I Maidə Surəsi 55-56

Maidə Surəsi 116-120 ............................................... 459

qollar yuyunar. Sağ əlin yaşlığı ilə başın ön qisimi sığal çəkilər və bu

yaşlığın qalığı ilə sağ ayağın üstü və sol əlin yaşlığı ilə sol ayağın

üstü sığal çəkilər.' dedi."

"Arxasından sözlərini belə bağladı: Adamın biri İmam Əliyə

(ə.s) Peyğəmbərimizin (s. a. a) necə dəstəmaz al/götürdüyünü soruşdu. O da ona

Peyğəmbərimizin (s. a. a) dəstəmaz al/götürmə şəklini belə izah etdi." [Fürus(n)u

Kafi, c. 3, s. 25, h: 4]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayətin məzmunu Zürare, Bükeyr və başqaları

vasitəçiliyi ilə dəyişik yollardan rəvayət edilmiş və bu rəvayət Kuleyni,

Saydıq, Şeyx Tusi, Ayyaşi, Mufid, Keraceki və başqaları tərəfindən

nəql edilmişdir. Bu mövzuda Ehlibeyt İmamlarından (hamısına salam

olsun) gələn rəvayətlər ədəd tərəfindən çox və mütevatirlik dərəcəsinə yaxın

möhkəmlikdədir.

136- Müfiduddin Tusi əl-Emali adlı əsərində öz rəvayət zənciriylə

Əbu Hüreyrədən belə nəql edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a)

dəstəmaz al/götürərkən orqanlarının sağ tərəflərindən yumağa başlar idi."

[c. 1, s. 397]

137- et/ət-Tehzib adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Əbu

Basardan belə nəql edər: "İmam Cəfər Sadiğə (ə.s) dəstəmaz haqqında

soruşduğumda, buyurdu ki: Peyğəmbərimiz (s. a. a) bir müdd

su (təxminən 750 qr.) ilə dəstəmaz al/götürər və bir sa' (təxminən üç kilo) su

ilə qüsl alardı." [c. 1, s136, h: 28]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayətin bənzəri başqa bir yoldan İmam Məhəmməd

Misdən (ə.s) nəql edilmişdir.

138- Yatılı Ahbar'ir-Rıza adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

İmam Razılıqdan (ə.s), o da atalarından (hamısına salam olsun)

Peyğəmbərimizin (s. a. a) belə dediyini nəql edər: "Biz Ehlibeytik.

Bizə, sədəqə al/götürmək halal deyil. Bizə, etina edərək dəstəmaz

al/götürməmiz əmr edildi və biz eşşək ilə kısrağı cütləşdirmərik." [c. 2, s. 28]

139- et/ət-Tehzib adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Abdullah

b. Sinandan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurudğunu

nəql edər: "(Dəstəmazda) ağıza və buruna su vermək Peyğəmbərimizin

(s. a. a) sünnələrindəndir." [c. 1, s. 79, h: 52]

140- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Müaviyə

b. Ammarın belə dediyini nəql edər: "İmam Cəfər Sadiğin (ə.s)

belə dediyini eşitdim: Rəsulullah (s. a. a) bir sa' (təxminən üç kilo)

460 ............................. əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

miqdarındakı su ilə qüsl alardı. Bərabər/yoldaşlarından biri ilə birlikdə yuyunduğunda

isə bir sa' və bir müdd su istifadə edərdi." [c. 1, s. 137, h: 74]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayətin bənzərini Kuleyni də əl-Kafi adlı əsərində

öz rəvayət zənciriylə Məhəmməd b. Muslimdən o da

İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) nəql etmişdir. Oradakı rəvayətdə, "Hər ikisi

eyni kapitan yuyunardılar." deyilir. 1 Şeyx də eyni rəvayəti başqa

bir yoldan nəql etmişdir.

141- əl-Caferiyyat adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

İmam Cəfər Sadiqdən atasının (hər ikisinə salam olsun) belə

dediyini nəql edir: "Bir dəfə Həsən b. Məhəmməd, Cabir b.

