Hollandiya! Səciyyəvi Holland memarlığı
Cəmi ixrac edilən malların dəyərinin təxminən dörddə biri Almaniyanın
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hollandiya konstitusiyası deyir ‘Beynəlxalq hüququ qaydaları təbliğ et’
- Əsrlərlə davam edən qanun
- Avropol beynəlxalq cinayətkarlıqla mübarizə məqsədi ilə cinayət kəşfiyyat məlumatlarını toplayır və təhlil
- Sabahın
- 1853- cü ilin daşqinlari
- Dambadan daşqın səddinə qədər
|
Cəmi ixrac edilən malların dəyərinin təxminən dörddə biri Almaniyanın, digər dörddə bir hissəsi isə digər Avropa ölkələrinin payına düşür. Bunun ardınca 20% ilə Afrika gəlir. Hazırda Asiyaya ixrac edilən mallar 15%, Şimali və Cənubi Amerikaya ixrac edilən mallar isə 10%-dən çoxdur. İstixanadan meyvə və tərəvəz Baxdıqca uzanan istixanalar sırası Hollandiyanın digər səciyyəvi bir mənzərəsidir. Niderlandda birinci kommersiya istixanaları təxminən 1850-ci illərdə (bitkilərin davamlı işıq və sabit temperaturlu mühitdə daha tez böyüdüyü aşkar edilən zaman) tikilmişdir. İllər keçdikcə isə istixanaların keyfiyyəti tədricən artırdı. İstixanalar üçün ilk rəsmi standartlar bu sənayenin pionerləri ilə müzakirələr əsasında 1970-ci illərdə hazırlanmışdır. Modelləşdirmə daimi təkmilləşməyə səbəb oldu və hazırda 10.000 hektardan çox istixana sahəsi olan Niderland indi dünya ölkələrinin hər birindən dəfələrlə çox istixanaya malikdir.
Hollandiya və pendir – iki ayrılmaz məfhum. Hollandiya hələ orta əsrlərdən pendir ixracı ilə məşğuldur. Məlum olan ən yaxşı pendir 2010-cu ildən patentlə qorunan “Edam və Gouda” pendirləridir. Ancaq burada hazırlanmış pendirlər “Gouda Holland” və ya “Edam Holland” adlana bilər və keyfiyyət etiketi daşıyır. Dünyanın qalan yerlərindən olan pendir istehsalçıları isə yalnız “Gouda” və “Edam” sözlərindən istifadə edə bilərlər. Əksər “Edam və Gouda” pendirləri Polşa və Almaniyada, pendirin xeyli hissəsi isə Yeni Zelandiya və Birləşmiş Ştatlarda hazırlanır. Uşaqlar üçün televiziya xəbərləri (ixrac məhsulu kimi) 2004-cü ildən etibarən, “Jeugdjournaal” Uşaqlar üçün xəbərlər şəbəkəsi uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş televiziya şou-xəbər proqramını inkişaf etməkdə olan ölkələrə ixrac edir. Artıq 29 ildir ki, Niderlandda göstərilən bu şounun özünəməxsus xüsusiyyətləri var. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin həmkar televiziya işçilərinə öz proqramlarını hazırlamaq üçün 18 aylıq təlim keçirlər. Məqsəd isə ondan ibarətdir ki, düzgün məlumat alan uşaq bu məlumatı digərlərinə ötürəcək. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin 40%-i 15 və ya daha aşağı yaşlı sakinlərdir. Niderlandda isə bu rəqəm 15% təşkil edir. Bu konsepsiya indi Surinama, Peruya, Cənubi Afrikaya, İndoneziyaya, Burma və Antil adalarına da “ixrac” edilmişdir. Proqramın əsas konsepsiyaya uyğun olması şərti ilə, onun məzmununu yerli proqram müəllifləri özləri müəyyən edirlər. Hər il Rotterdam limanına dörd milyon ton yük gəlir və digər yük gəmilərinə, daxili gəmilərə və ya yük maşınlarına yüklənir. İndi əlinizdə tutduğunuz jurnal da yəqin ki, Rotterdamdan göndərilmişdir.
