4.3. Tabiiy gazni hisobga olish tartibi
Is te ’m olchilarga tabiiy gazni hisobga olm asdan yetkazib
berishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Iste’molchilarga (maishiy iste’molchilardan tashqari) yetkazib
berilayotgan gaz miqdori gaz tarmoqlarining bo‘linish chegarasida
o ‘rnatilgan tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlari k o ‘rsat-
kichlari bo‘yichaaniqlanadi va ikkala taraf imzolaydigan tabiiy gazni
yetkazib berish - qabul qilish dalolatnomasi bilan rasmiylashtiriladi.
Yetkazib berilgan tabiiy gaz uchun hisob-kitob standart shartlarga
nisbatan gaz hajmini - kub metrlarda keltirgan holda (T = 20 °S, R =
760 mm simob ustuni hisobida) amalga oshiriladi.
Tabiiy gaz sarfini hisob-kitob qilishda quyidagi jihatlar hisobga
olinadi:
m anom etrlar va term om etrlarning sozligi, ularning davlat
qiyoslovidan o ‘tganligining amal qilish muddati;
gaz taqsimlash shoxobchasi(GTSh)ni sozlash (tartibga solish)
m uddati, shuningdek, am aldagi ishchi bosim ining G T Shning
sozlanganligi to‘ g ‘risidagi dalolatnomada qayd etilgan parametrlarga
muvofiqligi.
Gaz ta ’minoti (gaz uzatish) tashkiloti iste’molchi bilan birgalikda
tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priboriga, uning sifat laboratori-
yasi tomonidan taqdim etiladigan gaz tarkibi b o ‘yicha tuzatuvchi
o ‘zgartirishlarni, taqdim etilgan vaqtdan 12 soatdan kechiktirmasdan
kiritishi kerak. Gaz tarkibi bo‘yicha ko‘rsatkichlaming o ‘z vaqtida
va haqqoniy kiritilishi uchun javobgarlik gaz ta’minoti (gaz uzatish)
tashkiloti zimmasida bo‘ladi.
Q uyidagi h o latlard a yetk azib berilgan tabiiy gaz uchun
plom balanm agan gazdan foydalanish asbob-uskunalarining bir
sutkada to‘liq quvvat bilan 24 soat ishlashi (maishiy iste’molchilar
bundan mustasno) hisobidan amalga oshiriladi:
- gazni hisobga olish priborini davlat qiyoslovidan o ‘tkazish
muddati tugaganda va iste’molchi davlat qiyoslovini o ‘tkazishga
to ‘sqinlik qilgan holatda, tegishli hisob-kitob qiyoslov muddati
tugagan vaqtdan boshlab u o'tkazilgandan keyin gazni hisobga olish
priborini o ‘matishgacha bo‘lgan davrga;
- maishiy iste’molchilar tomonidan iste’mol qilinayotgan tabiiy
gaz hajmi tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlari bo‘yicha,
ular mavjud bo‘lmagan taqdirda esa - 0 ‘zbekiston Respublikasi
61
Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan, gazni hisobga olish
priborlari mavjud bo‘lmagan hollarda aholiga kommunal va maishiy
ehtiyojlar uchun beriladigan tabiiy gazning bir oylik sarf m e’yorlari
bo‘yicha aniqlanadi.
Tabiiy gazni hisoblash uchun faqatginaO ‘zbekiston Respublikasi
o ‘lchov vositalari Davlat reestriga kiritilgan turdagi priborlardan
foydalanilishi shart. Tabiiy gazni iste’mol qilishni hisobga olish
priborlari ularning foydalanish uchun yaroqli ekanligini tasdiqlovchi
hujjat, ishlab chiqaruvchi korxona tomonidan belgilangan joylarda
tegishli shakldagi am al qiluvchi b elg ilar va tam g ‘alarga ega
boMishi shart. Tabiiy gaz iste’m olini hisobga olish va nazorat
qilishning avtomatlashtirilgan tizimini joriy qilish loyihasi doirasida
o‘rnatilgan tabiiy gaz iste’molini hisobga olish zamonaviy elektron
priborlari gaz ta ’minoti tashkilotlarining mulki hisoblanadi. Tabiiy
gaz iste’molini hisobga olishning zamonaviy elektron priborlarini
o ‘rnatishga qadar, tabiiy gaz iste’molini hisobga oladigan mavjud
priborlami davriy davlat qiyoslovidan o ‘z vaqtida o4kazishni tashkil
etish uchun javobgarlik gaz ta ’minoti tashkilotiga yuklanadi.
