HƏyatin gerçƏK

Mövzunun əhəmiyyəti

Bu bölmədə izah etdiyimiz maddənin ardındakı sirr mövzusunu doğru qavramaq olduqca vacibdir. Gördüyümüz bütün varlıqlar, dağlar, düzənliklər, çiçəklər, insanlar, dənizlər, qısaca desək, gördüyümüz hər şey Allahın Quranda mövcud olduğunu, yoxdan var etdiyini bildirdiyi hər varlıq yaradılmışdır və vardır. Ancaq insanlar bu varlıqların əslini duyğu orqanları vasitəsilə görə, hiss edə və ya eşidə bilməzlər. Gördükləri və hiss etdikləri bu varlıqların beyinlərindəki surətləridir. Bu elmi həqiqətdir və bu gün tibb fakültələri də daxil olmaqla bütün təhsil müəssisələrində öyrədilən elmi həqiqətdir. Məsələn, hal-hazırda bu yazını oxuyan bir insan bu yazının əslini görə bilməz, bu kitabın əslinə toxuna bilməz. Bu yazının əslindən gələn işıq insanın gözündəki bəzi hüceyrələr tərəfindən elektrik siqnalına çevrilir. Bu elektrik siqnalı beyinin arxasındkı görmə mərkəzinə gedərək bu mərkəzi xəbərdar edir və insanın beyninin arxasında bu yazının görüntüsü əmələ gəlir. Yəni siz hal-hazırda gözünüzlə gözünüzün önündəki yazını oxumursunuz. Bu yazı sizin beyninizin arxasındakı görmə mərkəzində əmələ gəlir. Sizin oxuduğunuz yazı beyninizin arxasındakı “yazının surətidir”. Bu yazının əslini isə Allah görür.

Ancaq unutmaq olmaz ki, maddənin beynimizdə əmələ gələn bir xəyal olması onu “yox” olması demək deyil. Bizə insanın təmasda olduğu maddənin mahiyyəti haqqında məlumat verir ki, bu da maddənin əsli ilə heç bir insanın təmasda olmaması həqiqətidir. Xarici aləmdəki maddənin varlığına gəlincə bizdən başqa görən varlıqlar da var. Allahın mələkləri – katib təyin etdiyi elçiləri də bu dünyaya şahidlik edirlər:

Xatırla ki, sağında və solunda (onun bütün əməllərini) təsbit edən iki mələk oturmuşdur! Dediyi hər sözü (yazmaq üçün) onun yanında hazır durub gözləyən vardır! (Qaf surəsi, 17-18)
Ən əsası odur ki, Allah hər şeyi görür. Bu dünyanı hər cür təfərrüatı ilə Allah yaratmışdır və Allah hər forması ilə görür. Quran ayələrində belə xəbər verilir:
...Allahdan qorxun və bilin ki, Allah, həqiqətən, sizin nə etdiklərinizi görəndir! (Bəqərə surəsi, 233)
De: “Mənimlə sizin aranızda təkcə Allahın şahid olması kifayət edir. Şübhəsiz ki, O, bəndələrindən xəbərdardır, görəndir!” (İsra surəsi, 96)
Bundan başqa, unutmamalıyıq ki, Allah bütün hadisələri “Lövhi-Məhfuz” adlı kitabda qeyd etmişdir. Biz görməsək də, onların hamısı Lövhi-Məhfuzda var. Hər şeyin Allah qatında, Lövhi-Məhfuz adlandırılan “Ana kitab”da qorunduğu belə bildirilir:
Şübhəsiz ki, o, dərgahımızdakı əsl kitabda mövcuddur. O, çox ucadır, çox hikmətlidir. (Zuxruf surəsi, 4)
... Dərgahımızda (hər şeyi) hifz edən bir Kitab vardır! (Qaf surəsi, 4)
Göylərdə və yerdə elə bir gizli şey yoxdur ki, açıq-aydın Kitabda olmasın! (Nəml surəsi, 75)

Nəticə

Buraya qədər izah etdiyimiz mövzu həyatınız boyu sizə danışılmış ən böyük həqiqətlərdən biridir. Çünki gördüyümüz və maddi dünya dediyimiz hər şeyin əslində zehnimizdə olduğunu, maddi dünyanın xarici aləmdə olan əsli ilə heç vaxt birbaşa təmasda ola bilmədiyimizi sübut edən bu mövzu Allahın varlığının və yaratmasının qavranmasının, Onun yeganə mütləq varlıq olduğunun başa düşülməsinin əsas vasitəsidir.

