HİSSƏ 3.
HÜCEYRƏNİN KİMYASI: QEYRİ - ÜZVİ VƏ ÜZVİ MOLEKULLAR
Hüceyrələrin sitoplazması qeyri - üzvi maddələr və karbon daşıyan üzvi molekullardan ibarətdir. Qeyri-üzvi maddələrə su və mineral ionlar (anionlar və kationlar), üzvi maddələrə isə zülallar, karbohidratlar, lipidlər və nuklein turşuları aiddir.
3.1. HÜCEYRƏNİN QEYRİ –ÜZVİ BİRLƏŞMƏLƏRİ
3.1.1.Su
Su hüceyrələrdə ən çox tapılan molekul olub, tək başına bütöv hücrə kütləsinin təxminən 70-75%-ni təşkil edir. Suyun əhəmiyyəti tərkibindəki hidrogen atomlarının müsbət, oksigen atomlarının mənfi yük daşımasından irəli gəlir. Bu su molekuluna dipol (iki qütüblü) xüsusiyyəti verir. Bu səbəbdən də su molekulları həm bir-biriləri ilə, həm də müsbət və mənfi yüklü molekullarla birləşə bilir (şəkil 3.1). Hüceyrədəki bütün suyun 5%-i hüceyrədəki digər molekullarla birləşir, belə suyada bağlı su deyilir. Sərbəst su isə hüceyrədəki suyun 95%-ni faizini təşkil edir. Sərbəst su hüceyrədə digər maddələr üçün yaxşı həlledici və sitoplazmanın kalloidial quruluşu üçün yaxşı bir parçalayıcı şərait yaradır.
Hüceyrənin su tutumu, hüceyrənin yaşı və hüceyrənin metabolik fəaliyyəti ilə bağlıdır. Məsələn su miqdarı embrional hüceyrədə cox olduğu halda, cavan və yaşlı orqanizmaların hüceyrələrində bu miqdar daha azdır. Təkcə diş minası və sümük toxuması hüceyrələrində suyun miqdarı yox dərəcəsində azdır.
Şəkil 3.1. Su molekulunun quruluşu (A), bir-biriləri (B) və yüklü ionlarla birləşmələri (C)
Dostları ilə paylaş: |
