I bob. Maktabgacha pedagogikaning fan sifatida shakllanishi. Pedagogik maqsad va vazifalar

Pedagog - tarbiyachi shaxsini shakllantirish
Tarbiyacbi maktabgaeba yosbidagi bolalarga tabiat, Jaraiyat bodisalari, kattalarning mebnati baqida bosblang’icb bilim va tusbuncbalar beradi, ularga madaniy ahloq, o’z tengdoshlari va kattalar bilan madaniyatli manosabatda bo’lisb odatlarini singdiradi, yaxsbilik, haqiqatgo'ylik, adolat, jasurlik, kamtarinlik, kattalarga burmat bilan qarasb, tabiatga qiziqisb, kuzatuvcbanlik, o’simlik va
hayvonlarga g’amxo’rlik bilan qarash, mehnatsevarlik, kallalarni mehnati natijalarini asrab-avaylash kabi ahloqiy sifatlarni tarbiyalaydi.
Xalq san ati. musiqa. ashula, adabiyol, tasviriy san'atni bilish. san'atga muhabbat tarbiyachini madaniyatli qiladi, bolalar bilan olib boradigan ishida yordam beradi. Pedagog kerakli bilim, malaka va ko’nikmalarni ma lum bir izchillik bilan egallab borsagina bolalarni tarbiyalash va ularga ta'Iim berish ishida yaxshi natijalarga erishadi. Tarbiyachi o'z kasbining mohir ustasi bo'lish uchun maxsus tayyorgarlik ko'rishi kerak. U quyidagi shartlarga amal kilishi kerak:
1. Pedagog yosh avlodni tarbiyalash uchun yuqori ma'lumotli, kerakli bilimlarni egallab, kerakli adabiyotlarni tanlay oladigan, ilmiy adabiyotlar bilan ishlay oladigan. ilg’or tajribali pedagoglarning tajribasini o'rganib, o’z ishiga tadbiq eta oladigan bo’lishi;
2. Pedagog bolalarni kuzata oladigan. ularning xulqi, xatti-harakati sabablarini to’g’ri tahlil qilib, unga ijobiy ta'sir etuvchi vositalami topa olishi;
3. Yosh avlodni kerakli bilim, malaka. ko’nikmalardan xabardor qilish uchun pedagogning nutqi ravon, aniq mantiqiy, ixcham bo'lishi lozim. Ta’Iim berishda texnikaviy vositalardan samarali foydalana olishi kerak. Bolalar bilim, malaka. ko’nikmalarni yaxshi o’zlashtirib olishlari uchun ularni faollashtirib savollardan foydalanishi;
4. Tarbiyachi o’ziga yuklangan vazifani bajarish uchun bolalarda o’sha faolijratiga nisbatan qiziqish uyg’ota olish, ularning diqqatini jalb kilib, faolligini o’^irish, bolalarning xulqini, xatti-harakatini haqqoniy baholay olishi;
5. Har bir faoliyat uchun kerakH materiallarni oldindan tayyorlab qo’yishi;
6. Kun tartibini to’g’ri tashkil eta bilishi, bolalar jamoasiga undagi har bir a'zoni e'tiborga olgan holda rahbarlik qila bilish;
7. Bolalarning ruhiy va jismoniy holatini aniqlay bilishi va buni bolalar bilan amalga oshiriladigan ta'Iim-tarbiyaviy ishlarida e'tiborga olishi;
8. Tarbiyachi ota-onalar bilan muntazam ravishda suhbatlar, uchrashuvlar o’tkazib, axborot almashtirib turishi;
9. Pedagog bolalarga nisbatan hayrihoxlik munosabatda bo’lishi, har bir bola uchun qulay sharoit yaratishi, hafa bo’Isa ovunteira olishi;
10. Kun tartibida olib borgan ta'lim-tarbiya ishini tahlil qila bilishi va uni yanada yaxshilash yo’llarini topa olishi kerak.
Eng muhimi - tarbiyachi bolalarga ishonch bilan qarashi, ularning mehnatsevarligi, mustaqilligi, tashabbuskorligini to’g’ri taqdirlashi va mustaqil faoliyat qilishlari udhun imkoniyat yaratishi kerak. Buni bolalar yuqori baholaydilar.
