Hollandiya! Səciyyəvi Holland memarlığı
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ən böyük təhlükə: böyük çaylar Bununla belə, əsrlər boyu Hollandiya üçün yalnız dəniz təhlükə törətmirdi. Ölkədən axan üç iri çay - Reyn, Maas və Vaal da xeyli təhlükələr yaratmışdır. Əldə etdiyimiz təcrübə ilə biz suyun idarə edilməsi sahəsində şübhəsiz dünya birincisinə çevrilmişik. Daşqınlar tez-tez baş verirdi, lakin son dəfə çay dambası 1926-cı ildə dağılmışdır. 1995-ci ildə vəziyyət bir qədər gərginləşdi və 250,000 nəfər təxliyə edildi, lakin dambalar dözdü. Ondan sonra ciddi tədbirlər görüldü. Təbiətə öz işini görməyə imkan verildi, çaylar üçün də yer əlavə edildi. Eyni zamanda bir sıra novator tədbirlər tətbiq edildi. Məsələn, suyun səviyyəsi çox yuxarı qalxdıqda drenajı artıran və səviyyə aşağı olduqda çayı gəmiçilik üçün yararlı edən qeyr-adi dalğaqıranı göstərmək olar. Örnək üçün dərslik vəsaiti Hollandiya suyun idarə edilməsi üzrə dünyanın qalan ölkələri üçün əsas ilham mənbəyi və örnək olmaq üçün bir dərslik vəsaitidir. Birləşmiş Ştatlarda yerləşən bir Holland şirkəti Yeni Orleanda 2005- ci ildə Katrina Qasırğasının yaratdığı daşqının təkrar olunmasının qarşısını alma yollarını axtarır. Hollandlar Amerikalılara və dünyanın qalan ölkələrinin xalqlarına ayaqlarını quru saxlamağa məmnuniyyətlə kömək edərlər. “Dünyanın yeddi müasir möcüzəsindən biri”, Amerika Tikinti Mühəndisləri Cəmiyyəti Niderlandı böyük qabarma dalğalarından qoruyan sahilyanı mühafizə sistemini təsvir edən Delta Layihəsini belə adlandırır. Biz bir qədər daha təvazökarıq, lakin mühəndisliyin belə möhtəşəm nailiyyətindən heç də az qürur duymuruq. Mühəndisliyin unikal nailiyyətləri “Dənizdə qabarmaları idarə etmə: ay, külək və biz’
İndi Niderlandı mühafizə edən sahilyanı mühafizə sisteminin tikintisi 57 illik ağır zəhmətin bəhrəsidir. İşlər 1953-cü ildə fəlakətli daşqından sonra başladı (çərçivəyə baxın). Üç həftə sonra Delta Komissiyası təşkil edildi. Onun üzvləri arasında ölkənin cənub qərbindəki dambaların alçaq olmasından narahat olan, daşqından əvvəl Delta Layihəsi planlarını hazırlamış Johan van Veen də var idi.
33 32 Suyun idarə edilməsi krala aid məsələdir! Ərazisinin üçdə ikisi dəniz səviyyəsindən aşağı olan ölkədə suyun idarə edilməsi həqiqətən Holland məsələsidir. Hətta kral taxtının varisi şahzadə Willem-Alexander də ölkə daxilində və xaricdə bu sahədə bir çox illər çalışmışdır. O, Niderlandda Su məsələləri üzrə məsləhət komitəsinin sədridir. Eyni zamanda, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Katibinin Su və sanitariya məsələləri üzrə Məsləhət şurasının sədri kimi, o, bütün dünyada su ilə əlaqədar problemlərin həllinə yardım edir. Hollandiyalı kosmosda Kosmosa qalxmış ilk hollandiyalı Wubbo Ockels oldu. O, 1978-ci ildə Avropa Kosmik məsələlər üzrə Agentliyə Kosmik laboratoriya proqramında işləmək üçün seçilmişdir. Astronavt təlim proqramını başa vurduqdan sonra, Wubbo Ockels 1985- ci ildə “Challenger” kosmik gəmisində kosmosa ilk səfərini etdi (Wubbo uçuş zamanı avadanlığa nəzarət üçün cavabdehlik daşıyırdı). İndi isə o, bir fizik kimi, davamlı enerji məsələsi üzərində işləyir. Onun futurstik “ Ecolution” gəmisi neytral enerji əsasında işləyən davamlı gəmidir. Qəhvə, şərab və yağış Üç Holland kəşfi qəhvənin, şərabın və yağışın birdəfəlik dəyişməsini təmin etdi. Digər qəhvəbişirən avadanlıqdan fərqli olaraq, “Senseo” qəhvə maşını yastıqçalardan istifadə edir. “Douwe Egbertsin Senseo” məhsulları həm Avropa, həm də ABŞ-da böyük uğur qazanmışdır. “Vacu Vin” açıq şüşədə olan şərabın oksidləşməsinin qarşısını alan və uzun müddət saxlanmasına imkan verən tıxac və nasosdan ibarətdir. 