Abdullaha Peyğəmbərimizin (s. a. a) necə qüsl aldığını soruşdu. Cabir

də, 'Peyğəmbər (s. a. a) üç dəfə ovucunu su ilə dolduraraq başından

aşağı tökərdi.' qarşılığını verdi. Həsən b. Məhəmməd, 'Mənim

saçlarım, gördüyün kimi gurdur.' dedi. Cabir də ona, 'Ey azad adam,

bu sözü heç ifadəyə. Çünki Peyğəmbərimizin (s. a. a) saçları səninkilərdən

daha gur və daha xoş idi' deyə cavab verdi." [s. 22]

142- Şeyx Sadukun, əl-Hidaye adlı əsərində verilən məlumata görə

İmam Sadiq (ə.s) belə dedi: "Cümə günü qüslü, səfərdə və

səfər xaricində kişi-qadın hər kəs üçün lazımlı olan bir sünnədir.

Cümə günü (cümə qüslü niyyətiylə) qüsl almaq, həm bir təmizlik və

həm də iki cümə arasında işlənən günahlar üçün bir kəffarədir.

Cümə qüslünün səbəbi budur: Ənsar Müsəlmanları həftə boyunca

dəvələrinin və digər heyvanlarının işləri ilə məşğul olarlar və cümə günü

məscidə gəldiklərində, insanlar kreslo altı qoxularından narahat

olardılar. Buna görə uca Allah Peyğəmbərimizə (s. a. a) cümə

günü qüsl almağı əmr etdi və ardından bu tətbiq sünnə halına

gəldi." [s. 23]

Mən deyərəm ki: Ramazan Bayramında və digər bayramlarda

qüsl almanın yanında daha bir çox qüsllərin, Peyğəmbərimizin

(s. a. a) sünnələrindən olduğu haqqında rəvayətlər vardır. İnşallah

irəlidə bunların bəzilərinə toxunacağıq.

Peyğəmbərimizin (s. a. a) namaz və namazla əlaqədar ədəb və

sünnələri

143- Peyğəmbərimizin (s. a. a) namaz və namazla əlaqədar ədəb və

sünnələri haqqında, əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Fudayl b. Yesəyər, Abdulmelik və Bükeyrdən belə dediklərini

1- [Fürus(n)u Kafi, c. 3, s. 22, h: 5]

Maidə Surəsi 116-120 ............................................. 461

nəql edər: "İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini eşitdik: "Peyğəmbərimiz

(s. a. a) fərz namazların iki misli qədər müstəhəb namaz

edər və fərz orucun iki misli qədər müstəhəb oruc tutardı." [Füru-

i Kafi, c. 3, s. 44, h: 3]

Bu rəvayəti Şeyx Tusi də nəql etmişdir.

144- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Hannandan belə nəql edər: "Mən də yanlarında otururkən Əmr

b. Həris, İmam Cəfər Sadiğə (ə.s), 'Sənə fəda olum, mənə Peyğəmbərimizin

(s. a. a) namazı haqqında məlumat ver.' dedi. İmam ona

bu cavabı verdi: Peyğəmbərimiz (s. a. a) günortanın (günorta namazından

əvvəl) səkkiz rükət nafilə və dörd rükət fərz edərdi. Sonra (ilkindi

namazından əvvəl) səkkiz rükət nafilə və dörd rükət fərz edərdi. Axşamüstü

əvvəl üç rükət fərz, daha sonra dörd rükət nafilə edərdi.

Şam namazını da dörd rükət olaraq edərdi. Səkkiz rükət də gecə

namazı və üç rükət vitr edərdi. Səhər vaxtında iki rükət nafilə və

arxasından iki rükət fərz edərdi."

