Hayvonot olami

 
Codda hayvonlarning tabiatdagi va kishilar hayotidagi ahamiyati
. 
Sodda hayvonlar turli sharoitda: chuchuk suvlarda, dengiz va okeanlarda 
yashab, tabiatdagi ko`pgina tirik mavjudotlarning, baliqlarning yemishi 
bo`lishi bilan qiimatlidir.
Ularning inson hayotidagi ahamiyati kamroq. Faqat ba`zi parazit 
vakillari (bezgak paraziti, dizenteriya amyobasi) inson organizmi qonida 
yashab og`ir jaraohatlarga olib keladi. Bezgak kasali bilan og`rigan 
bemorning tana harorati 2-3 kuni 40-41
0
С ga qadar ko`tariladi, qaltiroq 
bosadi. Uni asosan bezgak chivini yuqtiradi. Kasallik ko`pincha yoz 
oylarida uchraydi. Bolalar bog`chalarida tozalikka rioya qilish, bezgak 
bilan og`rigan bolalar sezilsa darrov vrachga murojaat etish kerak. 
 
Hasharotning tabiatda va inson hayotidagi ahamiyati
. Hasharotlar 
hamma yеrda: suvda, quruqlikda, cho`lda, tog`da, muzliklarda va xullas 
tirik organizm yashashi mumkin bo`lgan hamma joyda uchraydi.
Shundan 
ko`rinib 
turibdiki, 
tabiatda, 
undan 
biologik 
. 
jarayonlarning borishida, moddalar almashinuvida, o`simlik va 
hayvonlar taraqqiyotida, tabiat muvozanatida ularning beqiyos kattadir. 
Ko`pchilik hasharotlarning hayoti o`simliklar bilan chambarchas 
bog`liqdir.Ularning ko`pchiligi o`simliklarning bargi, ildizi, mevasi, 
urug`i, po`tslog`I va boshqa organlari bilan oziqlanadi. O`simlikxo`r 
hasharotlar 
to`satdan 
ko`payganda 
juda 
katta 
territoriyadagi 
o`simliklarni zararlaydi yoki butunlay yeb bitiradi. Masalan, chigirtka va 
qandalalar yaqin-yaqingacha O`zbekistonda qanchadaqn-qancha g`alla 
ekinlariga zarar yetkazgan. Shuningdek, ularning o`simliklar hayotidagi 

---

roli ham katta. Ko`pgina o`simliklar hasharotxo`r hisoblanadi. Yer 
yuzida bunday o`siliklarning turi 500 dan ortadi. Bizlarda esa 
hasharotxo`r o`simliklardan 18 turi uchraydi. Masalan, nepentes, 
darlintoniya, dioneya, aldrovanda kabilar bargi, guli yordamida 
hasharotlarni tutib yeydi. Bundan tashqari tukli arilar, asalarilar, 
pashsha, kapalaklar va qo`ng`izlarning ba`zi turlari gulli o`simliklarni 
chetdan changlanishida katta rol oynaydi. 
Hasharotlar (chumolilar, qo`ng`izlar) tuproq paydo bo`lishida aktiv
ishtirok etadi. Ular o`simliklar bilan oziqlanar ekan, o`zlari ham boshqa 
hayvonlarga (masalan, hasharotxo`r qushlarga)oziq bo`ladi. Go`rkov 
qo`ng`iz va go`ng qo`ng`izlari kabi hasharotlarning tabiatdagi sanitarlik 
aham iyati ham aloxida diqqatga sazovirdir. Inson kundfalik hayoti va 
amaliy faoliyatida har xil hasharotlarga duch keladi. Ularning bir qismi 
foydalibo`lsa, boshqacha zararlidir. Inson kundalik hayoti va amaliy 
faoliyatida har xil hasharotlarda duch keladi. Ularning bir qismi foydali 
bo`lsa, boshqasi zararlidir. Foydali hasharotlar qatoriga madaniy va 
qimmatli yavvoyi o`simliklarning changlanishigayordam beruvchi va 
asaldor hasharotlar, tuproq paydo qiluvchi va sanitar hasharotlar va 
boshqalar kiradi. Keyingi paytlarda kishilar zararkunandalarga qarshi 
kurashda biologik metoddan (xonqizidan) keng foydalanib g`o`za, poliz, 
bog` ekinlarini muhofaza qilmoqdalar.
Zararli hasharotlar ham bor. Bu xildagi hasharotlar ekinlarni, 
o`rmon va mevali daraxtlarni va boshqa qimmatli o`simliklarni 
zararlaydi. Oziq – ovqat mahsulotlarini, texnika xamyoshyosi (yog`och, 
teri va boshqalar)ni.