Pedagog - tarbiyachining nutq madaniyati
Nutq madaniyati — ijtimoiy madaniyatni, kishilik Jamiyati madaniyatini aks ettiruvehi bir ko’zgudir. Nutq madaniyati adabiy tilning har ikki shakli — yozma va og’zaki shakli uchun zarurdir. Nutq madaniyatiga e'tibor yolg’iz o’qituvchilardan emas, balki har bir fuqarodan ongli ravishda o’zlashtirish talab qilinadigan insoniy fazilatlardan biridir. Uni egallash har bir o’qituvchining va shaxsning madaniy saviyasi va bilimiga bog’liq. O’qituvchi pedagogik mahoratida nutq madaniyati, uning nafaqat ma'naviy va axloqiy jihatdan boyligini, balki bilimini, tafakkurini, ilmiy dunyoqarashini, fikr va mushohada yuritishini belgilovchi me'yordir. O'qituvchining nutq madaniyati birdaniga shakllanib maromiga etadigan jarayon emas. U pedagogik mahorat bilan kasb faoliyati davomida tajribali ustozlar о’giti nalijasida yillar davomida tlakomillashib, sayqallanib boraveradi. O'qituvchining nutqiy qobiliyati madaniy, kasbiy, pedagogik taiablar asosida shaklianib boradi. Uni rivojiantirish faqat o'qituvchining shijoatiga bog'liq. SHu qobiliyat tufayli o'qituvchining nutq madaniyati ham shakllanib boradi. Quyidagi o'qituvchining nutq madaniyatiga xos bo'lgan vositalarni pedagog-tarbiyachi unutmasligi kerak:
1. Nutq madaniyati o'qituvchining ma'naviy-axloqiy kamoloti tarkibiy qismidir.
Zero nutq, millatimiz erishgan madaniyat darajasini ko'rsatuvchi, o'z ona tilimizga e tiqodni namoyish etuvchi yorqin va ishonchli dalildir.
2. Nutq madaniyati o'qituvchilarni ma'naviy va madaniy saviyasi bilan hamda adabiy tiini mukammal bilishi bilan boshqa kasb egalaridan ma'Ium ma'noda ajratib turadi.
3. Nutq madaniyatining pirovard maqsadi erkin fikr egasi bo'lgan barkamol avlodni qanday kasb egasi bo'lib yetishishidan qat'iy nazar ma'naviy jihatdan tarbiyalash.
4. Nutq madaniyati — bu avvalo, o'qituvchilarda nutqiy ko'nikma va nutqiy malakalami hosil qiladi. Bu ko’nikma pedagogik faoliyatda takomillashib boradi. maxsus mehnat va mashqlar evaziga malaka oshiriladi hamda erishilgan muvaffaqiyatlar tufayli qobiliyat va mahorat shakllanadi.
5. Nutq madaniyatiga o’zbek adabiy tilini mukammal egallash asosida erishiladi. Buning uchun o’qituvchi adabiy til qonuniyatlarini biiishi, badiiy adabiyot asarlarini doimiy o’qib borishi, she'rlar yod olishi va uni ifodali o’qiy olishi. Radio va televidenie eshittirishlarini kuzatib borishi lozim.
6. Nutq madaniyatini egallashning yana bir ko’rinishi nutqiy taqiid bo’lib, yosh o’qituvchilar o’zidan yaxshiroq, chiroyliroq, ma'noli va ta'sirchan nutq so’zlaydigan ustoz murabbiyiarning nutqiy san'atiga havas bilan qarashi va taqiid qilishi asosida o’rganishi mumkin.
O’qituvchining pedagogik faoliyatida nutq texnikasini mukammal egallash muhim ahamiyatga ega. Zero, nutq vositasida o’qituvchi bolaning his-tuyg’ularini uyg’otadi, o’quvchilar bilan ongli muloqotni ta'minlaydi, ta'Iim-tarbiyaga oid ma'Iumotlami tahliliy idrok etadi. Buning uchun bo’lajak o’qituvchi avvalo nutq sirlarini, uning o’quvchilar bilan bo’ladigan muloqotda ta'sir kuchini puxta bilishi kerak.

Nutq madaniyati — ijtimoiy madaniyatni, kishilik Jamiyati madaniyatini aks ettiruvehi bir ko’zgudir. Nutq madaniyati adabiy tilning har ikki shakli — yozma va og’zaki shakli uchun zarurdir. Nutq madaniyatiga e'tibor yolg’iz o’qituvchilardan emas, balki har bir fuqarodan ongli ravishda o’zlashtirish talab qilinadigan insoniy fazilatlardan biridir. Uni egallash har bir o’qituvchining va shaxsning madaniy saviyasi va bilimiga bog’liq. O’qituvchi pedagogik mahoratida nutq madaniyati, uning nafaqat ma'naviy va axloqiy jihatdan boyligini, balki bilimini, tafakkurini, ilmiy dunyoqarashini, fikr va mushohada yuritishini belgilovchi me'yordir. O'qituvchining nutq madaniNati birdaniga shaklianib maromiga etadigan jarayon emas. u pedagogik mahoral bilan. kasb faoliyati davomida. tajribali ustozJar о giti nalijasida yillar davomida lakomillashib. sayqallanib boraveradi. O'qituvchining nutqiy qobiliyati madaniy, kasbiy, pedagogik taiablar asosida shaklianib boradi. Uni rivojiantirish faqat o'qituvchining shijoatiga bog'liq. Shu qobiliyat tufayli o'qituvchining nutq madaniyati ham shaklianib boradi. Quyidagi o'qituvchining nutq madaniyatiga xos bo'lgan vositalami pedagog-tarbiyachi unutmasligi kerak:

1. Nutq madaniyati o'qituvchining ma'naviy-axloqiy kamoloti tarkibiy qismidir.
Zero nutq, millatimiz erishgan madaniyat darajasini ko'rsatuvchi, o'z ona tilimizga e tiqodni namoyish etuvchi yorqin va ishonchli dalildir.
2. Nutq madaniyati o'qituvchilami ma'naviy va madaniy saviyasi bilan hamda adabiy tilni mukammal bilishi bilan boshqa kasb egalaridan ma'Ium ma'noda ajratib turadi.
3. Nutq madaniyatining pirovard maqsadi erkin tikr egasi bo'lgan barkamol avlodni qanday kasb egasi bo'lib etishishidan qat'iy nazar ma'naviy jihatdan tarbiyalash.
4. Nutq madaniyati — bu avvalo, o'qituvchilarda nutqiy ko'nikma va nutqiy malakalami hosil qiladi. Bu ko’nikma pedagogik faoliyatda takomillashib boradi. maxsus mehnat va mashqiar evaziga malaka oshiriladi hamda erishilgan muvaffaqiyailar tufayli qobiliyat va mahorat shakllanadi.
5. Nutq madaniyatiga o’zbek adabiy tilini mukammal egallash asosida erishiladi. Buning uchun o’qituvchi adabiy til qonuniyatlarini biiishi, badiiy adabiyot asarlarini doimiy o’qib borishi, she'rlar yod olishi va' uni ifodali o’qiy olishi. radio^va televidenie eshittirishlarini kuzatib borishi lozim.
6. Nutq madaniyatini egallashning yana bir ko’rinishi nutqiy taqiid bo’lib, yosh o’qituvchilar o’zidan yaxshiroq, chiroyliroq, ma'noli va ta'sirchan nutq so’zlaydigan ustoz murabbiyiarning nutqiy san'atiga havas bilan qarashi va taqiid qilishi asosida o’rganishi mumkin.
O’qituvchining pedagogik faoliyatida nutq texnikasini mukammal egallash muhim ahamiyatga ega. Zero, nutq vositasida o’qituvchi bolaning his-tuyg’ularini uyg’otadi, o’quvchilar bilan ongli muloqotni ta'minlaydi, ta'Iim-tarbiyaga oid ma'Iumotlami tahliliy idrok etadi. Buning uchun bo’lajak o’qituvchi avvalo nutq sirlarini, uning o’quvchilar bilan bo’ladigan muloqotda ta'sir kuchini puxta biiishi kerak. O’zbekiston Respublikasida amalga oshiriladigan ulkan islohatlaming muvaffaqiyatga eng awalo odamlarning o’z ishlariga ma'suliyat bilan qarashlariga, kundalik mehnat faoliyatida mamalakat taraqqiyotiga hissa bo’lib qo’shiladigan savobli ishlarni qila olishlariga bog’lik. Jamiyatda pedagog (o’qituvchi, tarbiyachi) birinchidan, o’sib kelayotgan aviodni tarbiyalash, ikkinchidan mehnatkash xalqimizga har tomonlama bilim berishdek savobli va ma'suliyatli vazifalarni bajaradi.