Bu mövzunu anlayan insan dünyanın insanların çoxunun hesab etdiyi kimi bir yer olmadığını dərk edər. Dünya küçələrdə məqsədsiz şəkildə gəzənlərin, barlarda dalaşanların, lüks kafelərdə bir-birlərinə lovğalananların, malları ilə öyünənlərin, həyatlarını boş məqsədlərə həsr edənlərin hesab etdiyi kimi, əslində mövcud olan mütləq yer deyil. Zehnimizdə seyr etdiyimiz və əsli ilə təmasda ola bilmədiyimiz görüntüdür. Sadaladığımız insanların hamısı bu görüntüləri zehinlərinin içində seyr edir, amma bunu dərk etmirlər.

Bu mövzu çox əhəmiyyətlidir və Allahı inkar edən materialist fəlsəfəni kökündən çökdürür. Marks, Engels, Lenin kimi materialistlərin bu mövzunu eşitdikdə panikaya düşmələri, əsəbləşmələri, tərəfdarlarını “Əsla düşünməyin”, -deyə xəbərdar etmələri buna görədir. Əslində bu şəxslərin hisslərin beyində əmələ gəldiyi həqiqətini belə qavramayacaq qədər böyük əqli zəiflikləri var. Beyinlərinin içində seyr etdikləri dünyanı “xarici aləm” hesab edir, bunun əksini göstərən açıq-aydın dəlilləri isə heç cür anlaya bilmirlər.

Bu qəflət Allahın inkarçılara verdiyi əqli çatışmazlığın bir nəticəsidir. Çünki Quranda bildirildiyinə əsasən, inkarçıların “...Onların qəlbləri vardır, lakin onunla anlamazlar. Onların gözləri vardır, lakin onunla görməzlər. Onların qulaqları vardır, lakin onunla eşitməzlər. Onlar heyvan kimidirlər, bəlkə də, daha çox zəlalətdədirlər. Qafil olanlar da məhz onlardır!” (Əraf surəsi, 179)

Bu xüsusdan sonrasını öz səmimi düşüncənizlə də tapa bilərsiniz. Bunun üçün, diqqətinizi toplayaraq fikrinizi cəmləməli, ətrafınızdakı cisimləri necə gördüyünüz və onlara necə toxunduğunuz haqqında düşünməlisiniz. Əgər diqqətlə düşünsəniz, görən, eşidən, toxunan, düşünən və hal-hazırda bu kitabı oxuyan ağıllı varlığın sadəcə bir ruh olduğunu və sanki bir növ pərdə üzərində “maddə” adlanan qavrayışları seyr etdiyini hiss edə bilərsiniz. Bunu qavrayan insan bəşəriyyətin böyük qismini aldadan maddi dünya ölçüsündən uzaqlaşıb gerçək varlıq ölçüsünə daxil olur.