80-dən artıq ölkəyə 30 milyondan çox böyük populyarlıq qazanmış “Vacu Vin” satılmışdır. Yağış çətiri “Senz” külək və yağışın narahatlıq gətirməsinə imkan vermir. Başqa çətirlər çevrilərək sındığı halda, “Senz” çətirinin ağıllı dizaynı onun çevrilməsinin qarşısını alır. Bu, Delft Texnologiya İnstitutunun dahi kəşfi hətta 10 ballı küləyin gücünə də tab gətirir. | Su, texnologiya və innovasiya Water, technologie & veiligheid | iderland körpüləri, külək dəyirmanları və nasos stansiyaları olmadan necə olardı? Müasir variantlar elektriklə işləyir, sadə dizayna malikdir və yüzlərlə metr uzunluğa (və ya hündürlüyə) malikdir. Daha ənənəvi unikal taxta körpülər və külək dəyirmanları əl ilə işə salınır. Bununla belə, ənənəvi və ya müasir olmasına baxmayaraq, onların hamısı nəqliyyatın və suyun idarə edilməsində mühüm rol oynayır. N Niderlandda 3000-dən artıq nasos stansiyası var. Onlar müxtəlif növlüdür, müxtəlif həcmdə suyu müxtəlif hündürlüyə və müxtəlif yerə vurmaq üçün nəzərdə tutulub. Bu, Feisland əyalətinin Stavoren şəhərində elektriklə işləyən “J.L. Hoogland” nasos stansiyasıdır. Nasos stansiyasının yerləşdiyi dalğavarı dama malik bina Holland memarı Piet de Vries tərəfindən layihələşdirilmişdir. Amsterdamın məşhur “Dar körpüsü”nün (Magere Brug) 300-dən çox yaşı var. Rəvayətlərə görə, körpü varlı Mager bacılarının xahişi ilə tikilib. Onlar Amstelin qarşı sahillərində yaşayırdılar. Taxta piyada körpüsü onlara bir-birinə daha asan baş çəkməyə imkan verirdi. Bəs doğrusunu desək? Kim bilir... Lakin biz bilirik ki, ilk körpü çox ensiz, yaxud dar olub. Niderlandda tez-tez yağışlar yağır (orta hesabla ildə 600 saat), lakin leysanlar arasında günəş işığının payı da çoxdur - ildə 1.550 saat. Niderlandda 135.470 km ictimai yol mövcuddur. Hər 1.000 km 2 -ə 57.5 km yol düşür. Bu isə quru ərazisi cəmi 41.526 km 2 olan ölkəni Avropanın ən sıx yol şəbəkəsi olan ölkəsinə çevirir. 1.550 135.470 Friesland əyalətinin Marrum şəhərində Böyük Dəyirman 1845-ci ildə tikilmişdir və hələ də polderdə (dənizin qurudulmuş hissəsində) suyu aşağı səviyyədən daha yüksək səviyyəyə vurmaq üçün istifadə edilir. Bu, kifayət qədər nadir bir haldır, çünki adətən belə işləri müasir nasos stansiyaları yerinə yetirir. Onların daha böyük tutumu suyu istənilən hava şəraitində daha böyük yüksəkliyə qaldırmağa imkan verir. Source: Cultural Heritage Agency, Amersfoort Photo: Maurice Boyer/Hollandse Hoogte Photo: Paul van Riel/Hollandse Hoogte Photo: George Burggraaff/Hollandse Hoogte Photo: Kris Kras Design 33 | 34 | İnsanlar və cəmiyyət 35 | Luctor et emergo Suda yaşama
Hollandlar həyatı həmişə su ilə bağlı olub. Onlar həm də bəzi hallarda su ilə mübarizə aparmışlar və həmişə qalib gəlmişlər. Keçmişdə Hollandlar yaşamaq üçün yer olan torpaq kurqanları (yaxud terps), damba və Delta Layihəsi kimi iri miqyaslı sahilyanı müdafiə vasitələri ilə mübarizə aparmışlar. Hətta onlar dənizin bir hissəsini – Zuyder Zee-ni bağlayaraq yeni torpaq, yaxud polder yaratmışlar. Onların bu cəhdi də uğurlu olmuşdur. Çünki əks halda ölkənin 40%-i suyun altında qala bilərdi. Axınla getmə. Bu günlərdə Hollandlar həm də sudan həzz alırlar. Bulaqlara və çaylara öz yolu ilə axmağa şərait yaradılır və biz onlara uyğunlaşırıq. Biz axınla gedirik və evlərimizi suyun ətrafında, yaxud suyun üstündə tikirik. Getdikcə daha çox sayda yaşayış sahələrində (bağın aşağı hissəsində) körpüyə bağlanmış qayığa rast gəlmək olar. Həmçinin, ənənəvi qayıq evlərlə yanaşı, insanlar daha tez-tez dayaqların üstündə tikilmiş, yaxud suda üzən evlərdə yaşamağa üstünlük verirlər.
