Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

5-§. Jinoyat qonunini sharhlash 
Jinoyat qonunini amaliyotga tatbiq etishda uni maxsus sharhlashga 
bo‘lgan ehtiyoj paydo bo‘ladi. 
Sharhlash jinoyat tarkiblarining baholovchi belgilarini, bir qator 
atamalarni, JKning Umumiy va Maxsus qism normalarining ma’nosini 
tushunish uchun kerak. Sharhlashga faqatgina istisno holatlarida, ya’ni 
elementar huquqiy amaliyotdagina ehtiyoj yo‘q. 
NOTA BENE ! 
Jinoyat qonunini sharhlash
– JK moddalarini, moddalarining 
qismlarini ulardagi atama va tushunchalarning mazmun-mohiyatini ochish 
orqali tegishli modda mazmunini tushunish yoki tushuntirishdan iborat 
bo‘lgan fikrlash jarayonidir. 
O‘zbekiston Respublikasining jinoyat huquqida jinoyatni analogiya 
asosida aniqlashga va jazolashga yo‘l qo‘yilmaydi. 
NOTA BENE ! 
Analogiya 
deganda, jinoyat huquqida, jinoyat qonunida to‘g‘ridan-
to‘g‘ri ko‘rsatilmagan holatlarga, u yoki bu belgilariga ko‘ra o‘xshash 
qonunni qo‘llash tushuniladi. 
Analogiya bo‘yicha qonunni qo‘llash qonuniylikni buzish, jinoyat 
sodir qilmagan shaxslarni asossiz repressiya qilishga olib kelgan bo‘lardi. 
104 

---

Milliy jinoyat qonunchiligida analogiyani qo‘lashdan voz kechish uning 
rivojlanishidagi muhim etaplardan biri hisoblanadi.
Fanda turli xil sharhlash usullari ajratilib ko‘rsatiladi. Majburiy yoki 
majburiy emasligiga ko‘ra sharhlash rasmiy va norasmiy sharhga 
bo‘linadi. 
Rasmiy sharh
autentik, legal va sud sharhiga bo‘linadi. 
Qonunlarni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 
sharhlashga 
autentik sharhlash
deyiladi. Yuridik adabiyotlarda 
sharhlashning bu turi ko‘pincha legal sharhning bir turi sifatida ko‘riladi
1
. 
Legal sharhlash
qonun tomonidan shunday vakolat berilgan organ – 
Konstitutsiyaviy sud tomonidan amalga oshiriladi. Konstitutsiyaning 109-
moddasi 1-qismiga asosan, O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 
va qonunlari normalariga sharh berish hamda O‘zbekiston Respublikasi 
qonunlarining va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari 
qarorlarining, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlarining, 
Hukumatning va mahalliy davlat hokimiyati organlari qarorlarining, 
O‘zbekiston Respublikasining davlatlararo shartnomaviy va boshqa 
majburiyatlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga mosligini 
aniqlash kabi vakolatlar O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudiga 
taqdim etilgan
2
. 
1
Қаранг.: Уголовное право. Общая часть: Учебник / А.С. Якубов, Р. Кабулов и др. – С. 120. 
2
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси: Ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий 
Кенгашининг ўн биринчи сессиясида 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган. (2002 йил 27 январда ўтказилган 
умумхалқ референдуми натижаларига кўра ҳамда унинг асосида Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 
апрелда қабул қилинган Қонунига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси XVIII, XIX, XX, 
XXIII бобларига ўзгартиришлар ва қўшимчалар қиритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 11 
апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 89-моддасига, 93-
моддасининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи қисмига тузатишлар киритилган. Ўзбекистон 
Республикасининг 2008 йил 25 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг 
Конституцияси 77-моддасининг биринчи қисмига ўзгартириш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2011 
йил 12 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 90-моддасининг 
иккинчи қисмига тузатиш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелда қабул қилинган 
Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 32, 78, 93, 98, 103 ва 117 моддаларига ўзгартиш ва 
қўшимчалар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелда қабул қилинган Қонуни билан 
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 80-моддасининг 4-бандига, 81-моддасининг еттинчи қисмига, 
83-
моддасига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13 ва 14- бандларига, 107-моддасининг биринчи қисмига, 110-
моддасининг биринчи ва учинчи қисмларига, 111-моддасига ўзгартишлар ва қўшимча киритилган. Ўзбекистон 
Республикасининг 2017 йил 31 майда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг 
Конституцияси 80-моддасининг 5 ва 12-бандларига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13-бандига ҳамда 108, 109-
моддаларига ўзгартишлар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августда қабул қилинган 
105 

---