Haqqında danışdığımız həqiqəti tarix boyu bəzi dindarlar və ya filosoflar anlamışdır. Bu həqiqəti səhv anlayan və bütün məxluqatın varlığını inkar edən “Vəhdəti-vücud” fikri səhv yola aparsa da, böyük mücəddid İmam Rəbbani bu mövzunu doğru qiymətləndirmişdir. İmam Rəbbaninin fikrincə, bütün varlıqlar Allahla müqayisədə “kölgə varlıqdır”. İmam Rəbbani, Muhyiddin Ərəbi, Mövlana Cami kimi İslam alimləri bu həqiqəti Quran işarələri və ağıl yolu ilə tapmışdır. Corc Berkeley kimi qərb filosofları da eyni həqiqəti ağıl yolu ilə qavramışdır. İmam Rəbbani bütün maddi kainatın “xəyal və vəhm (hiss)” olduğunu və yeganə mütləq varlığın da Allah olduğunu “Məktubat”ında belə izah etmişdir:

Allah... yaratdığı varlıqların bədənlərini yoxluqdan başqa heç nə etmədi... Bütün bunları hiss və vəhm (xəyal) dərəcəsində yaratdı... Aləmin varlığı hiss və vəhm dərəcəsindədir, maddi dərəcədə deyil... Həqiqi mənada xarici aləmdə uca Zatdan (Allahdan) başqası yoxdur. (Sitat azərbaycan dilinə çevrilmişdir). (İmam Rəbbani hz-nin məktubları, II cild, 357-ci məktub)

İslam təsəvvüfü mövzusunda mütəxəssis olan Əbdulhəkim Bilgə “Mütləq varlıq, kölgə varlıq və yoxluq” adlı məqaləsində İmam Rəbbaninin bu mövzuda qoyduğu doğru təsbiti belə xülasələyir:

İmam Rəbbaninin nəzərində aləm “yoxluq” mərtəbələrindən ibarətdir ki, İlahi isimlər və sifətlər elm dairəsindən o yoxluq mərtəbələrinə əks olunmuş və xarici aləmdə Allahın var etməsi ilə, o axın və yoxluq mərtəbələrindən “kölgə varlıqlar” (vücudi-zillilər) şəklində mövcud olmuşdur.

Beləliklə, məlum olur ki, aləm xaricdə əsli və hətta zati-vücudla mövcuddur, lakin bu “xaric” də vücud və sifətlər kimi o xaricin kölgəsidir. Aləm haqqında “Allahın eynisidir” demək mümkün deyil. Çünki aralarında xarici ayrılıq və ziddyyət var. Eynilə bir nəfərin kölgəsi məcazi şəkildə “o şəxsin eynisi və özüdür” demək doğru olmadığı kimi...

İmam Rəbbani... O, kölgənin xarici varlığı olduğunu, yəni kölgə varlığın xarici varlıq aləmində mövcud olduğunu qəbul edir və əsla kölgəni əsli ilə birləşdirmir. (Əbdülhəkim Bilgə, “Mutləq varlıq, kölgə varlıq və yoxluq”, Arafiyan jurnalı, oktyabr 1994)

Ancaq bu həqiqəti qavrayanların sayı tarix boyu daim məhdud olmuşdur. İmam Rəbbani kimi böyük alimlər bu həqiqətin kütlələrə izah edilməsinin təhlükəli olacağını, çox insanın bunu anlamayacağını yazmışdır.

Yaşadığımız əsrdə isə sözügedən həqiqət elmin ortaya qoyduğu dəlillərlə açıqlanmışdır. Maddənin mütləq varlıq olmadığı və bizim onun haqqında məlumatımızın çox məhdud olması həqiqəti dünya tarixində ilk dəfə bu qədər konkret, açıq və anlaşıqlı şəkildə izah edilir.

Bu səbəbdən, XXI əsr insanlarının geniş yayılmış İlahi həqiqətləri qavrayacaqları və tək mütləq varlıq olan Allaha axınla yönələcəkləri tarixi dönüş dövrü olacaq. XXI əsrdə XIX əsrin materialist inancları tarixə gömüləcək, Allahın varlığı və yaratması qavranılacaq, məkansızlıq, zamansızlıq kimi həqiqətlər başa düşüləcək, bəşəriyyət əsrlər boyu gözünüzün qarşısına çəkilmiş pərdələrdən, yalanlardan və batil inanclardan xilas olacaqdır.

Bu labüd gedişatın heç bir kölgə varlıq tərəfindən dayandırlılması da mümkün deyil...