Hazırda Houtendə yerləşən bu qəsəbə kimi tamamilə suyun üstündə tikilmiş qəsəbələr vardır. İJburgun Amsterdam rayonunda tikilmiş Steigereiland (‘Körpü adası’) ilk belə qəsəbələrdəndir və suyun üstündə tikilmiş 110 evlə həm də onların ən böyüyüdür. Groningen, hətta Blauwestad, yaxud ‘Mavi şəhər’ adlanan şəhər tamamilə suyun üstündə tikilir. Burada suda və ya suyun kənarında tikilmiş 1.500 ev var. 36 | İnsanlar və cəmiyyət 37 | 300 kilometres Şimali Hollandiya Schiphol: Niderlandda ən böyük hava limanı (hər il orta hesabla 45.000.000 sərnişin və 1.5 milyon ton yük daşınır). Groningen Niderlandda ən uzun qatar səyahəti: Roodeschool - Maastricht Randwyck (üç qatar dəyişməklə 5 saat 39 dəqiqə)
Limburg
Vaalsda Drielandenpunt, üç ölkənin birləşdiyi yer: siz bir neçə addıma Niderlanddan Almaniyaya və Belçikaya gedə və ya geriyə qayıda bilərsiniz. Zeeland
uzunluğu 6.6 km olan bu tunel Niderlannda ən uzun tunelidir və Zeeland- Flanders ilə Zuid-Bevelandı birləşdirir. Şimali Brabant
Gələcəyə yol (N329): batıq avtomobil yolu, işıq diodlu (LED) lampaları və bir çox digər texniki möcüzələri ilə nümunə və ilham mənbəyidir. Gelderland Materik konteyner daşınmasının 30%-i daxili su yolları ilə həyata keçirilir (onların əksəriyyəti Maas və Vaal çayları boyu uzanır). Overijssel
Göllərlə dolu, bulaqlarla və IJssel Çayı ilə dəfələrlə kəsişən Overijssel əyalətində 300 km uzunluğunda gəmiçilik üçün yaralı su kanalı var (kommersiya gəmiləri və ildə 200.000 əyləncə gəmisi tərəfindən istismar edilir) Drenthe
Ən az əhalisi olan əyalət. Burada əhalinin sıxlığı hər km2-ə 200 nəfərdən azdır (onların əksəriyyəti kənd yerlərində yaşayır)
Cənubi Hollandiya Rotterdam ölkədə ən uca: 151, 158 və 165 metr olan üç binanın vətənidir; burada həmçinin hündürlüyü 185m olan “Euromast” yerləşir. Flevoland Bir vaxtlar su ilə örtülmüş, indi isə Niderlandın ən yeni əyaləti (1986-cı ildən) olub. 400.000 nəfər əhalisi var. Utrecht Velosiped yolları şəbəkəsi sayəsində Niderlandın mərkəzində avtomobil və dəmiryol nəqliyyatı üçün daha çox yer qalır. Friesland
Afsluitdijk: Friesland və Şimali Holland əyalətləri arasında 30 km uzunluğunda yol (Zuyder Zee layihəsinin bir hissəsi).
