Hücrelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri, iç ortamın sıcaklık ve kimyasal içerik yönünden
Yüklə 155,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SİNİR SİSTEMİ HÜCRELERİ
- PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ
- SİNAPSLAR VE SİNAPTİK İLETİ
- Aksonların dendritler ve soma ile yaptıkları sinaptik bağlantılar
- Asetilkolin, norepinefrin (noradrenalin), epinefrin (adrenalin), dopamin, serotonin, GABA (gama amino butirik asit) glisin, histamin
- Merkezi Sinir Sistemi ve Periferik Sinir Sistemi
- Beyin sapı
- KAFA ÇİFTLERİ
- Cerebrum
- Thalamus
- Cerebellum (Beyincik)
- Periferik sistem, afferent (DUYU) ve efferent (MOTOR)
|
2 Hücrelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri, iç ortamın sıcaklık ve kimyasal içerik yönünden sürekli olarak değişmez tutulmasına bağlıdır.
" homeostazis " olarak tanımlanır. Organizmada dolaşım, solunum,boşaltım ve sindirim gibi organ sistemleri sürekli olarak homeostazisi sağlamak için çalışırlar.
çalışmaları sırasında karşılıklı iş birliği ve uyum
3 Sinir sistemi ve endokrin sistem (hormonal sistem), organların karşılıklı işbirliği içinde ve gereksinim duyulan değişkenlikte çalışmasını sağlayan ve ayrıca gerek iç ortamdaki gerekse organizmanın dışındaki çevre koşullarında (dış ortam) oluşan değişikliklere karşı çok sayıda düzenleyici yanıtları oluşturan düzenleyici sistemlerdir.
değişikliklere akut (ani)
yanıtın oluşturulduğu sistemdir. 4 Endokrin sistem
ise iç ortamın kimyasal yapısındaki değişimlere karşı geç başlayan uzun
süren (kronik)
yanıtları oluşturan bir sistemdir. Endokrin sistem düzenleyici görevini hormon
adı
verilen kimyasal moleküller aracılığı ile yapar. Ancak endokrin sistem düzenleyici görevini yaparken büyük oranda sinir sistemine bağımlı olarak çalışır ve bu nedenle nöroendokrin sistem
olarak da tanımlanmaktadır.
Endokrin sistem hızlı cevap verilmesi gereken durumlarda yetersiz kalır.
Ayrıca seçici değildir.
5 Sinir sistemi iç ve dış ortamda oluşan değişikliklere akut (ani)
yanıtın oluşturulduğu sistemdir. Çok hücreli kompleks canlılarda endokrin sistem hızlı düzenleyici görevini sürdüremeyeceğinden dolayı hücre ve organların haberleşmesi için özel bir sisteme ihtiyaç duyarlar. İşte bu sistem sinir sistemidir . Sinir sistemi gerek iç ortamdaki gerekse dış ortamdaki değişiklikleri reseptör adı verilen özelleşmiş yapılar aracılığı ile algılar. Sinir sistemi reseptörlerinin, nöronlar (sinir hücresi) ile bağlantıları vardır ve belli uyaranlara karşı özelleşmiş yapılardır.
6 SİNİR SİSTEMİ HÜCRELERİ
Sinir sisteminde hücreler iki büyük grupta toplanmaktadır:
: Sinir sisteminin esas fonksiyonunu yapan hücreler olup, aksiyon potansiyelini
oluşturup iletme işi bu hücrelerdedir.
b) Glia hücreleri : Nöronlara destek görevi yapan hücreler olup, aksiyon potansiyeli oluşturup
iletme işine katılmazlar.
7 Nöronlar Sinir sistemi kontrol edici ve düzenleyici görevini, özel yapıda uyarılabilme ve uyarıları iletebilme yeteneğindeki nöronlar ile
gerçekleştirmektedir. Uyarıları, çeşitli uzaklıklara taşıyabilen sinir hücreleri, büyüklüklerinin değişkenlik göstermesine karşın, hemen hepsi yapısal olarak belli karakteristik özellikleri paylaşırlar.