Photo: Nationale Beeldbank Source: ECT Source: FloraHolland Niderland dünyanın ən böyük çiçək ixracatçısıdır, onların bəzilərinin xaricdə bəslənməsi isə bir o qədər də mühüm rol oynamır. Çin ticarət nümayəndələri bizim mənfəətli çiçək ticarətimizə xüsusi maraq göstərirlər. Bununla belə, bizim güllərlə əlaqədar maddi-texniki təchizat və qlobal ticarət sahəsində biliklərimiz əvəzedilməzdir. 22 23 Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik | Dünya səyahətçiləri və vasitəçiləri Niderland beynəlxalq dünyagörüşünün dərin kökləri var
Biz 17-ci əsrdən başlayaraq dünya okeanlarına və materiklərinə səyahətlər edirik. Hollandlar hələ də onları müdafiə edən dambalardan daha irəliyə baxmağa meyil edirlər. Biz həvəsli bütün dünyanı gəzirik, lakin dünyanın qalan hissəsini də vətənimizə gətirməyi xoşlayırıq. Lakin bizim digər ölkələrə və insanlara dərin kökləri olan marağımız tək mədəniyyət və səyahətlə məhdudlaşmır. Niderland həmçinin stabil ticarət mühiti və beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik üçün çox çalışır. Şöhrət və nüfuz. Niderlandın silahlı qüvvələri Avropanın ən müasir və ən yaxşı təchiz edilmiş ordularından biri olsa da, hollandlar sülhsevər və dinc xalqdır. Bununla belə, əsrlər boyu biz də müharibələrlə üzləşmişik. 16-cı əsrdə biz ispanlara qarşı üsyan etmişik, 17-ci əsrdə ingilislərlə dənizdə ticarət uğrunda döyüşmüşük. Tariximizin uğursuz səhifələri də var. Holland qul alveri 19-cu əsrin sonlarına qədər davam etmişdir və 20-ci əsrin ortalarında biz İndoneziya ilə silahlı münaqişəyə qatılmışdıq.
21-ci əsrdə Hollandiya nümunə göstərməyə çalışır. Biz BMT layihələrində fəal iştirak edirik, bir neçə beynəlxalq məhkəmə və tribunal bizim ölkəmizdə yerləşir və biz beynəlxalq cavabdehlik və öhdəlikləri bilirik. Hollandiya konstitusiyası, hətta hökumətdən beynəlxalq normativ qaydaları inkişaf etdirməyi tələb edir. Hollandiya hökuməti, həmçinin əməkdaşlığın inkişafına və hərbi əməliyyatlara nisbətən böyük miqdarda vəsait xərcləyir. Hazırkı hərbi əməliyyatlar, əsasən, sülhü bərpa etməyə və ya silahlı münaqişədən sonra ölkələrin dirçəldilməsinə yönəlmişdir. Azadlığı formalaşdıran. Üzləşdiyimiz problemlərlə, yəni iqlim dəyişikliyi, enerji təchizatı və beynəlxalq təhlükəsizliklə əlaqədar digər Avropa ölkələri ilə əməkdaşlıq Niderland üçün getdikcə daha vacib əhəmiyyət kəsb edir. Biz fərdiyyətçi olsaq da, həyatımızı istədiyimiz kimi yaşamaq üçün azadlıq tələb etsək də, bərabərliyə çalışırıq və əməkdaşlığa üstünlük verməyimiz və ümumi razılığa gəlmək üçün zəifləməyən cəhdlərimizlə tanınmışıq. Photo: Nationaal Archief | 24 25 | | Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik Sülh naminə fəaliyyət Əslində dəyişikliklər diktə edir di ki, Niderland bundan sonra digər ölkələrin bir-birinə və öz əhalisinə hörmətlə yanaşmalarına nail olmaq üçün əlindən gələni etsin. Bu da yerinə yetirilir - Haaqada olan bütün hakimlər, vasitəçilər və inspektorlar vasitəsi ilə Niderland konstitusiyada verilmiş bu məqsədə - tək ölkədə deyil, bütün dünyada sülhə, ədalətə və təhlükəsizliyə nail olmağa çalışır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi siyasi təbiətli münaqişələr istisna olmaqla, ölkələr arasında olan münaqişələri həll etməyə cavabdehlik daşıyır.
Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının əsas məhkəmə orqanıdır. Onun vəzifəsi səciyyəvi beynəlxalq münaqişələrə baxmaq, hüquqi mübahisələri həll etmək və hüquq normalarını aydınlaşdırmaqdır. Məhkəmə, həmçinin məsləhətçi rolunu oynayır. O, Baş assambleyaya, Təhlükəsizlik şurasına və BMT təşkilatlarına məsləhətlər verir. Siyasi mübahisə, hüquqi mübahisə və maraqların toqquşmasını bir-birindən fərqləndirmək heç də asan deyil. Yoxlanılmış qaydaya əsasən, hər hansı mübahisənin hüquqi mübahisə hesab edilməsi üçün baxılan məsələ hüquq normaları ilə əlaqədar olmalıdır.
BƏM doqquz il müddətinə təyin edilən on beş hakimdən ibarətdir. Məhkəmənin pre- zidenti və vitse-prezidenti üç il müddətinə təyin edilir. Hakimlər ölkələr tərəfindən təyin olunur və BMT Baş assambleyası və Təhlükəsizlik şurası tərəfindən seçilir. Hər hansı bir ölkədən heç vaxt birdən artıq hakim olmur. Məhkəmənin əməkdaşları da beynəlxalq tərkibə malikdir və Məhkəmə iki rəsmi dildə - ingilis və fransız dillərində fəaliyyət göstərir. Tərcümələr məhkəmənin daimi işçiləri olan (rəsmən and içdikdən sonra cəlb olunan) tərcüməçilər tərəfindən yerinə yetirilir. Niderland dünyanın yeganə ölkəsidir ki, konstitusiyası xüsusi olaraq dövlətdən beynəlxalq hüquq qaydalarını təbliğ etməyi tələb edir. Ona görə də, Haaqa tam əsasla dünyanın hüquq paytaxtı kimi tanınır. Bir çox beynəlxalq hüquq təşkilatları, o cümlədən onların arasında ən məşhur olan Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi burada yerləşir.
Haaqa: dünyanın hüquq paytaxtı
Keçmiş Liberiya prezi- denti Çarlz Teylor 1997-ci ildə Naomi Kempbellə xam (cilalanmamış) brilyant vermişdi ya yox? Supermodel bununla bağlı Leidschendamda Sierra Leone üçün təşkil edilmiş Xüsusi məhkəmədə ifadə verdi. Teylor hərbi cinayətlərdə təqsirləndirilir. Onun qonşu Sierra Leonedə qanlı vətəndaş müharibəsini maliyyələşdirmək üçün qana bulaşmış brilyant- lardan istifadə etməsi güman olunur. Kembellin məhkəmə qarşısına gəlməsi mətbuatın diqqətini xeyli cəlb etdi. Sierra Leona üçün Xüsusi məhkəmə Haaqada keçirilən bir çox beynəlxalq məhkəmə və tribunallardan biridir və beynəlxalq ictimaiyyətin (xüsusilə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının) ölkəmizi beynəlxalq məhkəmə prosesləri üçün təhlükəsiz yer saydığını bir daha sübut edir. Belə proseslər çox həssasdır və ter- rorçuluq və hərbi cinayətlərdə şübhələndirilən insanlarla bağlıdır. Çarlz Teylor hələ də Sierra Leonedə geniş dəstəyə malik olduğu üçün BMT Müdafiə Şurası məhkəmə prosesini Haaqada keçirmək qərarı verdi. Böyük Britaniya təklif etdi ki, məhkəmə Teylora həbs cəzası verərsə, o, Britaniya həbsxanasında saxlana bilər.
