Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi
Yüklə 495,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
kim va o‘sha
olmoshlari ayni matnda deyarli bir denotativ ishoraga ega, faqat bu ishora ularning birida savol bilan o‘ralgan, ikkinchisida esa savolsiz. Qiyoslang: Musobaqada kim g’olib chiqsa, o‘sha mukofotlanadi gapida “g’olib chiqish” harakatini ham, “mukofotlanish” harakatini ham bir subyekt bajaradi, yoki: Musobaqada Ahmad g’olib chiqsa, Ahmad mukofotlanadi. Aytish kerakki, ikki havola bo‘lakli ega ergash gapli qo‘shma gapda ikki noteng tabiatli denotativ voqea o‘rtasidagi munosabat ifodalanadi. Aytilganlarni quyidagi misollarda ko‘rish mumkin: ba’zan ergash gapdagi havola bo‘lak –ki uzvi bilan ham qo‘llanishi mumkin, u ta’kid uchun xizmat qiladi: Kim nafsini tiymasa, u tog’ri yo‘ldan ham sirg’anar (Maqol). Kim o‘ziga qasd aylasa, u iblisga xizmatkor. Kimki ikkilanuvchilarga yordam qilishni istar ekan, u avvalo o‘zining ikkilanishiga barham berishdan ish boshlashi kerak (“Aql aqldan quvvat olar”). Kimki taqdirga tan bersa, hayot to‘lqinida g’arq bo‘lib ketadi (Odil Yoqubov). Ikki havola bo‘lakli ega ergash gapli qo‘shma gapda havola bo‘lak sifatida faqat shaxs bilan aloqador bo‘lgan kim – shu, kim – u, kim – o‘sha qabilidagi qarshilantirilgan olmoshlargagina ishtirok etmaydi, shaxs ma’nosiga ega bo‘lmagan nima – shu, nima – o‘sha, nima narsa – o‘sha narsa kabi qarshilantirishlar ham kelaverishi mumkin: Nima narsa ko‘p bo‘lsa, o‘sha narsa xor bo‘ladi (Maqol). Qozonga nima tushsa, cho‘michga ham o‘sha tushadi (Maqol) Xulosa qilib aytganda, ega ergash gapli qo‘shma gaplarning ikki havola bo‘lakli ko‘rinishida ega bosh gap ham, ergash gap ham alohida olinganda, ma’noga ega bo‘lolmaydi, chunki har ikki gapda ham havola bo‘lak mavjud. 46 Buning ustiga bunday qo‘shma gap qismlari o‘rtasida bir tomonlama emas, balki ikki tomonlama tobelanish, ya’ni o‘zaro tobelanish bor. Yüklə 495,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|