8 Bütün nöronlar; nükleus, sitoplazma ve hücre organellerini içeren bir hücre gövdesi (soma)
ile bu hücre gövdesinden çıkan ve nörit adı
verilen uzantılardan oluşur. Nöritler sitoplazmik uzantılar olup hücre zarı ile çevrilidirler.
Nöritler, uyarıyı taşıdıkları yöne bağlı olarak akson ve dendrit olmak üzere ikiye ayrılırlar.
akson ise uyarıyı hücre gövdesinden alıp uzağa taşımaktadır.
akson ise iletildiği yer olmaktadır.
9 Nöron: Soma, Dendrit, Akson
10 Dendritler bir ve birden fazla sayıda olabilirken her sinir hücresinin bir adet aksonu bulunur ve aksonların uzunluğu birkaç mikrondan 1m.'ye kadar değişebilir.
Aksonlar, akson yumruları veya sinaptik yumrular adı verilen ve içlerinde bol miktarda veziküller içeren çok sayıda düğme şeklindeki oluşumlarla sonlanırlar. Veziküller içinde nörotransmitter
olarak tanımlanan ve bir nöronda aksiyon potansiyeli olarak taşınan bilginin, diğer bir nörona aktarılmasında aracılık eden moleküller bulunmaktadır.
11 12
Bazı nöronların aksonlarında glia hücreleri tarafından oluşturulan myelin kılıf bulunur. Bu nöronlara myelinli nöronlar denilmektedir. Myelin kılıf aksonun etrafını ranvier boğumları
adı verilen kesintili oluşumlarla çevreler ve son derece önemli iki görevi vardır.
Bunlardan biri aksiyon potansiyelinin akson boyunca son derece hızla yayılmasını sağlamak, diğeri aksonu çevre nöronların uyarılarından etkilenmesini önlemek amacı ile izole etmektir.
13 Myelinli nöronlarda aksiyon potansiyeli bir ranvier boğumundan diğerine sıçrayarak taşınmaktadır.
Myelinli nöronlara özgü bu tip taşınmaya saltotori ileti (sıçrayıcı ileti) denilmektedir. Saltotori ileti impuls taşınma hızını bazı nöronlarda 120m/sn kadar çıkarmaktadır.
14 15 PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ
Sinir hücresinin yarı geçirgen zarı hücre içi ve hücre dışı sıvı arasında membran potansiyel farkının oluşumuna neden olur. Akson zarı sodyum iyonuna karşı geçirgen değildir. Sodyum transferi aktif olarak zardaki Sodyum/Potasyum pompası yoluyla olur. Bu sayede, hücre içi sıvıda yüksek yoğunlukta potasyum (K+) iyonu ve diğer anyonlar, düşük yoğunlukta sodyum ( Na+)) ve Klor (Cl)iyonu bulunur. Zarın denge halindeki potansiyeli - 70mV'dur. Zar elektrik uyaranla uyarıldığında, depolarizasyon olur. Zardaki Na + kanallarının Na+
geçirgenliği artar, sodyum dengelenir ve zar potansiyeli +30mV'a ulaşır, aksiyon potansiyeli açığa çıkar. Bu potansiyel sinir lifi boyunca yayılım gösterir.
16 Saltotori ileti 17 Miyelinsiz sinir liflerinde potansiyelin yayılımı zar boyunca kesintisiz iletim şeklinde olurken, miyelinli sinirlerde depolarizasyon yalnızca Ranvier nodlarında olmakta ve akım, bir noddan diğerine sıçrayarak ilerlemektedir (
). Miyelinli liflerde bu sıçrayıcı ileti sayesinde elektriği miyelinsiz liflerden çok daha hızlı iletirler.
