Hozir va kelajakda
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.2 rasm.
Paster ishlatgan bo‘yinchali tajriba kolbasi. U bu vaksinalarni insonlarda sinab ko‘rishni hohlamagan, chunki uning tasirida insonlar o‘limiga sabab bo‘lishi va bunga aybdor bo‘lib qolishidan xadiksiragan. Lekin uning laboratoriyasida Modam Meister o‘zining 9 yoshli o‘g‘li Jozef bilan paydo bo‘lganda, u shunday qilishga majbur bo‘lgan. Jozef 2 kun oldin quturgan it tomonidan shikasilangan bo‘lib, vaksinasiz uning o‘lishi aniq edi. YUragida hadik bilan Paster bolani davoladi. U sog‘ayib, o‘zining keyingi hayoti davomida Paster Institutida ishlaydi. Jozef Meisterning Pasterni qahramonidek ko‘rib, unga sodiq bo‘lgan. 1940-yilda nemislar Fransiyani bosib olgan vaqtda bir voqea bo‘lgan edi. Ular Pasterni Bonn Universitetining unvonini olishiga to‘sqinlik qilganlar. Davolangandan 50 yil o‘tgandan keyin, Meister o‘zining qutqaruvchisining qabrini ochib, o‘z hayotiga suiqasd qilgan. Biz “fundamental” va “hozirgi” ilm-fan afzalliklari haqidagi fikrlar bahsi asrida yashayapmiz. Bazilar fundamental sanalgan ilm-fan - eng yaxshi ilm-fan davri deb sanaydilar. Boshqalar izlanishlar aniq bir muammoni hal qilmasa, unga haq to‘lash zarur emas deb ko‘rsatadilar. Lui Pasterning ushbu so‘zlarini esda tutish kerak: “Ilm-fanni amaliy fanlar deb atash ham mumkin. Ilm va uni amaliyotda qo‘llash kabi tushunchalar mavjud bo‘lib, u daraxt va uning mevasi kabidir”. 3 Napoleon o‘z qo‘shinini evropa bo‘ylab safari davomida ozuqa bilan ta’minlashga muhtoj bo‘lib qoladi, shunda ovqatni saqlay olgan har kimga mukofot berishini taklif qiladi. Nikolas Appert oziq-ovqat mustahkam yopilgan konteynerlarga joylashtirilib qizdirilsa, ya’ni konservalansa, aynimasligini aniqlagani uchun o‘sha mukofotga sazovor bo‘ladi. Shunday qilib, hech qanday mikrobiologiyaga oid bilimsiz konservalash kashf qilindi. Haqiqatdan ham, 1900- yilgacha konservalash jarayoniga oid matematik asoslar rivojlanmagan edi. Robert Kox mikrobiologiyaning buyuk vakilidir. 1800-yilning oxirlarida, u bakteriya kasallik keltirib chiqarishini isbotlovchi mezonlarini tashkil qildi. “Koxning farazlari”ni isbotlash uchun kimdir kasallangan hayvondan sof holatda shubhali bakteriyalarni ajratib olishi (I), sog‘lom hayvonga bakteriyani joylashtirib uni kasallantirishi (II), va endigina zararlangan hayvondan bakteriyani qayta ajratib olishi kerak edi (III). Bunday yondoshish shu darajada mukammal ediki u haligacha kasallik mikrobdan kelib chiqqanligini isbotlash uchun foydalanib kelinadi. Mikrobiologiya sof holdagi yakka bakterial turlari borasidagi izlanishlarga asoslanib qoladi. Afsuski, aksariyat mikroblarni o‘stirib bo‘lmaydi, va ular tabiatda sof holda emas balki jamiyat a’zolari sifatida mavjuddirlar. Koxning laboratoriyasidagi yana ikkita yangiligi hamon biz bilan birga. Yulius Petri, Kox laboratoriyasidagi yordamchi, Koxning qoplama usulining kichik modifikatsiyasi sifatida petri plastinasini kashf qildi. Koxning laboratoriyasidagi ishchilar qoplama usulida foydalanilgan jelatin tufayli tez tez umidsizlikka tushishar edi. . Harorat juda illiq bo‘lganida jelatin qotmas va ayni bir organizmlar (jelatinni kamaytiradigan fermentlarni ishlab chiqaradigan) tomonidan eritilgan bo‘lar edi. Uolter Xesse, havodagi zararli bakteriyalarni o‘rganish maqsadida Kox laboratoriyasiga qo‘shilgan fizik, o‘z umidsizligini rafiqasi Fenni bilan bo‘lishdi. Xesse xonim yillar mobaynida agarni murabbo va jelelarni quyiltirish uchun ishlatib kelgan va agarni laboratoriyada sinab ko‘rishlarini maslahat beradi. Hikoyaning qolgan qismi sizga ma’lum. 4 20- asrga kelib mikrobiologiya fani gurkirab rivojlana boshladi. Bunga asosan uch narsa sabab bo‘ldi. Birinchidan, fizika, kimyo va texnika fanlarining rivojlanishi bilan mikroorganizmlarni o‘rganish uchun ko‘pgina yangi usullar paydo bo‘ldi. Ikkinchidan, 20- asrning 40-yillariga kelib, mikroorganizmlar amaliyotda keng qo‘llana boshlandi. Uchinchidan, mikroorganizmlarni irsiyat va o‘zgaruvchanlik, organik birikmalarning biosintezi, moddalar almashinuvining muvozanati va boshqa muhim biologik muammolarni echishda qo‘llana boshlandi. 20-asrning birinchi yarmi “an’anaviy” ozuqadagi patogenlarning kashf qilinishi bilan muhrlanib qolgan. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|