Hollandiya! Səciyyəvi Holland memarlığı


Cəmi ixrac edilən malların dəyərinin təxminən dörddə biri Almaniyanın



Yüklə 4,02 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/4
tarix01.01.2017
ölçüsü4,02 Mb.
#4071
1   2   3   4

Cəmi ixrac edilən malların dəyərinin təxminən dörddə biri Almaniyanın, 

digər dörddə bir hissəsi isə digər Avropa ölkələrinin payına düşür. Bunun 

ardınca 20% ilə Afrika gəlir. Hazırda Asiyaya ixrac edilən mallar 15%, Şimali 

və Cənubi Amerikaya ixrac edilən mallar isə 10%-dən çoxdur. 

İstixanadan meyvə və tərəvəz 

Baxdıqca uzanan istixanalar sırası Hollandiyanın digər səciyyəvi 

bir mənzərəsidir. Niderlandda birinci kommersiya istixanaları 

təxminən 1850-ci illərdə (bitkilərin davamlı işıq və sabit 

temperaturlu mühitdə daha tez böyüdüyü aşkar edilən zaman) 

tikilmişdir. İllər keçdikcə isə istixanaların keyfiyyəti tədricən 

artırdı. İstixanalar üçün ilk rəsmi standartlar bu sənayenin 

pionerləri ilə müzakirələr əsasında 1970-ci illərdə hazırlanmışdır. 

Modelləşdirmə daimi təkmilləşməyə səbəb oldu və hazırda 10.000 

hektardan çox istixana sahəsi olan Niderland indi dünya ölkələrinin 

hər birindən dəfələrlə çox istixanaya malikdir.

| İqtisadiyyat, ticarət və kənd təsərrüfatı 

Hollandiya pendiri 

Hollandiya və pendir – iki ayrılmaz məfhum. Hollandiya hələ orta 

əsrlərdən pendir ixracı ilə məşğuldur. Məlum olan ən yaxşı pendir 

2010-cu ildən patentlə qorunan “Edam və Gouda” pendirləridir. 

Ancaq burada hazırlanmış pendirlər “Gouda Holland” və ya “Edam 

Holland” adlana bilər və keyfiyyət etiketi daşıyır. Dünyanın qalan 

yerlərindən olan pendir istehsalçıları isə yalnız “Gouda” və “Edam” 

sözlərindən istifadə edə bilərlər. Əksər “Edam və Gouda” pendirləri 

Polşa və Almaniyada, pendirin xeyli hissəsi isə Yeni Zelandiya və 

Birləşmiş Ştatlarda hazırlanır. 



Uşaqlar üçün televiziya 

xəbərləri (ixrac məhsulu 

kimi)

2004-cü ildən etibarən, “Jeugdjournaal” 

Uşaqlar üçün xəbərlər şəbəkəsi uşaqlar 

üçün nəzərdə tutulmuş televiziya şou-xəbər 

proqramını inkişaf etməkdə olan ölkələrə 

ixrac edir. Artıq 29 ildir ki, Niderlandda 

göstərilən bu şounun özünəməxsus 

xüsusiyyətləri var. İnkişaf etməkdə olan 

ölkələrin həmkar televiziya işçilərinə öz 

proqramlarını hazırlamaq üçün 18 aylıq 

təlim keçirlər. Məqsəd isə ondan ibarətdir 

ki, düzgün məlumat alan uşaq bu məlumatı 

digərlərinə ötürəcək. İnkişaf etməkdə olan 

ölkələrdə əhalinin 40%-i 15 və ya daha 

aşağı yaşlı sakinlərdir. Niderlandda isə 

bu rəqəm 15% təşkil edir. Bu konsepsiya 

indi Surinama, Peruya, Cənubi Afrikaya, 

İndoneziyaya, Burma və Antil adalarına 

da “ixrac” edilmişdir. Proqramın əsas 

konsepsiyaya uyğun olması şərti ilə, onun 

məzmununu yerli proqram müəllifləri özləri 

müəyyən edirlər.