18 Nöronlar fonksiyonlarına göre; duyu, motor ve internöronlar (
) olarak
sınıflandırılmaktadır:
Duyu nöronları : Reseptörler ile merkezi sinir sistemi arasında (afferent nöronlar ),
: Merkezi sinir sistemi ile effektör organ arasında (efferent nöronlar ),
: Merkezi sinir sistemi içerisinde duyu nöronu ile motor nöron arasındaki bağlantıyı kuran nöronlardır.
19 İncelendiğinde sinir hücrelerinin birbirleri ile bağlantılarının olduğu ve bu bağlantılarla bir sinir hücresinde aksiyon potansiyeli olarak taşınan bir bilginin diğer bir nörona aktarıldığı anlaşılmaktadır. Nöronların birbirlerine bilgi aktarımı yaptıkları bu bölgelere
bölgeleri , iletiye de
adı
verilmektedir.
20 21 SİNAPSLAR VE SİNAPTİK İLETİ Sinaps , bir nöronun aksonunun (presinaptik nöron) diğer bir nöronun (postsinaptik nöron) soması veya dendritleri ile yaptığı özel bağlantı bölgeleridir. Bir postsinaptik nöronun soması veya dendritlerinde binlerce sinaptik bağlantı bulunabilir. Ayrıca bir presinaptik nöronun aksonu tek bir nöronda sonlandığı gibi çok sayıda nöronla da sinaptik bağlantı yapabilir. Sinaptik bağlantı bölgeleri elektron mikroskopu ile incelendiğinde sinir kas kavşağı bağlantı bölgelerine benzerlik gösterdiği görülmektedir. Ancak bu iki yapı kesinlikle birbirlerine karıştırılmamalıdır.
Sinaptik yumruları, postsinaptik nöron hücre zarı ile arasında 20nm lik bir açıklık kalacak şekilde sonlanmaktadır. Bu açıklığa sinaptik kleft= sinaptik açıklık denilmektedir. Sinaptik iletiden sorumlu nörotransmitterler, daha öncede söz edildiği gibi presinaptik nöronun sinaptik yumrusu içinde bulunmaktadır.
22 Aksonların dendritler ve soma ile yaptıkları sinaptik bağlantılar 23 Sinaps yapısı 24 Sinaptik İleti Presinaptik nörondaki aksiyon potansiyeli, akson boyunca ilerleyip sinaptik yumrulara ulaştığı zaman, veziküller içindeki nörotransmitterler, ekzositoz ile sinaptik aralığa boşalır, bunu takiben nörotransmitterler, postsinaptik nöron zarında bulunan kendilerine özel reseptörlere bağlanarak, postsinaptik nöronu ya uyarırlar ya da uyarmazlar (inhibisyon).
nöronun aksonu boyunca taşınmaya devam eder. Eğer inhibisyon söz konusu ise postsinaptik nöron uyarılmaz ve sinirsel ileti bu noktada kesintiye uğrar. Postsinaptik nöronun uyarılması veya inhibe edilmesi presinaptik nörondan salıverilen Nörotransmittere bağlıdır.
25 Sinaptik iletide görev yaptığı saptanan çok sayıda kimyasal ajan bulunmuştur ve bunların sayıları yapılan sayısız deneyler sonucunda da her gün artış göstermektedir.
bunlardan yalnızca önemli olan bir kaçının ismidir.
26 Sinir sistemi fonksiyon ve anatomik açıdan
ve Periferik Sinir Sistemi olarak iki bölüme ayrılır
27 28 Merkezi Sinir Sistemidir İç ve dış ortamdaki değişikliklere ne gibi yanıtların oluşturulacağı yönünde değerlendirmeyi yapan ve kararı veren bölümdür.
Beyin ve Omurilikten (Medulla Spinalis) oluşur.
29 30 Beyin
Beyin, kafatası kemik sistemi içerisinde yer alır.
