Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

NOTA BENE ! 
Jinoyat sodir qilish 
usuli 
– bu jinoyat sodir qilinayotganda aybdor 
tomonidan jinoyatni sodir qilishda ishlatiladigan aniq uslub va usullar yoki 
ularning birligidir. 
Jinoyat tarkibining umumiy ta’rifi nuqtai nazaridan jinoyat sodir qilish 
usuli ikki ma’noda keladi: 
– jinoyat tarkibi obyektiv tomonining zaruriy va alternativ belgisi 
sifatida; 
– obyektiv tomonining fakultativ belgisi sifatida. 
Birinchi guruhdagi ma’no Jinoyat kodeksi Maxsus qismi moddalarida 
aniq jinoyat turini tushunarli va aniq holda ta’riflaydi hamda uni boshqa 
jinoyatlardan ajratib, uni individuallashtiradi. 
Ikkinchi – fakultativ ma’noda esa, jinoyat sodir qilish usuli 
qo‘shimcha ravishda Jinoyat kodeksi Maxsus qismi moddalari 
dispozitsiyasida kvalifikatsiyalovchi belgi sifatida nazarda tutiladi, 
xususan, JK 97-moddasi 2-qismi «d» bandida boshqalar hayotiga xavfli 
usulda odam o‘ldirish jinoyati yoki 244-moddaning birinchi qismidagi 
jinoyat. 
Jinoyat sodir qilish 
quroli 
va 
vositasi 
– moddiy dunyo ne’matlari 
bo‘lib, ular yordamida shaxs jinoyat sodir qiladi, ya’ni jinoyatning nima 
yordamida sodir qilinishi ularning jinoyat tarkibi belgilariga qo‘shilishiga 
sabab, ular jinoyat sodir qilinishini yengillashtiradi, bu esa jinoyatning 
ijtimoiy xavfliligi darajasini oshiradi. Ularning birgalikda o‘rganilishiga 
sabab esa, ularning bir butunni tashkil etishidadir. Jinoyat sodir qilish 
quroli jinoyat sodir qilish vositalarining bir qismi deyiladi. 
Qonunchilikdagi ko‘p joylarda ular bir kategoriyadek baholangan, 
masalan, jinoyat sodir qilish quroli va vositasi (JK 31-moddasi 2-qismi). 
171 

---

Ammo ular o‘rtasida farq ham bor. Jinoyat sodir qilishda jinoyat 
quroli va vositasini aniqlash va bir-biridan farqlashda qilmishning jinoyat-
huquqiy ma’nosidan kelib chiqish, jinoyat sodir qilish uchun aynan qanday 
predmetning ishlatilishi, ya’ni bu qilmish jinoyat-huquqiy norma bilan 
taqiqlangan yoki yo‘qligini aniqlash lozim.