Hər il Rotterdam limanına dörd milyon ton yük 

gəlir və digər yük gəmilərinə, daxili gəmilərə 

və ya yük maşınlarına yüklənir. İndi əlinizdə 

tutduğunuz jurnal da yəqin ki, Rotterdamdan 

göndərilmişdir. 

400.000.000

Photo: Nationale Beeldbank

Source: ECT 

Source: FloraHolland



Niderland dünyanın ən böyük çiçək ixracatçısıdır, 

onların bəzilərinin xaricdə 

bəslənməsi isə bir o qədər də mühüm rol oynamır. Çin ticarət nümayəndələri bizim 

mənfəətli çiçək ticarətimizə xüsusi maraq göstərirlər. Bununla belə, bizim güllərlə 

əlaqədar maddi-texniki təchizat və qlobal ticarət sahəsində biliklərimiz 

əvəzedilməzdir. 

22

23

Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik  | 

Dünya  səyahətçiləri və vasitəçiləri

Niderland beynəlxalq dünyagörüşünün dərin kökləri var

Holland tacirləri. 

Biz 17-ci əsrdən başlayaraq 

dünya okeanlarına və materiklərinə səyahətlər edirik. 

Hollandlar hələ də onları müdafiə edən dambalardan daha 

irəliyə baxmağa meyil edirlər. Biz həvəsli bütün dünyanı 

gəzirik, lakin dünyanın qalan hissəsini də vətənimizə 

gətirməyi xoşlayırıq. Lakin bizim digər ölkələrə və insanlara 

dərin kökləri olan marağımız tək mədəniyyət və səyahətlə 

məhdudlaşmır. Niderland həmçinin stabil ticarət mühiti və 

beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik üçün çox çalışır.



Şöhrət və nüfuz.

 Niderlandın silahlı 

qüvvələri Avropanın ən müasir və ən yaxşı təchiz edilmiş 

ordularından biri olsa da, hollandlar sülhsevər və dinc 

xalqdır. Bununla belə, əsrlər boyu biz də müharibələrlə 

üzləşmişik. 16-cı əsrdə biz ispanlara qarşı üsyan 

etmişik, 17-ci əsrdə ingilislərlə dənizdə ticarət uğrunda 

döyüşmüşük. Tariximizin uğursuz səhifələri də var. 

Holland qul alveri 19-cu əsrin sonlarına qədər davam 

etmişdir və 20-ci əsrin ortalarında biz İndoneziya ilə silahlı 

münaqişəyə qatılmışdıq.

Sadiq.

 21-ci əsrdə Hollandiya nümunə göstərməyə 

çalışır. Biz BMT layihələrində fəal iştirak edirik, bir neçə 

beynəlxalq məhkəmə və tribunal bizim ölkəmizdə yerləşir 

və biz beynəlxalq cavabdehlik və öhdəlikləri bilirik. 

Hollandiya konstitusiyası, hətta hökumətdən beynəlxalq 

normativ qaydaları inkişaf etdirməyi tələb edir. Hollandiya 

hökuməti, həmçinin əməkdaşlığın inkişafına  və hərbi 

əməliyyatlara nisbətən böyük miqdarda vəsait xərcləyir. 

Hazırkı hərbi əməliyyatlar, əsasən, sülhü bərpa etməyə 

və ya silahlı münaqişədən sonra ölkələrin dirçəldilməsinə 

yönəlmişdir. 



Azadlığı formalaşdıran.

 Üzləşdiyimiz 

problemlərlə, yəni iqlim dəyişikliyi, enerji təchizatı və 

beynəlxalq təhlükəsizliklə əlaqədar digər Avropa ölkələri ilə 

əməkdaşlıq Niderland üçün getdikcə daha vacib əhəmiyyət 

kəsb edir. Biz fərdiyyətçi olsaq da, həyatımızı istədiyimiz 

kimi yaşamaq üçün azadlıq tələb etsək də, bərabərliyə 

çalışırıq və əməkdaşlığa üstünlük verməyimiz və ümumi 

razılığa gəlmək üçün zəifləməyən cəhdlərimizlə tanınmışıq.