- 1400 gm.’dır ve 100 milyar nöron
ve trilyonlarca glia
denen destek hücresinden oluşur.
yapıyı içerir. Bunlar:
Cerebrum (beyin) (serebral korteks), Cerebellum (beyincik), diencephalon (thalamus, hypothalamus), mesensefalon (ortabeyin), pons,
medulla oblangata (bulbus) dır.
31 Mesensefalon, pons ve bulbusun üçüne birden beyin sapı bölgesi denilmektedir.
sapı bölgelerinden giriş ve çıkış yaparlar.
32 Serebral Korteks
• Beynin bütün yüzeyini örten 2 - 5 mm kalınlıkta, yaklaşık 2,2 m2 lik yüzey alanına sahip, koyu renkli bir örtüdür. Adı latince kabuk kelimesinden gelir.
50 milyar nöron ve sayısız sinaps içerir.
Aşırı girintili çıkıntılıdır. Yüzey alanı artırılır. Derin katlanmalara sulcus
ve keskin kenarlı çıkıntılı kısımlara girus
denir. Girus ve sulcuslar kortekse 1,5mm -
4,5mm lik bir derinlik sağlar. Canlıların gelişmişliklerine göre sulcus ve girusların sayısı değişir.
33 Beyin sapı Üst merkezlerle m.spinalis arasında bilgi taşıyan sinir liflerinin geçtiği bir bölgedir. Beyin sapı bölgesinde, ayrıca, nöronların somalarının bir araya toplanması sonucunda oluşan ve beyaz cevher yapısı içinde koyu alanlar olarak görülen nükleuslar bulunmaktadır. (MSS içinde nöron somalarının bir araya toplanarak oluşturduğu yapılara nükleus, eğer somaların topluluğu MSS dışında ise ganglion adı verilmektedir).
Beyin sapındaki bu nükleuslar beyinden çıkan 12 çift periferik sinirin ( cranial sinirler ) 10 çifti için çıkış merkezidir.
34 Beyin sapı
35 KAFA ÇİFTLERİ 36 Beyin sapı bölgesinde yaşam için çok önemli vital merkezler adı verilen solunum ve dolaşım merkezleri bulunmaktadır. Boyun kırılmalarında görülen ani ölümlerin nedeni bu merkezlerin harabiyetidir. Vital merkezlere ilaveten öksürme, hapşırma, kusma, emme ve yutma gibi fonksiyonların merkezi de beyin sapındadır. Ayrıca bu bölgede retiküler formatio adı verilen yaygın nöron gruplarının oluşturduğu; iskelet kaslarının motor aktivitesi, uyku - uyanıklık gibi olaylarla bağlantısı olan bir bölge de bulunmaktadır.
37 Cerebrum Beynin en büyük parçası olup, sağ ve sol hemisfere (yarım küre) ayrılır. Her bir hemisfer; frontal, parietal, temporal ve occipital olmak üzere 4 loba ayrılmıştır. Enine bir kesi yapılıp beynin iç yapısı incelendiği zaman, dış kısmında ince bir gri madde, iç bölgede ak madde, ak madde içinde de bazı gri yapıların bulunduğu görülmektedir.Gri alanlar nöron somalarından, beyaz alanlar ise myelinli aksonlardan oluşmaktadır.
gömülü gri bölgeler; thalamus, hypothalamus ve basal ganglionlar olup çok önemli fonksiyonlara sahiptirler.
38 Loblar: Beyin kabuğu iki hemisferi örter. Her bir hemisfer sulcus centralis ve parieto- occipital sulcus ile 4 loba ayrılmıştır.
1-Frontal lob 2-Parietal lob 3-Temporal lob 4-Oksipital lob Beyin hemisferleri iki yerden birbirleriyle bağlanırlar
2- Comissura Anterior
39 Sağlı sollu herbir hemisfer için serebral korteksin belli bölgeleri özel fonksiyonlara sahiptir.
Bu bölgelere korteks alanları denilmektedir.
En iyi bilinenleri, motor, duyu (dokunma, basınç, ağrı, sıcak
- soğuk gibi) görme, işitme, konuşma alanlarıdır.