"Mən də özünə, 'Qurbanın olum, əgər mənim bundan daha

çox namaz qılmağa gücüm çatsa, çox namaz qıldım deyə Allah

məni əzaba çarpdırarmı?' deyə soruşdum. 'Xeyr, amma səni sünnəs(n)i

tərk etdiyin üçün əzaba çarpdırar.' qarşılığını verdi." [Fürus(n)u Kafi, c. 3,

s. 443, h: 5]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayətdən aydın olduğuna görə, şam namazından

sonra oturaraq qılınan iki rükətlik vüteyre namazı gündəlik bu

əlli rükətə daxil deyil. İki rükət oturaraq qılınan bu namaz, bir

rükət ayaqda qılınan namaza əvəzdir və bir rükət olaraq hesablanar.

Bu səbəbdən bu namaz ilə namazların sayı əlli bir rükətə çatmış

olar. Ata bilmə adı ilə də xatırlanan bu namaz, vitr namazının yerini

tutmaq üzrə sünnət edilmişdir. Belə ki, bu namazı edən kimsə

əgər vitr namazına qalxmadan əvvəl ölsə, vitr namazını etmiş

sayılar.

Necə ki Kuleyni, əl-Kafi adlı əsərində öz rəvayət zənciriylə

Əbu Basardan belə nəql edir: "İmam Cəfər Sadiq (ə.s), 'Allaha

və axirət gününə inanan kimsə vitr namazı etmədən yatmasın.'

dedi. Özünə, 'Şam namazından sonrakı iki rükətimi

nəzərdə tutursan?' deyə soruşdum. 'Bəli, o iki rükət bir rükət sayılar.

Kim bu namazı edər də ölsə vitr namazı etmiş olaraq ölmüş olar.

Əgər ölməz isə gecənin sonunda vitr namazını edər.' dedi."

"Özünə, 'Bu namazı Peyğəmbərimiz (s. a. a) etdimi?' deyə

462 ................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

soruşdum. 'Xeyr.' dedi. 'Yaxşı nə üçün?' deyə soruşmam üzərinə, 'Çünki

Peyğəmbərimizə (s. a. a) vəhy gəldiyi üçün o gecə ölüb ölməyəcəyini

bilərdi. Onun xaricindəkilər bunu bilə bilməz. Buna görə Peyğəmbər

o namazı etmədi, amma qılınmasını əmr etdi.' dedi..."

İmamın "o namazı etmədi" deməkdəki məqsədi, digər bəzi rəvayətlərdən

aydın olacağı üzrə, o namazı davamlı etmədiyi, bəzən

edib bəzən etmədiyi şəklindədir. İmamın sözləri əgər belə şərh olunsa,

bu rəvayət Peyğəmbərimizin (s. a. a) o namazı etdiyi yolundakı

digər rəvayətlərlə ziddiyyət təşkil etməz.

145- et/ət-Tehzib adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Züraredən belə nəql edər: "İmam Məhəmməd Misdən (ə.s) belə

dediyini eşitdim: Peyğəmbərimiz (s. a. a) zaval vaxtı girmədən

gündüz heç bir namaz qılmazdı. Günəşin kölgəsi yarım barmaq qədər

olunca, səkkiz rükət nafilə edərdi. Günəşin kölgəsi bir dirsək

boyu olunca günorta fərzini edərdi. Günorta fərzindən sonra isə iki rükət

namaz qılardı. Yenə ilkindi vaxtı girmədən iki rükət namaz qılardı.

Kölgə iki dirsək boyu kosmosun tərəfindən ilkindi fərzini edərdi. Günəş batdığı

zaman axşam fərzini edərdi. Şəfəq [=günbatımındaki qırmızılıq] itdiyində

şam namazının vaxtı girər. Şəfəq itincə axşam

vaxtı sona çatar və şam vaxtı girər. Gecənin üçdə biri keçincə də

şam vaxtı sona çatar."

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) şam (namazın)dan sonra gecə yarısı

olana qədər heç bir namaz qılmazdı. Gecə yarısı olunca, on üç

rükət namaz qılardı ki, bu on üç rükətə vitr namazı ilə səhər fərzindən

əvvəlki iki rükətlik nafilə namazı da daxildir. Tanyeri ağarıb

də ortalıq işıqlanınca səhər fərzini edərdi." [c. 2, s. 262, h: 82]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayət ilkindi vaxtındakı nafilə namazını bütünü

ilə əhatə etmir. Bu xüsus başqa rəvayətlərdən bilinir.