Photo: Nationaal Archief





24

25

  | 

| Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik

Sülh naminə fəaliyyət 

Əslində dəyişikliklər diktə edir di ki, 

Niderland bundan sonra digər ölkələrin 

bir-birinə və öz əhalisinə hörmətlə 

yanaşmalarına nail olmaq üçün əlindən 

gələni etsin. Bu da yerinə yetirilir - 

Haaqada olan bütün hakimlər, vasitəçilər 

və inspektorlar vasitəsi ilə Niderland 

konstitusiyada verilmiş bu məqsədə - 

tək ölkədə deyil, bütün dünyada sülhə, 

ədalətə və təhlükəsizliyə nail olmağa 

çalışır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi 

siyasi təbiətli münaqişələr istisna olmaqla, 

ölkələr arasında olan münaqişələri həll 

etməyə cavabdehlik daşıyır.

Əsas ədliyyə orqanı  

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Birləşmiş 

Millətlər Təşkilatının əsas məhkəmə 

orqanıdır. Onun vəzifəsi səciyyəvi 

beynəlxalq münaqişələrə baxmaq, 

hüquqi mübahisələri həll etmək və hüquq 

normalarını aydınlaşdırmaqdır. Məhkəmə, 

həmçinin məsləhətçi rolunu oynayır. O, Baş 

assambleyaya, Təhlükəsizlik şurasına və 

BMT təşkilatlarına məsləhətlər verir. Siyasi 

mübahisə, hüquqi mübahisə və maraqların 

toqquşmasını bir-birindən fərqləndirmək 

heç də asan deyil. Yoxlanılmış qaydaya 

əsasən, hər hansı mübahisənin hüquqi 

mübahisə hesab edilməsi üçün baxılan 

məsələ hüquq normaları ilə əlaqədar 

olmalıdır.   

On beş hakim 

BƏM doqquz il müddətinə təyin edilən on 

beş hakimdən ibarətdir. Məhkəmənin pre-

zidenti və vitse-prezidenti üç il müddətinə 

təyin edilir. Hakimlər ölkələr tərəfindən 

təyin olunur və BMT Baş assambleyası və 

Təhlükəsizlik şurası tərəfindən seçilir. Hər 

hansı bir ölkədən heç vaxt birdən artıq 

hakim olmur. Məhkəmənin əməkdaşları da 

beynəlxalq tərkibə malikdir və Məhkəmə 

iki rəsmi dildə - ingilis və fransız dillərində 

fəaliyyət göstərir. Tərcümələr məhkəmənin 

daimi işçiləri olan (rəsmən and içdikdən 

sonra cəlb olunan) tərcüməçilər tərəfindən 

yerinə yetirilir.

Niderland dünyanın yeganə ölkəsidir ki, konstitusiyası 

xüsusi olaraq dövlətdən beynəlxalq hüquq qaydalarını 

təbliğ etməyi tələb edir. Ona görə də, Haaqa tam əsasla 

dünyanın hüquq paytaxtı kimi tanınır. Bir çox beynəlxalq 

hüquq təşkilatları, o cümlədən onların arasında ən məşhur 

olan Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi burada yerləşir.

Hollandiya konstitusiyası deyir  

‘Beynəlxalq hüququ qaydaları təbliğ et’

Haaqa: dünyanın  



hüquq paytaxtı

 

Keçmiş Liberiya prezi-



denti Çarlz Teylor 1997-ci 

ildə Naomi Kempbellə xam 

(cilalanmamış) brilyant 

vermişdi ya yox? Supermodel 

bununla bağlı Leidschendamda 

Sierra Leone üçün təşkil edilmiş 

Xüsusi məhkəmədə ifadə 

verdi. Teylor hərbi cinayətlərdə 

təqsirləndirilir. Onun qonşu 

Sierra Leonedə qanlı vətəndaş 

müharibəsini maliyyələşdirmək 

üçün qana bulaşmış brilyant-

lardan istifadə etməsi güman 

olunur. Kembellin məhkəmə 

qarşısına gəlməsi mətbuatın 

diqqətini xeyli cəlb etdi. 

