Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi
Yüklə 495,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Ikki havola bo‘lakli qoshma gaplar.
|
oqibatda, natijada
kabi so‘zlar vositasida ifodalanadi: Keyingi vaqtlarda u shunday tadbirlar qo‘lladiki, oqibatda Malosh Zoltan bilan Zufar bir-birlarini ko‘ra olmadi (O. Yusupov). Yozuvchi ana shunday bir voqeani shunday favqulodda mahorat bilan tasvirlaganki, natijada kitobxon insonning hayotga muhabbati benihoya qudratli kuch ekanini his qiladi (Abdulla Qahhor). Keyingi ma’no nozikligi hatto so‘zi bilan ta’kidlanadi. Kecha shu qadar jimjitki, hatto keksa qayrag’ochda mudragan chumchuqning iniga sig’may tipirchilagani ham eshitiladi (Said Ahmad). Men uning og’zini shunday mahkamlab qo‘yamanki, hatto ichidagi sirini soyasiga ham aytmaydigann bo‘ladi (O. Yusupov). Voqealarning tabiati qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, baribir ular denotativdir. Shuning uchun ham natija ergash gapli qo‘shma gaplarda asosiy hollarda mazmuniy-sintaktik nomuvofiqlik yuzaga kelmaydi. 3.2. Ikki havola bo‘lakli qoshma gaplar. Ega ergash gapli qo‘shma gapning ikkinchi ko‘rinishi – ikki havola bo‘lakli ega ergash gapli qo‘shma gapdir. Musobaqada kim g’olib chiqsa, o‘sha mukofotlanadi. Bu gapda bosh gap (o‘sha mukofotlanadi) ergash gap (musobaqada kim g’olib chiqsa) dan keyin kelgan. Ko‘rinib turganiday, har ikki gapda ham havola bo‘lak bo‘lib, ular kim va shunga muvofiq o‘sha so‘zlari bilan ifodalangan. Ana shu biri ikkinchisiga muvofiq keluvchi havola bo‘lakning mavjudligi, shunga ko‘ra o‘ziga xos sintaktik mexanizmga ko‘ra (O‘zaro tobelanish) ikki gapda juda zich bog’langan. Mazmunan olib qaralsa, qo‘shma gapda ikki o‘zaro bog’langan denotativ voqea ifodalangan. Bir qarashda – sa qo‘shimchasi va uning ma’nosiga ko‘ra bu ikki denotativ voqea o‘rtasidagi munosabat shart munosabatidan iborat, ya’ni birinchi voqeaning amalga oshishi o‘z-o‘zidan ikkinchi voqeani keltirib chiqaradi. Ammo diqqat bilan qaralsa, mazkur shart ma’nosi ikkinchi o‘ringa 45 surilgan. Bu shu bilan bog’liqki, ikkala shart voqea tabiatan har xil emas, ya’ni birinchi voqea subyekt jihatidan umumlashgan, mavhum, ikkinchi voqea esa subyekt jihatidan birinchi voqea bilan nisbatlangan holda aniq. Demak, voqealar mazmuni teng emas. Ayni paytda bosh va ergash gaplardagi egalar o‘rtasida mazmuniy-sintaktik muvoziylik bor, ya’ni umuman, Yüklə 495,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|