Buzlu
Holland qış yemək masasının daimi bəzəyi stamppot: kale kələmi, turşulu kələm, yaxud kök və soğanla əzilmiş kartofdur. Lakin bu yeməyi restoranlarda nadir hallarda görmək olar. İndi qeyri-Holland mətbəxini təklif edən restoranlar dəbdədir. Təmizkarlıq və səliqə Niderlanda bir çox şey asanlıqla qəbul edilir. Burada azadlıq və dözümlülük çox vacib amillər sayılır. Lakin biz tullantıları səliqə ilə ayırırıq, dəqiqliyi və qapıların astanasını təmiz saxlamağı xoşlayırıq. Dünyada ən məşhur hollandiyalılar Bütün zamanların ən məşhur hollandı dünyada ən yaxşı tanınan gündəliyi yazmış Anne Frankdır, ikinci yerdə hollandiyalı futbolçu Johan Cruijff, üçüncü yerdə isə ikili agent olması ehtimal edilən Mata Hari gəlir. Pərdələr
Hollandlar axşamlar pərdələri açıq qoyurlar, çünki gizlətməli heç nə yoxdur, heç kəsi istisna etmək istəmirlər, yaxud öz gözəl daxili bəzəklərini göstərmək istəyirlər. Bəlkə də biz əsl səbəbi bilmirik və buna görə də bu ənənəni dərindən tədqiq etməyə başlamışıq. Polderlər Niderland “polder modeli” ilə məşhurdur. Görüləcək işlər daim məsləhətləşmə və razılıq çərçivəsində həyata keçirilir. Dambaların tikintisində və polderlərin yaradılmasında bütün sosial təbəqələrdən olan insanlar birlikdə işləmişlər (‘polder modeli’ sözü də burdan yaranıb). Gezelligheid “Gezelligheid” Holland sözü olub, başqa dillərdə dəqiq tərcüməsi yoxdur və ailədə axşamlar stolüstü oyunlar oynamağı, yaxud qonşularla qəhvə içməyi və ya açıq ocaq başında oturmağı bildirir. Əslində isə, dostlarla və ailə ilə bölüşdürülən hər hansı gözəl məqam anlamına gəlir. Taxta başmaqlar və külək dəyirmanları Hollandiya hələ də taxta başmaqlar və külək dəyirmanları ilə tanınır. Lakin hazırda taxta başmaqlara əsasən suvenir mağazalarında rast gəlmək olar və inkişaf dövrü 19-cu əsrə təsadüf edən 10.000 dəyirmandan indi yalnız 1200-si (külək dəyirmanı) işləyir. Bayramlar Niderlandda bayram edilən ən vacib günlər Ülyahəzrət Kraliça Günü (Kraliçanın rəsmi ad günü), Azadlıq Günü və Müqəddəs Nikolay Ərəfəsi və ya “Sinterklaas”dır. Lakin hollandlar, həmçinin futbol komandaları da Avropa çempionatını və ya Dünya Kubokunu (demək olar ki) qazananda da küçəyə çıxmağı xoşlayırlar Zanbaq
Zanbaq əsrlər boyu qürurla öz yerini saxlamışdır. Niderland indi dünyada çiçək tumurcuqlarının ən böyük ixracatçısı olub, dünya gül ixracatının 83%-i Niderlanda məxsusdur və onların 33%-i zanbaqdır. Bununla belə, Hollandiyada ən məşhur güllər dərilmiş qızılgüllərdir. Facts & Figures | Cilddəki şəkil: Delft blue Hollandiyanın ənənəvi dənizçi mahnısı “Daar was laatst een meisje loos” (1744) 41 yaşlı əkiz dizaynerlər - Truus və Riet Spijker’si dəniz detalları ilə Delft-blue donunu yaratmağa ilhamlandırdı. Bu sənətkarların müraciət etdikləri mövzularda mahnının dənizə qaçan qadın qəhrəmanı kimi ehtiraslı qadınlara tez-tez rast gəlmək olar. “Bizim stilimizə səhnədə müasir qadının ilk dəfə göründüyü 1920-ci illərin abu-havası təsir etmişdir”, deyə Truus bizimlə bölüşür. Photo: Cynthia Boll “Salam, Hollandiya!” jurnalı Hollandiya Xarici İşlər Nazirliyinin xüsusi nəşridir. Redaksiya şurası: Rabitə Departamenti, Xarici İşlər Nazirliyi Redaktorlar: JCM Context (Utrecht) Tərtibatçı-rəssam və dizayn: KrisKras Design (Utrecht) Çap edildi: OBT bv, Haaqa Naşirin yazılı icazəsi olmadan məqalələri təkrar çap etmək qadağandır. © Ministerie van Buitenlandse Zaken, Nederland. P.O Box 20061 | 2500 EB Den Haag www.minbuza.nl/en Maraqlı faktlar
38 | Niderlanda xoş gəlmisiniz! Hollandiya Xarici İşlər Nazirliyi Niderland Krallığının maraqlarını təmsil etməklə yanaşı, daim dünyanın istənilən yerində təhlükəsiz, sabit və çiçəklənən bir dünya qurmağa yardım edir. Çünki bu, heyrətamiz keçmişi, enerji dolu bu günü və maraqlı gələcəyi olan özünəməxsus bir ölkədir. Photo: Karel Tomei/Fotonatura BZDR4472/E nummer? Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|