4.3.2. Ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi,
ijtimoiy va strategik ahamiyatga ega iste’molchilar,
shuningdek, kommunal-maishiy iste’molchilar ning
tabiiy gaz uchun hisob-kitob qilish tartibi
Iste’molchi tabiiy gaz yetkazib berish uchun tuzilgan shartnoma
asosida yetkazib beriladigan tabiiy gaz uchun yuz foiz oldindan
to ‘lovni amalga oshirishi shartligi belgilab qo‘yilgan.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining«Energiyaresurslaridan
oqilona foydalanishni ta ’m inlash chora-tadbirlari to ‘g ‘risida»gi
2017-yil 8-noyabrdagi PQ-3379-son qaroriga ilovadagi ro ‘yxatga
muvofiq tabiiy gazni sotishda narxni shakllantirishning alohida
tartibi belgilangan. Iste’molchilar yetkazib berilgan tabiiy gaz uchun
toMovlarni 0 ‘zbekiston R espublikasi V azirlar M ahkam asining
qarorlari bilan belgilangan o ‘sib boruvchi koeffitsiyentlar va tariflar
asosida amalga oshiradi.
Tabiiy gazdan aholini gaz bilan ta ’minlash uchun foydalanadigan
id o rav iy va m u n itsip a l u y -jo y fo n d ig a , y u rid ik sh a x sla r
yotoqxonalariga va xususiy uy-joy mulkdorlari shirkatlariga hamda
aholi ehtiyoji uchun lokal qozonxonalarga tabiiy gazga m aishiy
iste’molchilar uchun belgilangan tarif qoMlaniladi.
67
Tabiiy gazdan foy dalanishda is te ’m olchining aybi bilan
tabiiy gaz yetkazib berishga shartnom ada k o ‘rsatilgani hajmdan
kam foydalanilgan taqdirda, avans tarzida to ‘langan m ablag‘lar
qaytarilmaydi, ko‘rsatib o ‘tilgan m ablag‘lar esa kelgusida gazdan
foydalanishda hisobga olinadi.
Iste’molchi tomonidan tabiiy gaz yetkazib berish uchun tuzilgan
shartnomada belgilanganidan ko‘p hajmda va gaz ta’minoti tashkiloti
bilan oldindan kelishilmasdan gaz olingan taqdirda, iste’molchidan
shartnomadagi hajmlardan ortiqcha olingan tabiiy gaz qiym atiga
nisbatan 1,4 koeffitsiyent bilan oshirilgan to io v undiriladi. Vujudga
kelgan qarzdorlik uchun to ‘lov o ‘z vaqtida amalga oshirilmagan
taqdirda, iste’molchi gaz ta ’minoti tashkilotiga qonun hujjatlarida
belgilangan miqdorda jarim a to ‘laydi.
Navbatdagi oy (chorak) uchun ko‘rsatilgan tabiiy gaz hajmlari
b o ‘yicha tabiiy gaz yetkazib berish to ‘g ‘risidagi shartnom a
o ‘zgartirilishidan oldin iste’molchi gaz ta ’minoti tashkilotiga bu
haqida o ‘n kundan kechikmay xabar bergan taqdirda, bunday holatlar
ortiqcha olingan miqdor deb hisoblanmaydi.
Tabiiy gaz uchun iste’molchining to ‘lov muddati o ‘tgan qarzi
mavjud bo‘lgan taqdirda, uning avans to ‘lovi hisobiga o‘tkazilgan
m ablag‘lari iste’molchini xabardor qilgan holda, to ‘lov muddati
o ‘tgan qarzni to ‘lashga y o ‘naltiriladi va avans to ‘lovi sifatida
hisobga olinmaydi.
Vakolatli organ tom onidan tabiiy gaz uchun amaldagi tariflar
(narxlar) o ‘zgarishlari to ‘g ‘risida qaror qabul qilingandan keyin
ushbu o ‘zgarishlar to ‘g ‘risidagi m a’lumotlar gaz ta ’minoti tashkiloti
tomonidan o ‘zgarishlarning kuchga kirishidan oldin o ‘n besh kundan
kechikmay ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadi.
Bunda tabiiy gaz uchun tariflaming o ‘zgargan sanasidan qat’iy
nazar, tabiiy gaz yetkazib berish bo‘yicha shartnoma o ‘z kuchida
qoladi, iste’molchi esa iste’mol qilingan tabiiy gaz uchun qonun
hujjatlarida belgilangan tartibda, u kuchga kirgan kundan boshlab
yangi tarif bo‘yicha to ‘lovni amalga oshirishi shart.
68
Iste’m olchilarni debitor qarzdorlik uchun gaz tarm oqlaridan
uzib qo‘yish va ulami qaytadan ulash qonun hujjatlarida belgilangan
tartibda amalga oshiriladi.
Qayta ulanishda iste’m olchidan to ‘lov kuni am alda bo‘lgan
bazaviy hisoblash m iqdo rin in g o ‘n baravari m iqd orid a haq
undiriladi. Tabiiy gaz iste’molini hisobga olish va nazorat qilishning
avtom atlashtirilgan tizim lariga ulangan iste’m olchilarning gaz
tarmoqlariga qayta ulanishi uchun haq undirilmaydi.
