Hatasız Düşünme Sanatı
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ÖZSEÇİLİM YANLILIĞI
Var olduğunuza şaşırmayın! Basel’den Frankfurt’a doğru A5 Otoyolu’nda trafik sıkıştı. “Lanet olsun, niye hep benim başıma gelir ki?” diye küfrettim ve gözlerimi karşı şeride diktim; orada arabalar imrenilesi bir hızla güneye doğru yol alıyordu. Bir saat boyunca kaplumbağa misali ilerleyip, vitesi bir boşa bir birinci vitese almaktan dizim yorulduğunda, o kadar sıradışı zavallı bir adamcağız mıyım diye sordum kendime. Gerçekten de hep ilerlemeyen sıralarda (bankada, postanede, süpermarketlerde) mı duruyorum? Yoksa bir yanılgıya mı kapılıyorum? Diyelim ki, Basel ile Frankfurt arasındaki otoyolda zamanın % 10’unda trafik sıkışıyor. Belirli bir gün benim bu trafiğe takılmamın olasılığı trafik sıkışmasının olasılığıyla eşdeğer, yani % 10. Ama benim yolculuğumun belirli bir zamanında gerçekten trafikte takılıp kalmamın olasılığı % 10’dan yüksek. Çünkü trafikte kaldığım zaman milim milim ilerlediğimden, sıkışık trafikte orantısız derecede fazla zaman geçiriyorum. Trafik aktığında bu konuya kafa yormuyor, trafik sıkışıklığı ancak yolda kaldığımda aklıma geliyor. Aynı şey banka gişelerinin önünde ya da trafikte kırmızı ışıkta beklemeler için de geçerli: A ile B noktaları arasındaki 10 kırmızı trafik ışığından ortalamada biri (% 10) kırmızı, dokuzu yeşilse, bütün seyir sürenizden yola çıkarak hesapta seyir zamanınızın % 10’undan fazlasını kırmızı ışıkta bekleyerek geçirirsiniz. Anlaşılmadı mı? O zaman ışık hızıyla yolculuk yaptığınızı düşünün. Bu durumda bütün seyir zamanınızın % 99,99’unu kırmızı ışığın önünde bekleyerek ve küfrederek geçirirdiniz. Tesadüfi örneklemelerin bir parçası olduğumuzda, özseçilim yanlılığı adı verilen bir düşünce hatasının tuzağına düşmemeye dikkat etmeliyiz. Erkek tanıdıklarım genellikle şirketlerinde çok az kadın olduğundan şikâyetçidir; kadın tanıdıklarım ise şirketlerinde çok az erkek olduğundan. Bunun şanssızlıkla bir alakası yok: Şikâyet edenler tesadüfi örneklemenin parçaları. Herhangi bir erkeğin erkek fazlası olan bir sektörde çalışmasının olasılığı yüksek ne de olsa. Aynı şey kadınlar için de geçerli. Daha büyük boyutta düşünürsek, erkek ya da kadın nüfus fazlası olan bir ülkede yaşıyorsanız (örneğin Çin’de ya da Rusya’da) daha büyük olasılıkla nüfus fazlası olan cinsiyettensiniz ve benzer şekilde kızıyorsunuz. Seçimlerde en yüksek olasılık, en fazla oy alan Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|