Maktabgacha pedagogika fani - bu kelajak-istiqbol uchun meros qilib qoldiriladigan boylikdir. Bu boylikning qadr-qimmati shu qadar buyukki, u odamni ma'naviy jihatdan boy qilib, qalbini baxtga, ilohiy nurga to’ldiradi. Dunyoda biror kimsa yuqki, uning ustozi bo’lmasa. U xukumat rahbarimi, buyuk allomami, shifokormi, xalq mexrini qozongan yozuvchimi yoki qo’li gul kosibmi, qo’yingki, barcha-barchaning o’z ustozi va hayot yo’lini charog’on etib turuvchi yulboshchisi bo’ladi.Ustozning eng buyuk burchi - uning xalqqa nafi tegadigan, aql-idrokli, qobiliyatli, uquvii shogirdlar tayyorlashdir.Tarbiyachi yosh aviodni halkimizning munosib farzandbri qilib tarbiyalashdek muhim va fahrli shu bilan birga ma'suliyatli vazifani bajaradi. Tarbiyachining siyosiy etukligi bolalaming tarbiyalash sifati uchun halq va jamiyat oldidagi o’z ma'suliyatini anglashga ta'Iim - tarbiya ishlarini hal etishga ijodiy yondoshishga o’z mahoratini doimo faollashtirib borish va hamkasblarning ishdagi o’sishga ko'maklashuviga yordam bcradi. Tarbiyachi o'zi yashab turgan o'lka hayotini bilishi labial va jamiyal omillarini lushunishi ijlimoiy faol bo'lishi kcrak.

Xulosa qilib aytganda, barkamol inson tarbiyasi avlod-ajdodlarimizning azaliy orzusi bo'lib, bola olamga kelishidanoq unga odob-axloq, jismoniy va ma'naviy rivojianish qonun- qoidalarini mutassil o'rgatganlar. Pedagogika fani tarkibida maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasi muammolari bilan shug'ullanuvchi Maktabgacha pedagogika fani yaratilgan.Maktabgacha yoshdagi bolalarni ta'Iim-tarbiyasidagi sifat o'zgarishlar va samaradorlik ko'proq milliy pedagogika tariximizning ildizlari va zamonaviy ta'lim- tarbiya sohasidagi yutuqlari bilan uyg'unlashtirish bilan yuksakdir.

Maktabgacha pedagogika fanining rivojida Respublikamizda olib borilgan bir qator islohotlar. talablar. «Ta'lim to’g’risida»gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», shuningdek, «O'zbekiston Respublikasida maktabgacha ta'lim to'g'risida Nizom»,«Maktabgacha yoshdagi bolalarning ta'lim tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablari», O’zbekiston Respublikasining «Maktabgacha ta'lim Kontseptsiyasi» kabi davlat hujjatlari qabul qilindi.Maktabgacha pedagogikaning nazariy asoslari insonning aqliy kamolotini yuksaltirishga qaratilgan. Maktabgacha pedagogikaning milliy asoslari xalq merosi va umuminsoniy qadriyatlarga asoslanadi.«Maktabgacha pedagogika» fanining o’rganish orqali talabalar tug’ilgandan etti yoshggacha bo’lgan bolalarni oilada va MTMda ta'lim-tarbiya ishlari mazmuni va metodlarini, uni tashkil etish shakllarini, bolalarni maktabga tayyorlashning samarali metodlarini bilib oladilar. Mamlakatimiz ravnaqi va islohotlarning muvaffaqiyati ko’p jihatdan xalqning bilim darajasi va dunyoqarashiga bog’liq. SHaxsning ta'Iim-tarbiya sohasidagi faolligi, uning chinakam fuqaroviy munosabati, demokratik isloqotlarga intiluvchairligi belgilangan maqsadlarga tezroq erishishning muhim omilidir. Prezidentimiz ta'kidlaganidek, "Ta'Iim-tarbiya - ong mahsuli, lekin ayni vaqtda ong darajasi va uning rivojini ham belgilaydigan omildir. Binobarin, ta'Iim-tarbiya tizimini o’zgartirmasdan turib ongni o’zgartirib bo’lmaydi. Ongni, tafakkurni o’zgartirmasdan turib esa biz ko’zlagan oliy maqsad - ozod va obod Jamiyatni barpo etib bo’lmaydi".
Bugungi kunda yangi ta'Iim tizimi faoliyatini takomillashtirish va barqarorlashatirish hamda fuqarolarning bilim olish huquqiarini ta'minlashda rivojlangan xorij davlatlarining tajribasi bilan bir vaqtda SHarqdagi mutafakkir ajdodlarimizning bebaho meroslaridan ham foydalanish taqozo etiladi.O’zbkiston respublikasi Prezideti Sh.M.Mirziyoyevning bugungi kunda amalga oshirayotgan islohotlari ichida , ayniqsa, ta’lim sohasi ustuvordir.Xususan , joriy yilning 8-may kuni “ O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030- yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida” gi qarorning imzolangani buning dalilidir.Ushbu sohada joriy yilning 30-sentyabr kuni o’tkazilgan yig’ilishda ham , bog’chaga brogan bola va bog’cha tarbiyasini olmagan bola haqida asosli fikrlar bildirildi.Zero , tarbiyaning tub negizi va uzluksiz ta’limning bosh bo’g’ini – Maktabgacha ta’lim muassasalaridir.