Sierra Leona üçün Xüsusi 

məhkəmə Haaqada keçirilən 

bir çox beynəlxalq məhkəmə 

və tribunallardan biridir və 

beynəlxalq ictimaiyyətin 

(xüsusilə də Birləşmiş 

Millətlər Təşkilatının) ölkəmizi 

beynəlxalq məhkəmə prosesləri 

üçün təhlükəsiz yer saydığını 

bir daha sübut edir. Belə 

proseslər çox həssasdır və ter-

rorçuluq və hərbi cinayətlərdə 

şübhələndirilən insanlarla 

bağlıdır. 

Çarlz Teylor hələ də Sierra 

Leonedə geniş dəstəyə malik 

olduğu üçün BMT Müdafiə 

Şurası məhkəmə prosesini 

Haaqada keçirmək qərarı verdi. 

Böyük Britaniya təklif etdi 

ki, məhkəmə Teylora həbs 

cəzası verərsə, o, Britaniya 

həbsxanasında saxlana bilər. 

gözəl

 



 

yirtici

 

Keçmiş prezident və supermodel Haaqa məhkəməsində 

25

Photo: EPA/Vincent Jannink/Pool



  | 

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (BƏM) 

1945-ci ildə Haaqanın Sülh sarayında 

təşkil edilmişdir və bunun ardınca daha 

çox hüquqi təşkilat yaradılmışdır. Onların 

Haaqanı öz iqamətgahı  kimi seçməyə 

yaxşı əsasları var. Niderlandın yaxşı 

səyahət qovşaqları vardır və o, stabil, 

təhlükəsiz və etibarlı, qanunun hökmünə 

əməl edilən ölkə kimi tanınır. Bun-

dan əlavə, 1950-ci ildə Hollandiyanın 

konstitusiyasına edilmiş dəyişiklik 

Niderlandı yüksək mənada beynəlxalq 

qanunvericilik mərkəzinə çevirmişdir.



aaqada olan 

bütün bu 

hakimlər, vasitəçilər 

və inspektorlarla biz 

Konstitusiyamızda 

göstərilmiş məqsədə 

nail olmağa çalışırıq”. 

“H

26

27

Niderland və demokratiya: fərdi 

seçim azadlığı 

Niderland parlamentli demokratiyadır. Hər dörd 

ildən bir hollandlar insanların adından hökumətin 

fəaliyyətinə nəzarət edən yeni parlamenti seçir. Rəsmi 

olaraq hökumət dövlət başçısı və nazirlərdən təşkil 

edilmişdir, lakin əslində kral, əsasən, nümayəndə 

rolunu oynayır. Mülki azadlıqlar və qanunun hökmü 

konstitusiyada tam təsbit edilmişdir. Hollandlar fərdi 

azadlığa, üstünlüyə və seçimə xeyli üstünlük verirlər, 

ona görə də homoseksualların evlənməsinə, aborta 

və eftanaziyaya qarşı burada az etiraz eşitmək olar. 

Hollandların əksəriyyəti bunları rəsmi problem kimi 

deyil, fərdi seçim kimi qəbul edir.

Əsrlərlə davam edən 

qanun

Hər dövlətin öz qanunvericilik sistemi var. Bu 

sistemlərin əksəriyyəti elə oxşardır ki, onlar 

hüquqi ənənənin bir hissəsi kimi götürülür. 

Avropada iki qanunvericilik ənənəsi var: 

mülki qanunvericilik və ümumi qanunvericilik. 