146- Yenə eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Müaviyə

b. Vehebdən belə nəql edər: İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s), Peyğəmbərimizin

(s. a. a) namazları haqqında məlumat verərkən belə dediyini

eşitdim: "Peyğəmbərimizə (s. a. a) su dolu bir qab gətirilər, bu

kabın ağızı bir bezlə örtülərək baş ucuna qon/qoyulardı. Özü də misvakını

döşəyinin altına qoyduqdan sonra bir müddət yatardı. Oyanınca

oturar və göy yüzünə baxardı. Arxasından Al/götürü İmran surəsinin

"Göylərin və yer üzünün yaradılışında..." [Al/götürü İmran, 190] ifadəsi ilə

Maidə Surəsi 116-120 ........................................... 463

başlayan bir neçə ayəsini oxuyardı/oxucu idi. Arxasından dişlərini misvaklar,

təmizlik edərdi (dəstəmaz al/götürərdi). Sonra qalxıb məscidə gedərək dörd

rükət nafilə namaz qılardı. Rukuu, qiraəti nisbətində və səcdəsi də

rükus(n)u nisbətində uzun olardı. 'Nə vaxt başını qaldıracaq?' dedirdəcək

qədər uzun müddət rükuda qalar və 'Nə vaxt başını qaldıracaq?'

dedirdəcək qədər uzun müddət səcdədə qalardı."

"Sonra yatağına dönərək Allah dilədiyi müddət yatardı. Sonra oyanaraq

o ayələri oxucu və gözlərini səmada gəzdirərdi. Arxasından

dişlərini misvaklayıp təmizlik edər (dəstəmaz al/götürər) və qalxıb

məscidə gedər və daha əvvəlki uzunluqda dörd rükət nafilə namaz

edərdi."

"Sonra yatağına dönüb təkrar bir müddət yatardı. Sonra oyanıb

oturar və Al/götürü İmran surəsindəki o ayələri oxuyardı/oxucu idi. Arxasından

səmaya baxar, dişlərini fırçalar, təmizliyini edər və qalxıb

məscidə xərc idi. Vitr namazından sonra səhər vaxtına aid iki rükətlik

nafilə namazı kılar, arxasından səhərin fərzini etməyə çıxardı."

[c. 2, s. 334, h: 233]

Mən deyərəm ki: Bu mövzu əl-Kafi adlı əsərdə də iki yoldan nəql edilmiş

olaraq iştirak etmişdir.

147- Rəvayətə görə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) tanyerinin ağarmasının

başlanğıcında etdiyi səhər nafiləsini qısa məbləğ və bu namazdan

sonra səhər fərzini etməyə çıxardı.

148- əl-Mehasin adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Əmr b. Yeziddən İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini nəql edər:

"Kim vitr namazında yetmiş dəfə 'Estağfirullahe rəbbi və

etubu ileyhi (Rəb-bim olan Allahdan üzr istəyər, ona tövbə edərəm)'

deyər və buna bir il boyunca davam etsə, Allah onu (Quranda

sözü keçən), 'Səhər vaxtlarında bağışlanma diləyənlər' (Al/götürü İmran,

17) arasına yazar."

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) vitr namazında yetmiş dəfə istiğfar

edər və yeddi dəfə '(Allahım!) Bu, cəhənnəm atəşindən sənə sığınan

kimsənin (pərişan) halıdır.' dərdi/deyərdi..." [s. 53, bab: 62, h: 80]

149- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə verilən məlumata görə

Peyğəmbərimiz (s. a. a) vitr namazında bu kunut duasını edərdi:

"Allahım, məni hidayətə çatdırdıqlarınla birlikdə hidayətə çatdır. Nuşa

qovuşdurduqlarınla birlikdə mənə də nuş ver. İşlərini boynuna götür