U shbu b an d n in g ik k in ch i x atb o sh id a n aza rd a tu tilg a n
holatlardan tashqari iste’molchilar hisob-kitob davri boshlanishidan
kamida 5 kun oldin yetkazib berish yuzasidan tuzilgan shartnomada
ko‘rsatilgan oylik tabiiy gaz hajmi qiymati summasining 100 foizi
miqdorida gaz ta ’minoti tashkilotining hisob raqamiga to ‘lovlarni
oldindan amalga oshirishlari shart.
Hisob-kitob davri boshlanishidan kamida 5 kun oldin hisob-
kitobni 50 foiz oldindan haq to ‘lash asosida am alga oshirish
xohishini bildirgan iste’molchilar hisob-kitob amalga oshiriladigan
davmi ko‘rsatib yetkazib berilgan tabiiy gaz uchun 50 foiz oldindan
haq to ‘lash asosida hisob-kitob qilish to ‘g ‘risida Byuroga bildirgi
tartibida murojaat qilishga haqlidir. Bunday holatlarda iste’molchilar
hisob-kitob davri boshlanishidan kamida 5 kun oldin gaz ta ’minoti
tashkilotining hisob raqamiga tabiiy gaz yetkazib berishga tuzilgan
shartnomada ко ‘ rsatilgan oylik tabiiy gaz haj m i q iymati summasining
50 foizi miqdorida oldindan haq toTashlari shart. Amalda iste’mol
qilingan tabiiy gaz hajmi uchun yakuniy hisob-kitob hisobot oyining
oxirigacha amalga oshiriladi.
Is te ’m o lch ilarg a ta b iiy gazni oldindan toM ovsiz berish
taqiqlanadi.
Oldindan toTov summasi o ‘tkazilmagan taqdirda iste’molchilar
ga (strategik va ijtimoiy ahamiyatga ega iste’molchilardan tashqari)
tabiiy gaz yetkazib berish amalga oshirilmaydi.
Iste’molchilar tom onidan olingan tabiiy gaz uchun uzil-kesil
hisob-kitob qilish hisob-kitob oyidan keyingi oyning 10-kunigacha
amalga oshiriladi.
69
Strategik va ijtimoiy aham iyatga ega b o ‘lgan iste’m olchilar
olingan gaz uchun u zil-k esil h iso b -k ito b n i h isob-kitob oyi
tugagandan keyin 30 kun o ‘tgungacha amalga oshiradilar.
H isob-kitob oyi uchun yetkazib berilgan gaz hajmi Byuro
vakillari tomonidan tabiiy gaz iste’molini hisobga olish priboridan
k o ‘rsa tk ic h la rn i yozib o lish aso sid a (TG H N A Tga ulangan
iste’molchilar bundan mustasno) aniqlanib, keyinchalik gaz ta’minoti
tashkilotiga taqdim qilinadi.
К о ‘rsatkichlar yozib olinganidan so‘ng keyingi oyning 5 kuniga
qadar gaz ta’minoti tashkiloti tom onidan hisob-kitob oyi uchun
tabiiy gaz yetkazib berish qabul qilish dalolatnomasi va schet-faktura
rasmiylashtiriladi.
Iste’molchi 7 kundan kechiktirmasdan gaz ta ’minoti tashkiloti-
dan hisob-kitob oyi uchun tabiiy gaz yetkazib berish va qabul qilish
dalolatnomasini va schet-fakturani qabul qilib oladi va imzolaydi
hamda uning bir nusxasini gaz ta’minoti tashkilotiga jo ‘natadi.
Tabiiy gazni yetkazib berish - qabul qilish dalolatnom asini
im zolam aslik yoki uni e ’tirozlar bilan im zolash iste’m olchini
k o ‘rsatib o ‘tilgan tabiiy gaz hajm lari uchun to ‘lovlardan ozod
qilmaydi. Uzatilgan yoki qabul qilingan gaz miqdorini aniqlashdan
norozi bo‘lgan tomon dalolatnomada norozilik sabablarini majburiy
aks ettirish y o ‘li bilan hisob-kitob qilish oyi tugagandan keyin
10-kungacha boshqa tom onga bu to ‘g ‘rida m a’lum qilib, so ‘ng
dalolatnomaning bir nusxasini Byuro vakiliga taqdim qiladi. Ushbu
masalani o ‘zaro hal etish imkoniyati bo‘lmaganda, kelishmovchilik
sabablari belgilangan tartibda ko‘rib chiqilishi kerak.
Iste’molchilardan kelgusida debitorlik qarzlami undirish Byuro
bo‘linmasi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Tabiiy gazdan uzib qo‘yilganidan so‘ng yana o ‘zboshimchalik
bilan ulangan holda iste’mol qilingan tabiiy gaz hajmlari, uning
qiymati, gaz tarm og‘idan uzib qo‘yilgan vaqtdan boshlab gazdan
foydalanish uskunasining sutkaning 24 soatida to ‘liq quvvat bilan
ishlashi hisobidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
70
Bunda ruxsatsiz foydalanilgan gaz hajm lari qiym atining
undirilishi iste’molchini qoidani buzganlik uchun qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda javobgarlikdan ozod qilmaydi.
Dostları ilə paylaş: |