Görme merkezinin occipital kortekste,
işitme alanlarının temporal kortekste,
dokunma, basınç, ağrı, sıcak, soğuk, tad ve proprioseptif duyuların (kas ve eklemlerin hareketleri ve uzaydaki konumları ile ilgili duyu) postsentral gyrus da,
iskelet kaslarının motor aktivitesi ile ilgili alanın presentral gyrus da yerleşmiş olduğu görülmektedir.
40 Postsentral gyrustaki duyu alanına somatik
duyu
alanı, presentral gyrustaki motor alana primer motor alan
adı
verilmektedir.
41 Bir hemisferdeki somatik duyu alanı ile primer motor alan vücudun zıt tarafı ile bağlantıdadır. Örneğin: Sol bacağın ağrı duyusu, sağ hemisferin somatik duyu alanında algılanırken, sol bacak kaslarına kasılma emri, sağ hemisferin primer motor alanından çıkmaktadır. Bu nedenle beynin bir yarımküresinde kanama ve diğer nedenlere bağlı herhangi bir hasar, vücudun zıt tarafında felç ve duyu kayıplarına neden olmaktadır.
42 Beyin kabuğunun bölümleri
• Brodman’ın fonksiyonel açıdan 3 alanı:
Hareket yaptıran (Motor) alanlar
2-Duyusal alanlar 3- Yorumlayıcı (Assosiyasyon) alanlar
Brodman’ın haritası
4 : Motor korteks 17, 18, 19 : Görme 8, 9, 10, 11 : Prefrontal assosiyatif korteks 44, 45 :Broca alanı (anlar konuşamaz)
22: Psişik işitme alanı (konuşur yanlış) 22 ile 45 arcuat fasikulus ile bağlanır
43 Thalamus Afferent nöronlarla taşınan, koku duyusu dışındaki tüm duyu bilgilerinin toparlandığı ve buradan korteksteki alanlara gönderildiği bir istasyon gibi görev yapmaktadır.
Thalamusa duyu bilgilerinin yorumlandığı merkez de denilmektedir. 44 Hipotalamus Anatomik olarak thalamusun alt tarafında yerleşmiş olup, çok sayıda nükleustan oluşmaktadır. Hypothalamus iç ortamın düzenlenmesinde (homeostazis) çok önemli fonksiyonlara sahip bir merkezdir. Hormon salgılarının kontrolü, susama, açlık
-tokluk, uyku- uyanıklık,vücut sıcaklığı, heyecan, korku, öfke gibi emosyonel (ruhsal) davranışların düzenlendiği bir yerdir.
45 Basal Ganglionlar Her bir serebral hemisferin ak maddesi içinde gömülü bulunan bu gri madde kütlelerinin, serebral korteks, beyin sapı ve thalamus ile çok sayıda sinaptik bağlantıları olup tam fonksiyonları kesin olarak bilinmemektedir. Bilinen fonksiyonları, serebral korteks ve beyincikle birlikte çalışarak iskelet kaslarının motor aktivitesini düzenledikleri, hareketlerin planlanmasına ve programlanmasına katkıda bulundukları yönündedir.
İsteğimizle başlatılan bir çok hareketin daha sonra otomatik olarak devam etmesinde, basal ganglionların önemli rolünün olduğu kabul edilmektedir. Örneğin, yemek yemeğe başlarken, çatalın ele alınması ve ilk hareketi isteğimiz doğrultusunda başlar, fakat daha sonra çatalın tabak ile ağız arasında gidip gelmesi ve çatalın göze, buruna veya yanağa değilde her seferinde ağıza ulaşması, basal ganglionların çalışmasına bağlıdır.
46 Basal ganglionların hastalıklarında, iskelet kaslarının düzensiz kasılması, kol ve bacaklarda titremeler veya istek dışı aşırı kas kasılması sonucu düzensiz hareketler görülmektedir.
görüleni parkinson hastalığıdır. Parkinson hastalığında, el, kol ve bacaklarda titremeler görülür. Titremeler hem istirahat halinde hemde hareketler sırasında vardır ve hareket ile artış gösterir.