Niderland qanunvericilik sistemi mülki 

qanunvericilik prinsipinə əsaslanan ölkələrdən 

biridir. Avropanın materik hissəsində ölkələrin 

çoxu bu sistemdən istifadə edir, yəni qanun 

məcəllələrdə təsbit edilmişdir  və peşəkar 

hakimlər bu qanunlar əsasında qərar qəbul 

edirlər. Digər, ümumi qanunvericiliyə əsaslanan 

sistem 14-cü əsrdə İngiltərədə yaranmış və 

əsasən Britaniya İmperiyası vasitəsilə dünyanın 

hər yerinə yayılmışdır. Ümumi qanunvericilik 

ənənəsinə malik olan ölkələrdə yazılı məcəllələr 

yoxdur. Qanun orada qanunvericilər tərəfindən 

deyil, məhkəmə təcrübəsi və ya presedent 

əsasında yaradılır.



Somali dəniz quldurlarını 

dayandırmaq üçün ciddi tədbirlər

Atlanta Əməliyyatı Aden Körfəzində və Hind Okeanında dəniz 

quldurluğuna qarşı aparılan kampaniyanın şifrəli adıdır. O, 

gəmiləri, xüsusilə də Dünya Ərzaq Proqramı (WFP) çərçivəsində 

hərəkət edən təchizat gəmilərini Somali sahillərindəki dəniz 

quldurlarından qorumaq üçün nəzərdə tutulub. Ərazinin 

ölçüsünü və hər il Aden körfəzindən 20.000 - 30.000 gəminin 

keçdiyini nəzərə alsaq, bu heç də asan məsələ deyil. Dəniz 

quldurları sahildən 750 kilometr məsafəyə qədər ərazidə 

fəaliyyətdədir. 2010-cu ilin aprel ayında Johan de Witt HNLMS 

(əlahəzrət Niderland kralının gəmisi) Atlanta Əməliyyatında 

iştirak etmək üçün Somali sularına üz tutdu. Johan de Witt 

dəniz quldurlarına qarşı göndərilmiş altıncı Holland gəmisidir. 

Tutularaq gəminin göyərtəsinə gətirilmiş quldurlar Hollandiya 

Dövlət Prokurorluğunun cavabdehliyi altına düşür.

iderlandda beynəlxalq 

məhkəmə və tribunallardan 

və Avropa təşkilatlarından 

tutmuş KSQT-a (Kimyəvi 

silahların qadağan edilməsi 

üzrə təşkilat) kimi 30-a qədər beynəlxalq 

təşkilat yerləşir. Onların birlikdə 8000 

əməkdaşı vardır və bu əməkdaşlar demək 

olar ki, 6.000 ailə üzvü ilə müşayiət olunur. 

Onlardan bir neçəsini sizin diqqətinizə 

çatdırırıq.

| Beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik

N

  Maastricht sazişi 1991-ci ilin 

dekabr ayında Niderland Avropa Birliyinə sədrlik 

edərkən imzalanmışdır. Bu AB sazişi siyasi və valyuta 

birliyinin əsasını qoydu. Sözügedən saziş 1993-cü 

ildə qüvvəyə minmişdir.

Paris Müqaviləsi Qərbi 

Almaniya, Fransa, Belçika, Lüksemburq və 

İtaliya tərəfindən 18 aprel 1951-ci il tarixində 

Niderlandda imzalanıb. Bu müqavilə Avropa 

Kömür və Polad Cəmiyyətinin başlanğıcını qoydu 

və bu cəmiyyət sonradan AB-nə çevrildi.



1991

1951

İran-ABŞ iddiaları üzrə tribunal  

İranda yerləşən Amerika 

əmlakının milliləşdirilməsi ilə 

bağlı iddiaları həll edir və 

Amerika Birləşmiş Ştatları girov 

saxlananların buraxılması 

əvəzində dondurulmuş İran 

vəsaitlərini azad etdikdən 

sonra yaradılıb.

ESA Avropa Kosmos 

Agentliyinin 

bir neçə Avropa 

ölkələrində sahələri var. 

Onlardan ən böyüyü, təşkilatı 

texnoloji qovşağı olan Kosmik 

Tədqiqatlar və Texnologiyalar 

üzrə Avropa Mərkəzi (KTTAM) 

Noordwijk şəhərində 

yerləşmişdir.  