Davlat qiyoslovidan o ‘tkazish vaqtida tabiiy gaz iste’molini
hisobga olish pribo rlari y aro q sizlig i ( ta ’m irlash im koniyati
b o ‘lm ag an d a) a n iq la n g a n ta q d ird a , h iso b g a o lish p rib o ri
foydalanishga yaroqsizligi haqidagi m etrologiya organi xulosasi
bilan mulkdorga qaytariladi. Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish
priborlarini ta ’m irlash va davlat qiyoslovidan o ‘tkazish sarf-
xarajatlari hisobga olish pribori mulkdori tomonidan qoplanadi.
Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlariga tam g‘a qo‘yish
gaz ta ’minoti tashkilotlari vakillari bilan hamkorlikda iste’molchi
ishtirokida dalolatnomani rasmiylashtirgan holda amalga oshiriladi.
Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlari, shu jum ladan,
o ‘rnatilgan tamg‘alarning saqlanishi va butunligi uchun javobgarlik
iste’molchi zimmasiga yuklatiladi. Tabiiy gaz iste’molini hisobga
olish priborlari o ‘rnatilgandan s o ‘ng gaz ta ’m inoti tashkiloti
tomonidan ro'yxatga olinadi.
62
Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlarini almashtirish,
ta ’mirlash, xizm at k o ‘rsatish, davlat qiyoslovidan o ‘tkazish va
sozligini monitoring qilish uchun yechib olish gaz ta’minoti tashkiloti
vakillari va iste’molchi ishtirokida amalga oshiriladi. Tabiiy gaz
iste’molini hisobga olish priborlarini davlat qiyoslovidan o ‘tkazish
metrologiya xizmati organlari tomonidan qonunchilikka muvofiq
amalga oshiriladi. Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlarini
qiyoslov davriyligi « 0 ‘zstandart» agentligi tomonidan belgilanadi.
Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlarini o ‘m atish, ularga
xizm at ko‘rsatish, ta ’mirlash va davlat qiyoslovidan o ‘tkazishni
tashkil etish ishlari «Hududgazta’minot» AJ tasdiqlaydigan tabiiy gaz
iste’molini hisobga olish priborlariga xizmat ko‘rsatish reglamentiga
muvofiq gaz ta ’minoti tashkiloti tomonidan amalga oshiriladi.
Bunday holatda hisobga olish pribori o ‘rniga tekshirilgan
boshqa hisobga olish pribori gaz ta ’minoti tashkiloti hisobidan
darhol o ‘matiladi.
Xatlovdan o ‘tkazish dalolatnomasi tabiiy gaz iste’molini hisobga
olish priborini davlat qiyoslovidan o ‘tkazish uchun yechib olish
sanasida tuziladi. M aishiy iste’molchida hisobga olish priborlari
mavjud bo‘lmaganda xatlovdan o ‘tkazish dalolatnomasi uch yilda
kamida bir marta tuziladi.
Almashtirish, ta’mirlash, xizmat ko‘rsatish, davlat qiyoslovidan
o ‘tkazish va sozligini monitoring qilish uchun yechib olingan tabiiy
gaz iste’molini hisobga olish priborini o ‘rnatish gaz ta ’minoti
tashkiloti vakillari tomonidan amalga oshiriladi va tam g‘alanadi.
Xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va davlat qiyoslovidan o ‘tkazish
uchun tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priborlarini yechib olish
va o ‘rnatish tartibi tabiiy gazni yetkazib berish shartnom asida
ko‘rsatiladi.
Iste’molchi gaz ta ’minoti tashkilotlarining vakolatli xodimlariga
sutkaning istalgan vaqtida tabiiy gaz iste’m olini hisobga olish
priborini ko‘zdan kechirish uchun kirish imkoniyatini ta ’minlashi
shart. M aishiy iste’m olchilarning tabiiy gaz iste’molini hisobga
63
olish priborlarini ko‘zdan kechirish soat 0800 dan 2000 gacha amalga
oshiriladi.
G az ta ’m inoti tashkiloti xodim ini tabiiy gaz is te ’m olini
hisobga olish priborlarini k o ‘zdan kechirishga y o ‘l q o ‘ym aslik
holati dalolatnom a bilan rasm iylashtiriladi. Iste’molchi m azkur
dalolatnom a bilan tanishishi lozim. Iste’molchi dalolatnom ani
im zolashni rad etgan taqdirda, dalolatnom ada bu qayd etiladi.
Rad etish holati ikki guvoh yoki fuqarolarning o ‘zini o ‘zi
boshqarish organi vakili tomonidan tasdiqlanishi kerak. Iste’molchi
dalolatnomani imzolashni rad etish sababini bayon qilish huquqiga
ega va bu dalolatnomaga qayd etilishi shart.
D alolatnom aga irnzo q o ‘yishni rad etish iste’m olchini gaz
tarm o g‘idan uzib q o ‘yish uchun asos b o ‘ladi va u bu haqida
ogohlantiriladi.
Dostları ilə paylaş: |