47 Cerebellum (Beyincik) Herhangi bir hareketin yapılması sırasında, iskelet kaslarımızın birbirleri ile uyumlu ve koordine bir şekilde çalışmaları ve dengemizin korunmasında görev almaktadır. Beyincik bu fonksiyonları yerine getirirken, beyin sapı bölgesi, iç kulak, eklem ve kaslardan gelen proprioseptif duyu bilgileri doğrultusunda çalışmaktadır. Beyincik hastalıklarında; kaslarda gevşeklik, istemli hareketlerin yapılması sırasında ellerde titreme, bir cisme uzanırken uzaklık ayarının yapılamaması (dismetri), sarhoş konuşması şeklinde konuşma gibi durumlar görülür.
48 Medulla spinalis Sinir dokusu hücrelerinin oluşturduğu, ortalama küçük parmak kalınlığında silindirik bir yapıdır ve 31 bölüme ayrılır.
Bu bölümlerin:
8 tanesi boyun bölgesinde (cervical),
12 tanesi sırt bölgesinde (dorsal veya thorasic),
5 tanesi bel bölgesinde (lumbar),
5 tanesi sacral bölgede,
1 tanesi ise kuyruk sokumunda bulunur(coccygeal). 49 50 51 M.spinalis enine kesilerek incelendiği zaman orta bölgede kelebek şeklinde gri bir yapının, dış tarafta ise beyaz bir yapının bulunduğu görülür.
soma ve dendritleri , beyaz alanı ise myelinli aksonlar oluşturmaktadır.
aşağı uzanarak, traktus
adı verilen sinir yollarını oluştururlar. M.spinalis içinde çeşitli traktuslar vardır ve her bir traktus aynı noktadan başlayıp aynı noktada sonlanırken, merkezden perifere (çevre), periferden merkeze belli tipte bir bilgiyi taşımaktadır.
Örneğin: dokunma duyusu ve ağrı duyusu m.spinalisde ayrı ayrı traktuslarda merkeze taşınmaktadır.
52 M.spinalisin gri madde yapısının arka taraftaki iki çıkıntısına arka boynuz, ön taraftakilere ise ön boynuz denilmektedir. Arka ve ön boynuzlar arka kök ve ön kök olarak tanımlanan akson demetleri ile bağlantıdadır.
tanımlanan; deri, deri altı dokusu, eklemler ve iskelet kaslarının, dokunma, basınç, ağrı, soğuk, sıcak gibi duyularını taşıyan afferent nöronlar (duyu nöronları), m.spinalisin arka boynuzundan MSS 'ne giriş yapar.
ise arka kök üzerinde bulunan ve ganglion spinale
adı
verilen şişkin bölgede yerleşmiştir. Dendritleri ise tektir ve reseptörlerle bağlantıdadır.
53 Merkezin emirlerini periferdeki effektör organa taşıyan motor nöronlar, m.spinalisin ön boynuzundan çıkış yapar ve bunların aksonları ön kökü oluşturur. Böylece arka kökü oluşturan liflerin çeşitli duyu bilgilerini getiren, ön kök liflerinin ise motor bilgileri effektör organa götüren lifler olduğu anlaşılmaktadır.
ilerisinde birleşerek hem duyu hem de motor özellik taşıyan nervus spinalis'i oluşturur. Nervus spinalisler sağlı sollu 31 çifttir ve periferik sinir sistemini oluştururlar.