Haaqa Beynəlxalq Cinayət 

Məhkəməsi 

hərbi cinayətlərdə 

və insaniyyətə qarşı 

cinayətlərdə təqsirləndirilən  

şəxsləri mühakimə etmək 

məqsədini güdür.

Avropol

 beynəlxalq 

cinayətkarlıqla mübarizə 

məqsədi ilə cinayət kəşfiyyat 

məlumatlarını toplayır və təhlil 

edir. Haaqada yerləşən baş 

ofisdə Avropa Birliyindən və 

Avstraliya, Kanada, ABŞ və 

Norveç kimi digər tərəfdaş 

ölkələrdən olan həmkarları ilə 

yaxından əməkdaşlıq edən 620 

işçi çalışır.

Keçmiş Yuqoslaviya üçün 

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi  

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 

tərəfindən Balkanlarda aparılan 

müharibə zamanı təşkil 

edilmişdi. Onun məqsədi 

müharibə zamanı hərbi cinayət 

törətməkdə təqsirləndirilən  

şəxslərin işinə baxmaq və lazım 

gələrsə, onlara cəza tətbiq 

etməkdir.

Photo: Peter van Bastelaar/AVDD



  | 

| İnsanlar və cəmiyyət

  | 

| Su, texnologiya və innovasiya 

28

29

Sabahın ölkəsi 

Niderlandda dünyanın ən böyük radioteleskopu var 



İnkişaf.

 Hollandlar novatordur. Torpaq 

çatışmır? Onda öz torpağımızı hazırlayarıq! Ölkənin 

40%-dən çoxu orta əsrlərdən bəri torpaqların 

mənimsənilməsi və polderlərin (qurudulmuş dəniz 

sahəsi) yaradılması kimi fərasətli (o dövr üçün) 

fikrin sayəsində yaradılmışdır. Qaranlıq küçələr? 

Qızıl Dövrün tacirləri yağ lampalarından istifadə 

edərək küçələri işıqlandırmaq üsulunu fikirləşmiş 

Jan van der Heyden sayəsində evə tez getməyə 

məcbur olmurdular. Bununla belə, bu, həmişə 

yaxşı xəbər olmurdu, çünki yağ lampalarının 

vaxtaşırı olaraq yanğın yaratmaq xassəsi var 

idi. Bəlkə elə buna görə də Van der Heyden 

yanğınsöndürmə şlanqlarını kəşf etdi? Bir neçə 

ildən sonra Christiaan Huygens kəfgirli saatı kəşf 

etdi və bunu səbəbi vaxtı izləmək deyil, onun 

həddindən artıq dəqiq vaxt ölçüsü tələb edən 

astronomiyaya olan sevgisi idi (Huygens Titan və 

Saturn həlqələrini kəşf etmişdir). 



Yerin “gözləri”.

 LOFAR (Aşağı tezlikli 

sıra) Hollandiyanın astronomiyada bu yaxınlarda 

əldə etdiyi yenilikdir. Bəşəriyyətin yaranmasını 

görmək cəhdi ilə Drenthe əyalətinin Exloo 

şəhərinin 50 kilometrlik radiusunda minlərlə 

sensor həddindən artıq həssas radioteleskop 

yaradır. Avropanın digər səkkiz stansiyasına 

bərkidilmiş bu radioteleskop başa çatdıqda, hazırkı 

teleskoplardan yüz dəfələrlə həssas olan dünyanın 

ən böyük teleskopunun bir hissəsi olacaq. Bunu 

bilsəydilər, 400 il bundan əvvəl Sacharias Jansen 

və Hans Lippershey bəlkə də öz teleskoplarını 

patentləşdirmək üçün mübahisə etməzdilər. Belə 

ki, LOFAR ilə müqayisədə onların teleskopu opera 

eynəyindən də zəif idi...  



Minlərlə sensorlar.

