Huquqning paydo bo`lishi, mohiyati belgilari, tizimi va manbalari

Huquqning paydo bo`lishi, mohiyati belgilari, tizimi va manbalari

Reja:

1. Huquqning belgilari, vazifalari.

2. Huquqning kelib chiqishiga doir nazariyalar.

3. Huquq va axloq. Huquq normalari, tizimi.

4. Huquq manbalari.

5. Huquqbuzarlik, belgilari, turlari.
Tayanch iboralar;

Huquq, huquq va axloq, huquqqa amal qilish, huquqiy munosabatlar, huquqiy normalar, huquq tizimi, huquq manbasi, huquqbuzarlik.

Huquq, uning belgilari va vazifalari. Huquq – butun jamiyatning umummajburiy xulq-atvor qoidalari tizimida ifodalangan irodasidir. Huquq atamasi bir tomondan ijtimoiy mazmunga, ikkinchi tomondan yuridik mazmunga egadir. Shaxsning xulq-atvori axloq, urf-odatlar, an`analar nuqtai nazaridan asoslangan hollarda umumijtimoiy ma`nodagi huquq to`g`risida so`z boradi. Huquq to`g`risida yuridik hodisa sifatida so`z borganda erkinlik, shuningdek xulq-atvor majburiyati davlat hokimiyatining kuchi bilan mustahkamlanishi, normativ ahamiyatga ega bo`lishi, qonunlar, boshqa davlat-hokimiyat hujjatlari bilan mustahkamlanishi nazarda tutiladi.

Yuridik tushuncha sifatida huquq ob`yektiv va sub`yektiv huquqlarga bo`linadi.Ob`yektiv huquq-umummajburiy xulq-atvor qoidalarining yig`indisi. Sub`yektiv huquq-muayyan jismoniy yoki yuridik shaxsga tegishli bo`lgan huquq.

Huquq normalari yuridik kuchga ega bo`ladi, doimo tegishli normativ aktda mujassamlashadi va umummajburiy xulq-atvor qoidalari hisoblanadi. Lekin bu o`xshashlik tashqi tomondan, ya`ni hodisalar yuzasida qalqib turgan va ko`zga tashlanadigan holatlardir. Ularning bir butun birlashtiruvchi ichki bog`liqligi davlatning huquq normalari tizimida taqdim etilgan va ifodalangan butun jamiyatning irodasi hisoblanadi. Bu iroda huquqning mohiyatini tashkil etadi. Demak, davlat irodasi huquqning mohiyatini tashkil etadi va hodisalar yuzasida yuridik normalar tizimi ko`rinishida taqdim etiladi.

Huquq davlat bilan chambarshas bog`langan. Davlatsiz huquq bo`lishi mumkin emas, chunki aynan davlat huquqni keltirib chiqaradi va huquqiy normalarning amalga oshirilishini kafolatlaydi, huquqni muhofaza qiladi. Davlat ham huquqsiz mavjud bo`lishi mumkin emas.

Huquqning asosiy belgilari:

1) barcha uchun majburligi;

2) huquq normalarining qonunlar va boshqa manbalarda ifodalanishi;

3) sub`yektiv huquqlar orqali harakat qilish;

4) davlat tomonidan ta`minlanganligi.

Huquqning asosiy funksiyalari:

1) tartibga solish funksiyasi – amaldagi ijtimoiy aloqalar va tartibni mustahkamlash orqali ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish va u yoki bu sub`yektning faol xulqini ta`minlash.

2) muhofaza qilish funksiyasi – huquqiy himoya va yuridik javobgarlik choralarini belgilash, shaxslarning zimmasiga mas`uliyat yuklash tartibini o`rnatish.