Photo: EPA/Vincent Jannink/Pool | Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (BƏM) 1945-ci ildə Haaqanın Sülh sarayında təşkil edilmişdir və bunun ardınca daha çox hüquqi təşkilat yaradılmışdır. Onların Haaqanı öz iqamətgahı kimi seçməyə yaxşı əsasları var. Niderlandın yaxşı səyahət qovşaqları vardır və o, stabil, təhlükəsiz və etibarlı, qanunun hökmünə əməl edilən ölkə kimi tanınır. Bun- dan əlavə, 1950-ci ildə Hollandiyanın konstitusiyasına edilmiş dəyişiklik Niderlandı yüksək mənada beynəlxalq qanunvericilik mərkəzinə çevirmişdir. aaqada olan bütün bu hakimlər, vasitəçilər və inspektorlarla biz Konstitusiyamızda göstərilmiş məqsədə nail olmağa çalışırıq”. “H 26 27 Niderland və demokratiya: fərdi seçim azadlığı Niderland parlamentli demokratiyadır. Hər dörd ildən bir hollandlar insanların adından hökumətin fəaliyyətinə nəzarət edən yeni parlamenti seçir. Rəsmi olaraq hökumət dövlət başçısı və nazirlərdən təşkil edilmişdir, lakin əslində kral, əsasən, nümayəndə rolunu oynayır. Mülki azadlıqlar və qanunun hökmü konstitusiyada tam təsbit edilmişdir. Hollandlar fərdi azadlığa, üstünlüyə və seçimə xeyli üstünlük verirlər, ona görə də homoseksualların evlənməsinə, aborta və eftanaziyaya qarşı burada az etiraz eşitmək olar. Hollandların əksəriyyəti bunları rəsmi problem kimi deyil, fərdi seçim kimi qəbul edir.
Hər dövlətin öz qanunvericilik sistemi var. Bu sistemlərin əksəriyyəti elə oxşardır ki, onlar hüquqi ənənənin bir hissəsi kimi götürülür. Avropada iki qanunvericilik ənənəsi var: mülki qanunvericilik və ümumi qanunvericilik. Niderland qanunvericilik sistemi mülki qanunvericilik prinsipinə əsaslanan ölkələrdən biridir. Avropanın materik hissəsində ölkələrin çoxu bu sistemdən istifadə edir, yəni qanun məcəllələrdə təsbit edilmişdir və peşəkar hakimlər bu qanunlar əsasında qərar qəbul edirlər. Digər, ümumi qanunvericiliyə əsaslanan sistem 14-cü əsrdə İngiltərədə yaranmış və əsasən Britaniya İmperiyası vasitəsilə dünyanın hər yerinə yayılmışdır. Ümumi qanunvericilik ənənəsinə malik olan ölkələrdə yazılı məcəllələr yoxdur. Qanun orada qanunvericilər tərəfindən deyil, məhkəmə təcrübəsi və ya presedent əsasında yaradılır. Somali dəniz quldurlarını dayandırmaq üçün ciddi tədbirlər Atlanta Əməliyyatı Aden Körfəzində və Hind Okeanında dəniz quldurluğuna qarşı aparılan kampaniyanın şifrəli adıdır. O, gəmiləri, xüsusilə də Dünya Ərzaq Proqramı (WFP) çərçivəsində hərəkət edən təchizat gəmilərini Somali sahillərindəki dəniz quldurlarından qorumaq üçün nəzərdə tutulub. Ərazinin ölçüsünü və hər il Aden körfəzindən 20.000 - 30.000 gəminin keçdiyini nəzərə alsaq, bu heç də asan məsələ deyil. Dəniz quldurları sahildən 750 kilometr məsafəyə qədər ərazidə fəaliyyətdədir. 2010-cu ilin aprel ayında Johan de Witt HNLMS (əlahəzrət Niderland kralının gəmisi) Atlanta Əməliyyatında iştirak etmək üçün Somali sularına üz tutdu. Johan de Witt dəniz quldurlarına qarşı göndərilmiş altıncı Holland gəmisidir. Tutularaq gəminin göyərtəsinə gətirilmiş quldurlar Hollandiya Dövlət Prokurorluğunun cavabdehliyi altına düşür.
Maastricht sazişi 1991-ci ilin dekabr ayında Niderland Avropa Birliyinə sədrlik edərkən imzalanmışdır. Bu AB sazişi siyasi və valyuta birliyinin əsasını qoydu. Sözügedən saziş 1993-cü ildə qüvvəyə minmişdir. Paris Müqaviləsi Qərbi Almaniya, Fransa, Belçika, Lüksemburq və İtaliya tərəfindən 18 aprel 1951-ci il tarixində Niderlandda imzalanıb. Bu müqavilə Avropa Kömür və Polad Cəmiyyətinin başlanğıcını qoydu və bu cəmiyyət sonradan AB-nə çevrildi. 1991 1951 İran-ABŞ iddiaları üzrə tribunal İranda yerləşən Amerika əmlakının milliləşdirilməsi ilə bağlı iddiaları həll edir və Amerika Birləşmiş Ştatları girov saxlananların buraxılması əvəzində dondurulmuş İran vəsaitlərini azad etdikdən sonra yaradılıb. ESA Avropa Kosmos Agentliyinin bir neçə Avropa ölkələrində sahələri var. Onlardan ən böyüyü, təşkilatı texnoloji qovşağı olan Kosmik Tədqiqatlar və Texnologiyalar üzrə Avropa Mərkəzi (KTTAM) Noordwijk şəhərində yerləşmişdir. Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi hərbi cinayətlərdə və insaniyyətə qarşı cinayətlərdə təqsirləndirilən şəxsləri mühakimə etmək məqsədini güdür. Avropol beynəlxalq cinayətkarlıqla mübarizə məqsədi ilə cinayət kəşfiyyat məlumatlarını toplayır və təhlil edir. Haaqada yerləşən baş ofisdə Avropa Birliyindən və Avstraliya, Kanada, ABŞ və Norveç kimi digər tərəfdaş ölkələrdən olan həmkarları ilə yaxından əməkdaşlıq edən 620 işçi çalışır. Keçmiş Yuqoslaviya üçün Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən Balkanlarda aparılan müharibə zamanı təşkil edilmişdi. Onun məqsədi müharibə zamanı hərbi cinayət törətməkdə təqsirləndirilən şəxslərin işinə baxmaq və lazım gələrsə, onlara cəza tətbiq etməkdir. Photo: Peter van Bastelaar/AVDD | | İnsanlar və cəmiyyət | | Su, texnologiya və innovasiya 28 29 Sabahın ölkəsi Niderlandda dünyanın ən böyük radioteleskopu var İnkişaf. Hollandlar novatordur. Torpaq çatışmır? Onda öz torpağımızı hazırlayarıq! Ölkənin 40%-dən çoxu orta əsrlərdən bəri torpaqların mənimsənilməsi və polderlərin (qurudulmuş dəniz sahəsi) yaradılması kimi fərasətli (o dövr üçün) fikrin sayəsində yaradılmışdır. Qaranlıq küçələr? Qızıl Dövrün tacirləri yağ lampalarından istifadə edərək küçələri işıqlandırmaq üsulunu fikirləşmiş Jan van der Heyden sayəsində evə tez getməyə məcbur olmurdular. Bununla belə, bu, həmişə yaxşı xəbər olmurdu, çünki yağ lampalarının vaxtaşırı olaraq yanğın yaratmaq xassəsi var idi. Bəlkə elə buna görə də Van der Heyden yanğınsöndürmə şlanqlarını kəşf etdi? Bir neçə ildən sonra Christiaan Huygens kəfgirli saatı kəşf etdi və bunu səbəbi vaxtı izləmək deyil, onun həddindən artıq dəqiq vaxt ölçüsü tələb edən astronomiyaya olan sevgisi idi (Huygens Titan və Saturn həlqələrini kəşf etmişdir). Yerin “gözləri”. LOFAR (Aşağı tezlikli sıra) Hollandiyanın astronomiyada bu yaxınlarda əldə etdiyi yenilikdir. Bəşəriyyətin yaranmasını görmək cəhdi ilə Drenthe əyalətinin Exloo şəhərinin 50 kilometrlik radiusunda minlərlə sensor həddindən artıq həssas radioteleskop yaradır. Avropanın digər səkkiz stansiyasına