  Bütün bu 

sensorlar başqa sahələrin də istifadə edə biləcəyi 

geniş optik lifli şəbəkəyə qoşulmuşdur. Məsələn, 

kənd təsərrüfatı alimləri dəqiq əkinçilik üzrə 

tədqiqat apara, simsiz sensorlardan istifadə 

etməklə istehsal proseslərini optimallaşdıra 

bilərlər. Geofiziklər seysmik sensorlardan istifadə 

edərək şimali Niderlandın geoloji xəritəsini 

hazırlayırlar. O, qaz hasilatı və çökmə ilə bağlı 

maraqlı məlumatlar verir. Suyun idarə edilməsi 

ilə də bağlı, bu, həmişəki kimi hələ də vacib olan 

məsələ ilə biz orta əsrlərdən bəri məşğul oluruq. 

Bu, ölkənin yarıdan çoxunun dəniz səviyyəsindən 

aşağıda olmasının nəticəsidir.

 

Source: Astron stichting Lofar 



  | 

31

  | 

   


1953-cü il 31 yanvar gecəsi. 

Tufan şiddətlənir, qabarma 

da yüksəkdir, amma bu, yeni 

bir şey deyil. Lakin, həmin 

gecə tufan qasırğa gücünə 

çatdı. Cəmi bir neçə saat 

içində fəlakət baş verdi. 

Dəniz suyu dəniz dambaları 

üstündən aşdı. Polderləri su 

basdı, su dambaların növbəti 

sırasına çatdı və onlar dağıldı. 

Zeeland, Brabant və Cənubi 

Hollandiyanın  digər   böyük 

ərazilərini su basdı və 1.800 

nəfər boğulub öldü. 

Yarım əsr sonra da bu prinsip 

kifayət qədər sadə görünür: 

su NAP səviyyəsindən, yaxud 

Amsterdam orta dəniz 

səviyyəsindən üç metr yuxarıya 

qalxan kimi şlüz qapıları 

örtülür və daşqın suları Şərqi 

Schledtdə daxil ola bilmir. 

Mühafizə səddini tufan 

şiddətindən altmış beş nəhəng 

beton dayaq saxlayır. Onlar da 

öz növbəsində xüsusi olaraq 

bu məqsədlə dəniz dibində 

qoyulmuş plitələrin üstündə 

dayanır. Daşqın qapılarını idarə 

edən hidravlik silindrlər də 

texnologiya möcüzəsidir. Onlar 

yalnız qapıları qaldırmır, həm 

də lazım gələrsə, onları aşağı 

sala bilər. 

Şərqi Scheldt tufan şiddətindən 

mühafizə səddinin üstündəki 

cığırdan suyun açıq qapılardan 

sürətlə axmasını eşidə 

bilərsiniz. Burada suyun 

rəhmsiz gücünü görmək, 

eşitmək və hiss etmək 

olar. Lakin sədd möhkəm 

dayanmışdır, bu novator 

mühəndislik nailiyyəti həm 

Zeelandı, həm də ətraf mühiti 

müdafiə edir. 

1853-



 

ilin

 

daşqinlari

 

Dənizi ram etmək

Photo: Marijke Volkers



31

   | 

30

Dambadan daşqın səddinə 

qədər

Şərqi Scheldtdə tufan şiddətindən 

mühafizə səddi, şübhəsiz ki, Delta 

Layihəsinin ən təsiredici hissəsidir. 

Əslində çayın enli mənsəbi normal 

damba ilə bağlanmışdı, lakin heç zaman 

başa çatdırılmamışdı. Onu tamamilə 

kəsib götürmək təbii mühiti zədələyərdi. 

Tədricən “Şərqi Scheldt” tufandan mühafizə 

səddi “Neeltje Jans” süni adasında tikildi. 

Sədd başa çatdırıldıqdan sonra ada Neeltje 

Jans adlı təhsil-əyləncə parkına çevrildi. 

Burada 66-cı dirəyi (heç zaman istifadə 

edilməmişdir), o cümlədən ‘Qabarmaları 

idarə etmə: ay, külək və biz’ sözləri həkk 

edilmiş xatirə daşını hələ də görmək olar.



Yüklə 4,02 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin