Hozir va kelajakda

Rhizobium
bakteriyasi havoning elementar nitrogen ammiak bilan
biriktirilsa turli xil hayotiy jarayonlarda qo‘llanilishi mumkin. Degradativ
fermentlar kavsh qaytaruvchilarga selyulozani hazm qilishga imkon beradi.
Mikroblar nobud bo‘lgan qismlarni qayta ishlab chiqib takror va takror
foydalanishga yaroqli asos komponentlarni shakllantiradi. Mikroblar
bizning ichak faoliyatimizda hazm qilishga, vitaminlarni ishlab chiqarishga,
patogenlar sababli vujudga kelgan kolonizatsiyalarning oldini olishga
yordam beradi. Odatda mikroblar bizning do‘stimiz hisoblanishadi.
Taniqli mikrobiolog, akademik V.L. Omelyanskiy mikroorganizmlar
haqida aytganidek «Ular hamma erda uchraydi... Ular insonning butun umri
davomida ko‘rinmasdan, ba’zida dushman, ba’zida do‘st sifatida hamrohlik
qiladi. Biz iste’mol qilayotgan ovqatda, ichayotgan suvda, nafas olayotgan
havoda ular juda ko‘p miqdorda uchraydi».

---

Oziq-ovqat sanoatidamikroorganizmlarning
ishlatilish tarixi
Sivilizatsiyaning ibtidosidan to taxminan 10000 yil avval, odamlar
ovchi- yig‘uvchilar bo‘lishgan. Inson “etarlicha” narsaga ega bo‘lgani
uning omadi edi. Uning na keragidan ortiq va na saqlashga loyiq
doimiy joyi bo‘lgan. “Saqlanish” muammo bo‘lmagan. Qishloq
xo‘jaligi jamiyatiga o‘tilishi bilanoq, saqlash joyi, aynigan ozuqalar va
saqlanish dolzarb qiyinchilikka aylandi. Shubhasizki, ilk saqlanish
usullari tasodifiy bo‘lgan. Quyoshda quritilgan, tuzlangan, yoki
muzlatilgan oziq-ovqatlar buzilmagan. Oddiyroq qilib aytganda
“limonni limonadga aylantirish” yo‘sinida ibtidoiy odamlar “aynigan”
sutdan
foydalanish
mumkinligini
hattoki
sevimli
bo‘lishini
o‘rganishgan, agar sutga “fermentatsiyalangan” deb qaralsa albatta.
Oziq-ovqat fermentatsiyasi eramizdan avvalgi taxminan 4000-yilda
uyushgan faoliyatga aylandi. Pivo zavodlari va nonvoyxonalar achitqi
kashf qilinishidan ancha avvalroq vujudga kelgan edi.
Mikroorganizmlar ochilmasdan ko‘p yillar ilgari ham mikroblar
yuqumli
kasalliklarning
tarqalishiga
sabab
bo‘lganliklariga
odamlarning aqllari etgan.

---

Abu Ali Ibn Sino
(980-1037) yashagan davrda vabo kasali ko‘pgina
qishloq va shaharlarni aholisini qirilib ketishiga sabab bo‘lgan. Kasallik
faqat xasta odamlar orqaligina emas, havo, kiyim-kechak, oziq-ovqat va
h. k. yo‘llar bilan yuqishini bilgan. Mikroorganizmlar borligi haqida
olim taxmin qilib, vabodan o‘lgan odamlar jasadini kuydirib yuborishni
tavsiya qilgan.
800 yil avval
ispanlar Periney yarim orolida arablar bilan urush olib
borib, Kardova shahrini ishg‘ol etganlarida
Amir Almansar
vabo
kasalini yuqtirib, xasta bo‘lgandan so‘ng dushmanlarga asir tushib,
hamma ispan bosqinchilarni o‘ldirgan.
Misollarni umumlashtirsak: insonlar tirik, ko‘zga ko‘rinmaydigan
bir narsa borki, u ko‘payadigan, o‘sadigan va yuqadigan deb taxmin
qilishgan.
Endi esa bularnig sababchisi -
mikroblar
ekanligi hammaga ma’lum.
Birinchi bo‘lib
Gans va Zaxariy YAnsenlar
2 linzadan iborat
mikroskop yasaganlar, u atigi 4 martagina kattalashtirgan.
665 -yilda
Robert Huk
ilk mikroskopiyaga oid