Ii. Bob. Oqsillar klatsifikatsiyasi va uning xalq xo`jaligidagi ahamiyati

Xlorofill protoforfenilning juda muxim vakilli - usimlik yaproklaridagi yashil pigment xlorofilldir. Bu pigment usimliklarning yashil barglarida xloroplast deb ataladigan disk shaklidagi tuzilmalarda donachalar xolatida joylashgan. Xloroplastlar yashil usimliklarda utadishan xavodagi utadigan karbonat angidridni boglashdan iborat bulgan fotosintez jarayonning barcha boskichlarning tula tamin etadi.. yer yuzida xayotning tabiiy organik materialdan ta‘min etib turadigan fundamentla jarayonning kechishida xal kiluvchi axamiyatga ega. Fotosintez jarayonida xlorofil kuyosh energiyasini kvantlari bilan birinchi bulib reaktsiyaga kirishadi va molekuladan elektron ajralishi darajasi energiyagacha elektron ajralishidagidek yukori energiyagacha tulkinlanadi. Elektronning ajralib chikishi fotosintezda boshlangich effekt va reaktsiyaning bundan keyin keladigan uzun zanjirning shu elektronning boshka molekulalari bilan ta‘sirining okibati buladi.
Usimlik korongi joyda ustirilganda sargimtir-yashil protoxlorofil nomli pigemnt xosil buladi. Yoruglik ta‘sirida u yashil pigemnt xlorofilga aylanadi. Bu jarayonda protoxlorofil ikkita vodorod atomi kushib olinadi, ya‘ni qaytariladi. Usimliklarda xlorofil 2 xil: xlorofill a va xlorofill v shaklida mavjud. Bu ikki moddifukatsiya bir-biriga juda yakin bulib bir-biridan xlorofill v da bitta СНО, xlorofill a da esa СН₃ gruppa mavjudligi bilan farklanadilar. Bu ikkala moddaning kimyoviy analizi kuyidagi formulani beradi.
Xlorofill а, С₅₅Н₇₂N₄О₅Mg
xlorofill в, С₅₅Н₇₀N₄О₆Mg
Xlorofill tarkibidagi Mg atomi bilan boglangan.
Xulosa.
Oqsillarda ketma-ket joylashgan aminokislota qoldiqlari uzun zanjirni yoki oqsillarning birlamchi tuzulmasini tashkil etadi.O’z navbatida oqsilning har xil joyida joylashgan aminokislota qoldiqlari tarkibidagi kimyoviy moddalar o’zaro har xil joyida joylashgan aminokislota qoldiqlari tarkibidagi kimyoviy moddalar o’zaro har xil bog’lar bilan bog’lanishi natijasida oqsilning murakkab ikkilamchi,uchlamchi va to’rtlamchi tuzilmalarni hosil qiladi.Yuqori tuzulishdagi tuzulmalar fizik va kimyoviy omillar( yuqori harorat,kislota, ishqor va boshqalar ta’sirida quyi tuzulishdagi shakllarga qaytadi( bu hodisa oqsil denaturasiyasi deb ataladi), natijada ular o’z faolligini yo’qotadi. Ammo ayrim hollarda tashqi ta’sir yuqolsa,oqsil yuqori ko’rinishdagi shaklga aylanadi.
Skleroproteidlar, skelet oksillari gruppasiga teri, suyak, pay, muguz, soch, jun, ipak va boshka tukima proteinlari kiradi. Ularning barchasi fibrillyar (ipsimon) oksillardir. Tayanch tukima oksillari, proteinoidlar, ya‘ni oksilsimon moddalar deb ataladigan bu gruppa okillarning xarakterli xususiyati shundaki, ular suvda, tuz eritmalarida, suyultirilgan kislota va yukori bulib, anik kushilgan spirtda erimaydi. Ularning molekulyar ogirligi yukori bulib, anik belgilangan emas. Tolali bu oksillar amorf bulib, kiskarish va kaytadan bushashish kobilyatiga ega. Skleroproteidlarning ayrim vakillari biriktiruvchi vakillari, biriktiruvchi tukima tarkibiga kiradigan kollagen va uning old moddasi-prokalogen pay va tugaylarning oksil moddasi -elastin, soch, tirnok va teri epidermining xarakterli oksili keratin va ipak oksilli fibroindir.
Murakab oksillar-proteidlar oksil bulmagan bulaklarning tabiatiga karab kuyidagi gruppalarga bulinadi.
Nukleproteidlar oksil bulgan nuklein kislotalarning birikishidan xosil buladi. Nuklein kislotalarning tabiatiga karab dezoksiribonukleinkilotalar va ribonukleinproteidlar, oksil komponentining tabiatiga karab nukleinkislotalar va nukleoprotominlar deb ataladi. Nukleoproteidlar bezi tukimalarda, don kurtaklarida kup buladi.
Fosfoproteinlar oksil molekulasining fosfat kislota bilan xosil kilgan kompleksidir. Ular gidroliz kilinganda amiokislotalardan tashkari, fosfat kislota xam ajralib chikadi. Molekulasida fakat kislota oksiaaminokislotalar efir bogi orkali birikkan deb xisoblanadi. Fosforproteinlarning asosiy vakillari bulgan sut tarkibidagi oksil kazeinlarga gidrolizlanganda kup mikdorda serinfosfat ajralib chikadi:
Agar oqsil zanjirida aromatik aminokislota bo’lsa (tirozin, fenilalanin), bunday oqsilni ksantaprotein-reaktsiyasi bilan aniqlash mumkin. Ko’pchillik oqsil moddalar kontsentrlangan nitrat kislota ta`sirida och sariq rangga kirib, ishqor ta`sir ettirilsa sariq rang to’qlashadi. Bu reaktsiya faqatgina aromatik aminokislota tutgan oqsil moddalar uchungina хos bo’lib, oqsilga nitrat kislota ta`sir ettirilganda, oqsil tarkibidagi aromatik aminokislotani benzol halqasini nitrollaydi. Natijada aminokislotani nitrobirikmasi hosil bo’ladi.
Neytral eruvchilarda erimaydi ammo suyultirilgan eritma ishkorlarda eriydi (bugdoy, arpa, kora bugdoy) tarkibida uchraydi. Guruchdan olingan orizenin, bugdoydan olingan shu guruxga kiradi.
70-80 % li spirtda eriydi, lekin suvda, tuz eritmalari, va mutlok spirtda erimaydi. Ularning asosiy vakili gleadin bugdoy donning endospermda uchraydi. Prolaminlar katori yana arpa katori gordein va makajuxori donni zenin kiradi. Ular tarkibida nisbatan kup mikdorda prolin bor.