54 Omuriliğin şematik kesiti. İç tarafta hücre gövdelerini içeren gri madde; dış kısımda ise hücre uzantılarını içeren ak madde bulunmaktadır. 1. Gri maddenin ön boynuzu (cornu anterior); 2. Gri maddenin arka boynuzu (cornu posterior); 3.Gri bağlantı bölgesi (commisura grisea); Ak maddenin ön bölümü (funiculus anterior); 5. Ak maddenin yan bölümü (funiculus lateralis); 6. Ak maddenin arka bölümü (funiculus posterior); 7. Ak madde ön bağlantı bölgesi (commisura alba anterior); 8. Dikey ön oluk (fissura mediana anterior); 9. Arka oluk (sucus medianus posterior); 10. Merkezi kanal (canalis centralis); 11. Motor sinirler (ön kök; radix anterior); 12. Duyu sinirleri (arka kök; radiz posterior); 13. Arka kök ganglionu
55 Omuriliğin şematik görünümü
Araknoid zar; 4. Duyu sinirlerinin kökleri (arka kök; radix posterior); 5. Arka kök gangliyonu (duyu hücrelerinin gövdeleri burada bulunur); 6. Spinal sinirler (vücuda dağılan motor sinirler ve vücuttan duyu getiren duyu sinirleri); 7. Motor sinirlerin kökleri (ön kök; radix anterior); 8. Subaraknoid boşluk (Beyin- omurilik sıvısı ile doludur); 9. Pia mater
56 Periferik sinir sistem
bilgileri merkeze, merkezin emirlerini ise bu emirler doğrultusunda yanıtı oluşturacak organa (effektör organ) götüren sistemdir.
Effektör organlar
ise kas ve salgı bezi hücreleridir. Periferik sistemin reseptörlerle merkez arasında bağlantı kuran nöronlarına duyu nöronları = afferent nöronlar ,
merkez ile effektör organ arasında bağlantı kuran nöronlarına
denilmektedir
57 58 Periferik sinir sistemi 43 çift sinirden oluşmaktadır. Bu sinirlerin 12 çiftini cranial sinirler, geri kalan 31 çiftini ise nervus spinalisler oluşturmaktadır.
(MOTOR) olmak üzere fonksiyon yönünden iki bölüme ayrılır.
Motor bölüm de kendi içinde somatik ve otonom olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Somatik motor olanlar , iskelet kaslarımıza kasılma emirleri götürerek kol, bacak, beden ve başımızın hareketini sağlarlar.
Periferik sistemin otonom bölümü
iç organlarımızın çalışmalarının düzenlenmesinden sorumludur. Otonom motor nöronlar, düz kas, kalp kası ve salgı bezlerinde sonlanarak; damarların kasılıp gevşemesini, barsak hareketlerinin azalıp çoğalmasını, kalbin kasılma gücü ve hızının düzenlenmesi gibi olayları gerçekleştirirler
59 Otonom sinir sistemi kendi içinde sempatik ve parasempatik olmak üzere ikiye ayrılır.
thoracal ve lumbar bölgelerinden çıkar, bu nedenle sempatik sisteme thoracolumbar sistem de denilmektedir. Parasempatik sistem ise craniosacral olarak adlandırılır. Çünkü parasempatik sistem nöronlarının bir bölümünü bazı cranial sinirler (n.vagus, n.occulomotorius, .glossopharingius, n.facialis) bir bölümünü de m.spinalisin sakral bölgesinden çıkan sinirler oluşturmaktadır.
60 İç organlarda genellikle bu iki sistem bir arada bulunur ve aynı organ üzerinde daima birbirlerinin zıddına çalışmaktadırlar.
Diğer bir deyişle bir tanesi organın aktivitesini artırırken diğeri azaltmaktadır.
gücü ve hızını artırırken, parasempatik sistem azaltır; mide ve barsak sisteminin kasılması ve salgısını parasempatik sistem artırır, sempatik sistem azaltır; göz bebeklerini (pupil) sempatik sistem genişletir, parasempatik sistem daraltır.
