism boʻladi.

Yerning harakati

Yerning aylanish harakati bizning sayyoramiz atrofida aylanib yuradigan narsadir Yer o'qi g'arbiy-sharqiy yo'nalishda va taxminan bir kun davom etadi, aniqrog'i 23 soat, 56 daqiqa va 3,5 soniya.

Ayniqsa, aylanish harakati tirik mavjudotlarning kundalik hayotida juda ta'sirli, chunki u kecha va tunlarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun har bir vaqt oralig'ida ma'lum miqdorda quyosh yoritilishi mavjud bo'lib, uni odatda shunday deyishadi kun, va quyosh nuri yo'qligi yoki kecha. Yerning aylanishi haroratning o'zgarishini ham o'z ichiga oladi, chunki kun isish davri, kechasi esa sovutish davri.

Shubhasiz, harakatlanish paytida yorug'lik va qorong'u zonalar o'zgaradi. 24º soat atrofida aylantirilgan aylanaga ega bo'lgan 360º ga bo'linishda, 1 soat ichida yer g'arbiy-sharqiy yo'nalishda 15 soat atrofida aylanib chiqadi.

Shubhasiz, harakatlanish paytida yorug'lik va qorong'u zonalar o'zgaradi. 24º soat atrofida aylantirilgan aylanaga ega bo'lgan 360º ga bo'linishda, 1 soat ichida yer g'arbiy-sharqiy yo'nalishda 15 soat atrofida aylanib chiqadi.

  • Shuning uchun, agar biz g'arbga qarab 15 soat harakat qilsak, bu bir soat oldinroq, sharqqa sayohat qilsak, buning aksi bo'ladi. Yerning o'z o'qi bo'ylab aylanish tezligi ekvatorda soatiga 1600 km / soat deb baholangan, natijada u qutblarga yaqinlashganda, faqat aylanish o'qida bekor bo'lguncha. Yerning o'z o'qi atrofida aylanishining sababi Quyosh tizimining kelib chiqishiga bog'liq.

Ehtimol, Quyosh uzoq vaqt davomida tortishish kuchi kosmosni to'ldiradigan amorf moddadan tug'ilishiga imkon berganidan keyingina o'tkazgan. Yaratilishida Quyosh materiyaning ibtidoiy buluti ta'minlagan aylanishni qo'lga kiritdi.


Yüklə 1,07 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin