Ii. Asosiy qism

Jihoz va reaktivlar: pH-metr, hajmi 50 mlli kimyoviy stakanlar, asetatli bufer eritma, 1 M li CH₃COOH eritmasi, sharbatlar.

Topshiriqlar: 1. Shaffof eritmaning pH qiymatini pH –metr yordamida aniqlash. 2. Tiniqmas eritmaning pH qiymatini pH metr yordamida aniqlash. 3. Olingan natijalarni taqqoslash.

pHni kolorimetrik usulda aniqlash yetarlicha aniqlikka ega emas. Loyqa va rangli eritmalar uchun esa umuman yaroqsiz. Shuning uchun pH metrlardan

(masalan LPU -01) foydalanish maqsadga muvofiqdir. LPU -01 pHmetri suvli eritmalarda vodprod ionlarining aktivligini o`lchash uchun

mo`ljallangan bo`lib, uning ko`rinishi 3 –rasmda keltirilgan. pHni o`lchash uchun shisha elektrodli (9) sistemadan foydalaniladi. Taqqoslash elektrodi sifatida kaliy xloridning to`yingan eritmasi bilan to`ldirilgan, polietilendan tayyorlangan idishga (11) joylashtirilgan kumush xloridli elektrod ishlatiladi Tekshirilayotgan eritma stakanchaga (8) quyiladi.

LPU -01 pH-metrida eritma pHini o`lchash tartibi.

1. Asbob manbaga ulanadi, tumbler (3) yordamida uning strelkasi “vklyucheno” holatiga keltirilib, 30 minut qizdiriladi.

2. Eritma pH ini o`lchashdan oldin asbob standart bufer eritmalar yordamida tekshiriladi. Buning uchun a) vint bo`shatilib, stolcha shtativ pastigacha tushiriladi, b)chap qo`l bilan stolcha 90<sup>0</sup> chapga buriladi, v) o`ng qo`lga bufer eritmali stakancha olinib, ehtiyotlik bilan elektrodlar ostiga boriladi,chap qo`l bilan stolcha elektrodlar ostiga buriladi, d) stakancha stolcha ustiga qo`yiladi va u ko`tariladi, e) vint mahkamlanadi. 3. Datchikning “ Vidi rabot” va “predeli izmereniya” burgichlari mos ravishda pH holatiga qo`yiladi ( o`lchash oraliqlari bufer eritma pH iga bog`liq holda tanlanadi).

4. Harorat to`g`irlagich ko`rsatkichini bufer eritma haroratiga mos keluvchi qiymatga to`g`irlanadi.

5. Asbob strelkasi bufer eritma pH iga mos keluvchi qiymatga ruchka yordamida o`rnatiladi.

6. Asbob bufer eritmalar yordamida rostlangandan keyin elektrodlar distillangan suv bilan yaxshilab yuviladi.

7. Tekshirish uchun olingan eritmalarning pH i o`lchanadi. O`lchashlardan so`ng elektrodlar yuviladi va distillangan suv solingan stakanga joylashtiriladi.

3-rasm. LPU – 01 pHmetrning tuzilish sxemasi.

Ishning borishi: pH-metr yordamida toza CH₃COOH va bufer eritma suyultirilishining eritma pH iga ta`sirini taqqoslash mumkin. buning uchun olingan eritmalarning pH o`lchangandan so`ng , har safar ikki martadan suyultirib, pH i o`lchanadi. Kuzatish natijalari quyidagi jadvalga yozib boriladi.

1-jadval

Tajriba N	Tadqiqot manbasi	pH
	1. dastlabki asetatli bufer eritma
1.	2. 1:2 ga suyultirilgan eritma
	3. 1:4 ga suyultirilgan eritma
	1. CH3COOH dastlabki eritmasi
2.	2. 1:2 ga suyultirilgan eritma
	3. 1:4 ga suyultirilgan eritma

Rangli eritmalar sifatida olma, uzum, pomidor sharbatlaridan foydalanish mumkin.

Bufer eritmalarning amaliy ahamiyati

Organizmda qonning aktiv reakstiyasi nisbatan doimiy bir darajada turadi, bu esa plazmaning va eritrostitlarning bufer xossalariga, shuningdek chiqaruv organlarining faoliyatiga bog’liq.