bərkidilmiş bu radioteleskop başa çatdıqda, hazırkı teleskoplardan yüz dəfələrlə həssas olan dünyanın ən böyük teleskopunun bir hissəsi olacaq. Bunu bilsəydilər, 400 il bundan əvvəl Sacharias Jansen və Hans Lippershey bəlkə də öz teleskoplarını patentləşdirmək üçün mübahisə etməzdilər. Belə ki, LOFAR ilə müqayisədə onların teleskopu opera eynəyindən də zəif idi... Minlərlə sensorlar. Bütün bu sensorlar başqa sahələrin də istifadə edə biləcəyi geniş optik lifli şəbəkəyə qoşulmuşdur. Məsələn, kənd təsərrüfatı alimləri dəqiq əkinçilik üzrə tədqiqat apara, simsiz sensorlardan istifadə etməklə istehsal proseslərini optimallaşdıra bilərlər. Geofiziklər seysmik sensorlardan istifadə edərək şimali Niderlandın geoloji xəritəsini hazırlayırlar. O, qaz hasilatı və çökmə ilə bağlı maraqlı məlumatlar verir. Suyun idarə edilməsi ilə də bağlı, bu, həmişəki kimi hələ də vacib olan məsələ ilə biz orta əsrlərdən bəri məşğul oluruq. Bu, ölkənin yarıdan çoxunun dəniz səviyyəsindən aşağıda olmasının nəticəsidir.
Source: Astron stichting Lofar | 31 |
1953-cü il 31 yanvar gecəsi. Tufan şiddətlənir, qabarma da yüksəkdir, amma bu, yeni bir şey deyil. Lakin, həmin gecə tufan qasırğa gücünə çatdı. Cəmi bir neçə saat içində fəlakət baş verdi. Dəniz suyu dəniz dambaları üstündən aşdı. Polderləri su basdı, su dambaların növbəti sırasına çatdı və onlar dağıldı. Zeeland, Brabant və Cənubi Hollandiyanın digər böyük ərazilərini su basdı və 1.800 nəfər boğulub öldü. Yarım əsr sonra da bu prinsip kifayət qədər sadə görünür: su NAP səviyyəsindən, yaxud Amsterdam orta dəniz səviyyəsindən üç metr yuxarıya qalxan kimi şlüz qapıları örtülür və daşqın suları Şərqi Schledtdə daxil ola bilmir. Mühafizə səddini tufan şiddətindən altmış beş nəhəng beton dayaq saxlayır. Onlar da öz növbəsində xüsusi olaraq bu məqsədlə dəniz dibində qoyulmuş plitələrin üstündə dayanır. Daşqın qapılarını idarə edən hidravlik silindrlər də texnologiya möcüzəsidir. Onlar yalnız qapıları qaldırmır, həm də lazım gələrsə, onları aşağı sala bilər. Şərqi Scheldt tufan şiddətindən mühafizə səddinin üstündəki cığırdan suyun açıq qapılardan sürətlə axmasını eşidə bilərsiniz. Burada suyun rəhmsiz gücünü görmək, eşitmək və hiss etmək olar. Lakin sədd möhkəm dayanmışdır, bu novator mühəndislik nailiyyəti həm Zeelandı, həm də ətraf mühiti müdafiə edir.
Photo: Marijke Volkers 31 | 30 Dambadan daşqın səddinə qədər Şərqi Scheldtdə tufan şiddətindən mühafizə səddi, şübhəsiz ki, Delta Layihəsinin ən təsiredici hissəsidir. Əslində çayın enli mənsəbi normal damba ilə bağlanmışdı, lakin heç zaman başa çatdırılmamışdı. Onu tamamilə kəsib götürmək təbii mühiti zədələyərdi. Tədricən “Şərqi Scheldt” tufandan mühafizə səddi “Neeltje Jans” süni adasında tikildi. Sədd başa çatdırıldıqdan sonra ada Neeltje Jans adlı təhsil-əyləncə parkına çevrildi. Burada 66-cı dirəyi (heç zaman istifadə edilməmişdir), o cümlədən ‘Qabarmaları idarə etmə: ay, külək və biz’ sözləri həkk edilmiş xatirə daşını hələ də görmək olar. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|