Hatasız Düşünme Sanatı
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SOSYAL AYLAKLAŞMA
Takımlar neden tembeldir? 1913’te beygirlerin performansını araştıran Fransız mühendis Maximilian Ringelmann şunu keşfetti: Bir faytonu çeken iki koşum hayvanının performansı tek bir beygirin performansının iki katı değildir. Bu sonuç karşısında şaşkınlığa uğrayan Ringelmann araştırmalarını genişletip bunlara insanları da dâhil etti. Bir grup erkeğe halat çektirip her birinin harcadığı gücü ölçtü. Ortalamada, birlikte halat çeken iki kişi, tek başlarına çekerken harcadıkları gücün sadece % 93’ünü, üç kişi çekerken % 85’ini, sekiz kişi birlikte halat çekerken de ancak % 49’unu harcıyordu. Bu sonuçlara psikologlar dışında kimse şaşırmıyor. Bilim bu etkiye sosyal aylaklaşma adını veriyor. Bu etki, bireylerin performansları doğrudan görülemez olduğunda, grubun içinde kaynadığında ortaya çıkar. Sosyal aylaklaşmayla kürekçilerde karşılaşırız ama bayrak yarışında karşılaşmayız, çünkü burada her bir sporcunun katkısı ortadadır. Sosyal aylaklaşma akılcı bir davranıştır: Göze batmadan sadece gücümüzün yarısıyla işi halledebilecekken neden bütün gücümüzü harcayalım ki? Uzun lafın kısası, sosyal aylaklaşma bir tür sahtekârlıktır ve bu kabahati hepimiz işleriz. Ama bunu genellikle kasten yapmayız. Sahtekârlık bilinçsiz olarak işler –beygirlerdeki gibi. Bir halatı ne kadar çok insan çekerse bireysel performansın o kadar azalması hayret verici değil. Hayret verici olan performansın sıfıra düşmemesi. Niye tümden aylaklık etmiyoruz? Çünkü sıfır performans göze batar -gruptan dışlanma ya da ismimizin lekelenmesi gibi sonuçları da beraberinde getirir. Aylaklığın ne dereceye kadar göze batmadığı konusunda hassas bir algı geliştirmişiz. Sosyal aylaklaşma sadece fiziksel performanslarda ortaya çıkmaz. Zihinsel olarak da aylaklık yaparız, örneğin toplantılarda. Ekip ne kadar büyükse kişisel katılımımız o derece zayıf olur –böylece performans, belirli grup büyüklüklerinde, daha da alta düşmediği bir seviyeye ulaşır. Grubun 20 kişiden mi 100 kişiden mi oluştuğunun artık bir önemi yoktur; azami aylaklaşma derecesine ulaşılmıştır. Buraya kadar her şey çok açık. Ama yıllardır süregelen, takımların bireysel mücadelelerden daha başarılı olduğu iddiası nereden çıkıyor o halde? Belki de Japonya’dandır. Japonlar 30 yıl önce dünya piyasalarına ürünlerini yağdırdılar. İşletme uzmanları bu endüstri mucizesini mercek altına aldılar ve şunu gördüler: Japon fabrikaları takımlar şeklinde örgütlenmişti. Bu model aynen kopyalansa da her zaman başarılı olamadı. Japonya’da gayet iyi işleyen şey, (teorimce sosyal aylaklaşma orada ortaya çıkmıyor) farklı düşünen Amerikalı ve Avrupalılar’da aynı boyutta tekrarlanamadı. En azından buralarda takımların mümkün olduğu kadar farklı, uzmanlaşmış insanlardan oluştuğu zamanlarda daha başarılı olduğu kanıtlanmıştır. Bu durum mantıklı, zira bu tür gruplarda kişisel performans uzmanlara dayandırılabilir. Sosyal aylaklaşmanın ilginç etkileri vardır. Gruplarda sadece performansımızı değil sorumluluğumuzu da frenleriz. Kimse kötü sonuçlardan sorumlu olmak istemez. Bunun aşırı bir örneği Naziler’e karşı Nürnberg Davaları’nda yaşandı, daha hafif örnekleri her denetim kurulunda ya da yönetim ekibinde yaşanır. İnsanlar grubun kararlarının arkasına saklanır. Bunun bilimsel adı sorumluluğun dağılmasıdır. Aynı sebepten, gruplar bireylere kıyasla daha büyük risklere girme eğilimindedir. Bu etkiye riske doğru kayma adı verilir. Grup tartışmalarının, kişilerin tek başlarına verecekleri kararlardan daha riskli kararların alınmasına yol açtığı kanıtlanmıştır. “İşler ters giderse, nasıl olsa sorumluluk bende değil.” Milyarların söz konusu olduğu firmaların ve emeklilik kasalarının strateji ekiplerinde ya da ekiplerin atom bombasının kullanımıyla ilgili kararlar verdiği orduda riske doğru kayma tehlikelidir. Sonuç: İnsanlar grup içinde tek başlarına olduklarından farklı davranır (yoksa grup diye bir şey de olmazdı zaten). Grupların dezavantajları, bireysel performansları mümkün olduğu kadar göz önüne çıkararak etkisiz hale getirilebilir. Yaşasın meritokrasi, yaşasın başarı ve rekabeti hedeflemiş toplum! |