Hozirgi zamon rivojlanish ta`limotlari va evolyutsiyasi

Neoliberalizm

Neoliberal model - bu mutlaqo erkin bozorni qo'llab-quvvatlaydigan iqtisodiy va siyosiy doktrinadir, uning faoliyatiga davlat aralashmaydi. Bu o'n sakkizinchi va o'n to'qqizinchi asrlarning klassik liberalizmining evolyutsiyasi, garchi u qoidalar Adam Smit kabi mualliflar tomonidan taklif qilinganlardan ham kam deb da'vo qilsa ham 1929 yildagi Buyuk Depressiya liberalizmning yuzini yo'qotishiga olib keldi. Ushbu inqirozdan chiqish uchun foydalanilgan Keynsiya siyosati davlatni iqtisodiyotga aralashishga majbur qildi, shu bilan birga erkin savdoni himoya qilishni davom ettirdi. Bundan tashqari, kommunistik g'oyalar tarqalishidan qo'rqish G'arb davlatlarini davlatning ijtimoiy choralari bilan farovonlik davlatlarini yaratishga olib keldi.

,

Neoliberalizm 20-asrning 80-yillari boshlarida o'zini ustun iqtisodiy tizim sifatida namoyon qildi. Uning natijalarini baholash mutaxassislar mafkurasiga qarab juda katta farq qiladi. Bir tomondan, iqtisodiyotning sezilarli darajada yaxshilanayotganiga ishora qilinsa, boshqa tomondan, bu faqat bir nechtasiga foyda keltirishi va tengsizlikning katta o'sishiga olib kelishi ta'kidlangan. Neoliberalizm 19-asr klassik liberalizmi deb ataladigan ko'plab iqtisodiy va ijtimoiy ta'limotlarga qo'shiladi. Shu bilan birga, muhim farqlarni ham topish mumkin.Neoliberalizm atamasining kelib chiqishi 20-asrning 30-yillariga to'g'ri keladi, bu sharoitda 29 inqirozining oqibatlari hanuzgacha sezilayotgan edi. Liberalizm Buyuk Depressiya aybdorlaridan biri sifatida alohida ta'kidlangan edi va ba'zi Evropa mualliflari uning ba'zi kamchiliklarini to'g'irlaydigan iqtisodiy nazariyani ishlab chiqishga harakat qilishdi.

1938 yilda neoliberalizm atamasi muallifi Aleksandr Rüstov bo'lgan. Ammo uning o'sha paytdagi ta'rifi hozirgi ta'rifdan ancha farq qilardi. O'sha paytda Rüstov va boshqa olimlar klassik liberalizm va sotsializm o'rtasida uchinchi tizimni qidirmoqdalar.

Neoliberalizmga falsafiy jihatdan yondashilgan rasm

,

INSTITUTSIONALIZM

• lotincha “urf-odat”, “muassasa”, “ko`rsatma”, ya’ni ayrim institutlar (oila, davlat, monopoliya, kasaba uyushmasi) ijtimoiy taraqqiyotning asosi deb qabul qilgan nazariya. XX asrning 20-30-yillarida AQSHda keng tarqalgan. Ilmiy iqtisodiy nazariyalar shakllanishi XVII asrda Yevropada dastlabV.Petti, Buagilber, keyinroq esa, A.Smit va D.Rikardolarning klassik iqtisodiy ta’limotlari bilan tavsiflanadi. X1X asrning yetmishinchi yillariga kelib, klassik nazariyaning K.Menger, M.Jevons, L.Valras va boshqa tadqiqotchilarning faoliyati zamiridagi marjinal yondashuv bilan kengayishi neoklassik nazariya sifatida A.Marshallning “Iqtisodiyot prinsiplari” asarida o`z ifodasini topdi.A.Marshallning qarashlari J.B.Klark izlanishlarida takomillashdi.