Hayoti va ijodi She’rlari Bolalar uchun yozgan she’rlari Foydalanilgan adabiyotlar

Qambar Ota bolalar adabiyoti rivojiga qoʻshgan xizmatlari uchun 1999 yilda “II-darajali Sogʻlom avlod uchun” ordeni bilan taqdirlandi.
ADOQATNI ODAT QILDIM

Do‘st-yoronni yonib sevdim,
Do‘st-yoronni yonib sevdim,
Yurakdan o‘rtanib sevdim.
Sadoqatni odat qildim,

O‘zimga zo‘r madad qildim.
Yomonlik bahridin kechdim,
Nafratni tashladim, qochdim.
Omadga keng eshik ochdim,

Ezgulik sharbatin ichdim.
Bashar ahli aziz menga,
Uni sevmoq laziz menga.
Har bir ona onam qadar.

Unutilmas ustoz padar.
Mehrlardan kamol topdim.
Ishqdan sohibjamol topdim.
Muhabbatni odat qildim,
O‘zimga zo‘r madad qildim.

Hoirning o’nlab she’rlarida tabiatga munosabat, hayvonlar, jonivorlar-u parradalarni 

asrash, avaylash, ularni ko’paytirish masalasi ko’tariladi. Uning ko’pgina she’rlari maktabgacha 
tarbiya yoshidagi bolalar berilib tanglaydigan asarlarga aylanib qolgan. “Do’stlik kerak”, 
“Qalam deydi”, “Men otimni taqaladim”, “Asl bobo” , “Go’zal odob, a’lo xulq”, “Mehribonlar”, 
“Vatanni yashnataylik”, “Kitob olib bersangiz”, “Bog’cha opam”, “Fikrim o’sar”, 
“Bog’chamizda” she’rlarini tinglamagan bog’cha bolasi yoki boshlang’ich sinf o’quvchisi 
topilmasa kerak. 
O’zbek bolalar she’riyatida oddiygina qalam haqida ancha she’rlar bitilgan. SHoirning 
“Qalam deydi” she’ri butunlay o’ziga xos original asar. Sarlavhasidan sezilganidek, butunlay 
yangi mazmun, yangi ifodaga ega. Qalam sinib ketmay uzluksiz ishlashni, odamlarga foyda, naf 
keltirishni istaydi. Yosh kitobxonni tinmay o’qish, yozish va izlanishga chorlaydi. 
Qalam deydi: Ayab, aslo 
Yozavergin, Tindirmagin. 
Ilm konin Qog’ozlarda 
Qazavergin. Izim bo’lsin 
Faqat meni Elga aytgan 
Sindirmagin. So’zim bo’lsin. 
Bola tetapoya qilib yura boshlashi bilanoq, o’ziga sherik, do’st, o’rtoq qidiradi. Ular 
qancha ko’p bo’lsa, shuncha yaxshi
, davra yanada kengayib, o’yin-kulgu avjga chiqaveradi. 
O’yinda ham, o’qish-u mehnatda ham do’st, bir-biriga qo’l-qanot: 

Do’st mushkulini oson- 

Qilishni istar inson, 
Olam to’lsin ziyoga, 
Do’stlik kerak dunyoga. 
“Kitob olib bersangiz” she’rining qahramoni hali bog’chaga qatnaydigan bola. U otasi 
oldiga bir qator masalalarni ko’ndalang qilib taxlab tashlaydi. Bolaning orzusi zo’r, istak-niyati 
buyuk. Mabodo ota unga ot, tuya va durbin olib bersa, murodi hosil bo’ladi, maqsadiga erishadi. 
Agar kitob sovg’a qiladigan bo’lsa, kelajakda yaxshi o’qib, ilmda olamni lol qodirmoqchi, 
Kitob olib bersangiz 
Sipqoraman ziyoni- 
Ilmi zo’rlar yorqinroq 
Yoritadi duyoni. 
SHoir asarlari orasida “Go’zal odob, a’lo xulq” she’ri alohida ajralib turadi. SHe’r bor-
yo’g’i sakkiz misradan iborat. SHe’rda o’qimishli, bilimdonlikdan tashqari, yuksak axloqli 
bo’lish to’g’risida ham gap boradi:
CHin yurakdan tirishsang 
A’lo o’qishing mumkin. 
Bilganlaring ehtimol 
Yodingadan chiqar bir kun 
Go’zal odob, a’lo xulq 
O’rnashsa yuragingga, 
Seni mangu tark etmay, 
Yetkazar tilagingga. 
Qambar Ota anchagina “Erka egzaklar”, “CHo’lga sayoxat”, “Baroq mushuk fojeasi”, 
“Bog’bon hikoyasi”, “Robotlar”,”G’ildiraklar qo’shig’i”, “O’n ikki supa” kabi yirik doston, 
doston-ertaklar yozgan. Bular orasida “Erka egizaklar” dostoni juda ommalashib ketgan. 
Dostonda “Farzand aziz, odobi undan aziz” maqoli atrofida gap boradi. SHoh farzandlar
tarbiyasi bilan yaxshi shug’ullanmaydi. To’g’ri, o’nlab enaga-yu boshqa tarbiyachilar ular 
xizmatida. Bolalar juda erka o’sib-ulg’ayishadi. Erkatoylar otaning xazinasining kulini
ko’kka sovuradilar. Odobsizlik, andishasizlik qilib
bolalar shohni xona vayron qiladilar. SHoir asarga 
ta’sirli yakun yasaydi. Yomonlardan, odobsizlardan qattiq ranjiydi: 
Odob-inson ziynati. Ota o’g’il, el qizi.
Yaxshi farzand oshirar O’g’il-yurtning posboni, 
O’z yurtining hislatin. Qiz-baxtimiz yulduzi. 
Yomon ko’p bo’lsa elda, Sodiq bo’lsin vatanga 
Xarob bo’lar bir kuni. Har kim kichik yoshidan. 
Narsaga o’ch ekan xalq Baxt quyoshi manguga 
Kiradi g’aflat tuni. Arimasidan boshidan! 
Hamma bola bo’lishsin
Qambar Otaning “Kitobcha va buzoqcha”, “CHavandoz orzusi”, “Tinim bilmas 
SHamolvoy”, “SHirinso’z”, “G’ildirak”, “Tabiatga rahmat” kabi 30ga yaqin kitoblari 
o’quvchilarning ma’naviy mulkiga aylangan. 


Foydalanilgan adabiyotlar
. Bolalar adabiyoti. Darslik. 2010 yil. 2. M.Jumaboyеv. O‗zbеk va jahon bolalar adabiyoti. Qo‗llanma. 1996 y. 1 Paul H. Fry. Theory of literature Yale University- 2012. Empson W. Chapter 6–Page 76 14 3. Z. Masharipova T.Matyoqubova O‗zbek yozma adabiyotida folklor an‘analari Toshkent – 2011 4. www. ziyonet.uz. Bolalar adabiyoti5. Paul H. Fry. Theory of literature Yale University- 2012