Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Psixotrop moddalar
- Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning analoglari
|
JK 19-moddasi
nafaqat alkogolli va giyohvand mastlik holatida jinoyat sodir etganlik uchun, balki psixotrop va boshqa moddalarning inson organizmiga, to‘g‘rirog‘i aql-irodasiga ta’siri va kelib chiqqan holatga nisbatan ham jinoiy javobgarlikni nazarda tutadi. Psixotrop moddalar – psixotrop moddalar ro‘yxatiga kiritilgan va O‘zbekiston Respublikasida nazoratga olinadigan, kelib chiqishi sintetik va tabiiy moddalar. Aql-irodaga ta’sir qiluvchi boshqa vositalarga giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning analoglari taalluqli. Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning analoglari – kimyoviy tuzilishi va xossalariga ko‘ra giyohvandlik vositalari va 255 psixotrop moddalarga o‘xshash, ular singari ruhiyatga faol ta’sir etuvchi, kelib chiqishi sintetik va tabiiy moddalar 1 . Tibbiy vositalar (dorilar)ga kirmaydigan aql-irodaga ta’sir qiluvchi moddalarning katta guruhini, xususan, aql-irodaga ta’sir qiluvchi xo‘jalik, uy-ro‘zg‘or uchun mo‘ljallangan vositalar, zaharli modda va turli xil laklar, bo‘yoqlar, yelimlar va shunga o‘xshash moddalar tashkil etadi. Sanab o‘tilgan moddalar nafas olinganda aql-irodaga ta’sir etadi va o‘zidan ketish holatini keltirib chiqaradi. Bunda bu holatga nafaqat turli birikmalarni, atsetonni, benzinni, dvigateli ishlayotgan avtomobil gazini, «Moment» yelimini, sanoatda ishlatiladigan turli suyuqliklarni va boshqa kimyoviy birikmalarni nafas olish, balki dori vositalarini spirtli ichimliklar bilan qabul qilish ham keltirib chiqaradi. Oxirgi holatda so‘z mastlik holatini kuchaytirish uchun qabul qilinadigan aralashmalar to‘g‘risida boradi, masalan, alkogol bilan dimedrol, barbiturat-alkogolli aralashma, klofelin. Ta’kidlash joizki, spirtli ichimliklarni ko‘p ichish alkogolizmga olib kelishi singari giyohvand moddalar giyohvandlikka, mast qiladigan moddalarni tez-tez ishlatish toksikomaniyaga olib keladi. O‘z-o‘zidan, toksikomaniya o‘rganishni keltirib chiqaradigan narkotik modda bo‘lmagan vostalarni ko‘p iste’mol qilish orqasidan kelib chiqadigan kasallikni aks ettiradi. Aybdor shaxs tomonidan o‘zida bo‘lmaslik holatida sodir etilgan jinoyat fiziologik va giyohvandlik ta’sirida bo‘lgan shaxsdek javobgarlikdan ozod etmaydi. Bundan tashqari, Jinoyat kodeksining 56- moddasi 1-qismi «o» bandiga asosan, aql-irodaga ta’sir qiluvchi alkogolli mastlik yoki giyohvand modda, ularning analoglari, psixotrop moddalar ta’sirida jinoyat sodir etish jazoni og‘irlashtiruvchi holat hisoblanadi. Shu bilan birga, sud amaliyotida sudning jinoyat xususiyatidan kelib chiqib, og‘irlashtiruvchi holatlarni tan olmaslik huquqi ko‘pincha e’tiborga olinmaydi. 1 Қаранг: Ўзбекистон Республикасининг 1999 йил 19 августдаги «Гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддалар тўғрисида»ги 813–I-сон Қонуни, 3-модда // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1999 й., 9-сон, 210-модда. 256 |