Hozirgi zamon psixologiyasining metodologik masalalari

3. Hozirgi zamon psixologiyasining ilmiy - tadqiqot uslublari.
Har bir fan taraqqiyotining asosiy sharoitlaridan biri uning ma`lum darajada mumkin qadar ob`ektiv, aniq, ishonchli uslublar (metod) ga ega ekanligidir. Metod - uslubning ma`nosi biror narsaga borish yo`li demakdir. Psixologiyada asosiy va yordamchi uslublar bor. Asosiy metodlarga kuzatish va eksperiment (tajriba) uslublari kiradi.
KUZATISH metodi - ikki xil bo`lib, ob`ektiv (tashqi) va sub`ektiv (ichki) kuzatish turlari bor. Inson ruxiyotidagi o`zgarishlarni kuzatish uchun quyidagilar amalga oshiriladi: 1.Kuzatishning maqsad, vazifasi belgilanadi. 2. Kuzatiladigan ob`ekt tanlanadi. 3. Tadqiqot o`tkazish vaqti rejalashtiriladi. 4. Kuzatish qancha davom etishi qat`iylashtiriladi. 5. Kuzatish insonning qaysi faoliyatida (o`qish, o`yin, mehnat, sport) amalga oshirilishi tavsiya qilinadi. 6. Kuzatishning shakli (yakka guruh, jamoa tayinlanadi). 7. Kuzatilganlarni qayd qilib borish vositalari (kundalik-suhbat daftari, kuzatish varaqasi, magnitofon, videomagnitofon) tayyorlab qo`yiladi. Kuzatish orqali turli yoshdagi odamlarning diqqati, his-tuyg`ulari, asab tizimining tashqi ifodalari, imo-ishoralari, sezgirligi, xulq - atvori, nutq faoliyati kabilar o`rganiladi. Ammo o`ta murakkab ichki kechinmalar, yuksak hissiyotlar, tafakkur, mantiqiy xotira va aql - zakovatni tadqiq etishga bu metodning imkoni etmaydi. O`spirin yoshlarning sport faoliyatini kuzatish orqali ularning irodasi, ishchanligi, his-tuyg`usining o`zgarish xususiyatlari, g`alabaga intilish, o`zini harakatini idora qila olishi yuzasidan materiallar yig`ish mumkin. Tashqi kuzatishda ba`zan tafakkur bo`yicha ham ma`lumotlar olish mumkin. Ish ustidagi kayfiyatni, chehradagi tashvish va iztirobni, sinchkovlik, termulish kabi ruxiy holatlarni kuzatib tafakkurdagi o`zgarishni aniqlash mumkin. Bundan tashqari qo`lning titrashi, asabiylashish, nutqning buzilishi ham insonning ruxiyatidagi o`zgarishlari bo`yicha ma`lumot beradi. Psixologiyada o`z -o`zini kuzatish metodidan foydalaniladi. Ko`pincha moxir o`qituvchi o`zini - o`zi kuzatish orqali ilmiy xulosa chiqara oladi.