61 Sempatik sistem genel olarak organizmayı acil durumlara karşı koruyucu ve uyarıcı bir sistem olarak çalışmaktadır. Herhangi bir tehlike veya heyecan verici bir olayla karşılaşıldığı zaman organizmada sempatik sistem aktivitesi baskınlaşır ve kişi kendini tehtid eden olaydan kaçmak için veya savaşmak için hazır duruma getirilir. Böyle bir koşulda, kalp hızı artar, deri ve sindirim sistemi damarları daralırken iskelet kaslarının damarları genişletilir. Bunun amacı iskelet kaslarını iyi kanlandırmak, kaçma veya savaşabilmek için güçlü duruma getirmektedir.
62 Bu nedenle sempatik sistem enerji sarf ettiren bir sistem olarak kabul edilmektedir. Parasempatik sistem ise kalp hızını yavaşlattığı, kasılma gücünü azalttığı ve sindirim sisteminin aktivitesini artırarak alınan besinlerin kana karışıp enerjiye dönüşmesini kolaylaştırdığı için daha çok enerji koruyucu sistem olarak kabul edilmektedir.
63 Sempatik ve parasempatik sistem organlar üzerindeki etkilerini nöronlarından salıverilen nörotransmitterler aracılığı ile yaparlar.
Sempatik sistem nöronlarının nörotransmitteri noradrenalin (norepinefrin), parasempatik sistemin ise asetilkolin dir.
salgılayan nöronlara kolinerjik nöronlar, noradrenalin salgılayanlara ise adrenerjik nöronlar denilmektedir.
64 65 REFLEKSLER Refleksin tanımı, reseptörlerin uyarılmaları ile effektör organlarda oluşan istem dışı yanıtlar olarak yapılmaktadır.
aniden çekmemiz refleks bir yanıttır. Reflekslerin oluşmaları sırasında sinirsel impulslar refleks arkı
adı verilen anatomik bir yolu izler. Refleks arkında; reseptör, afferent nöron, bir merkez, efferent nöron ve effektör organ vardır. Gerçekte refleks arkı fonksiyon yönünden sinir sisteminin esas birimidir. Diğer bir deyişle gerek isteğimiz doğrultusunda gerekse isteğimiz dışında yapılan her çeşit sinirsel aktivitenin ortaya çıkışı aynı mekanizma, yani refleks arkı ile olmaktadır.
66 Refleks olarak meydana gelen bir hareketin gerçekleşmesi için gerekli olan tüm yapı bileşenlerine refleks arkı adı verilir .
67 Refleks merkezi , m.spinalisten başlayarak serebral kortekse kadar (serebral korteks dışında) MSS yapılarından herhangi biri olabilir.
Örneğin, patella refleksinin (bir çekiç ile diz kapağının altındaki tendona vurulması sonucunda bacağın dizden aşağı bölgesinin aniden yukarıya hareketi) merkezi; m.spinalistir.
yanıtlarında (kuvvetli ışıkta daralmaları, az ışıkta genişlemeleri) merkez; mesencephalondur.
refleks arkındaki yapıların sağlam olup olmadığı araştırılmaktadır.
68 Refleks merkezinin m.spinalis olduğu refleksler basit reflekslerdir. Karışık ve kompleks yanıtların oluştuğu reflekslerde, merkez üst bölgelere doğru kaymaktadır.
Otonom sinir sistemi tarafından idare edilen reflekslere visseral refleksler denilmektedir. Visseral reflekslerle iç ortamın değişmezliği (homeostazis) sağlanır. Örneğin: Dokulardaki oksijen miktarı azaldığı zaman, kandaki oksijen miktarındaki değişmelere duyarlı reseptörler aracılığı ile solunum merkezi uyarılarak solunum derinliği ve hızı refleks olarak artırılır. Benzer şekilde kan basıncı düştüğü zaman, belli büyük damarların çeperinde bulunan, kan basıncındaki değişmelere duyarlı reseptörlerin
uyarılması ile bulbusta bulunan vasomotor merkez uyarılıp damar çapları daraltılır, kalp atım hızı artırılır. Yüklə 155,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|