Ii. Yuritmaning kinematik hisobi

II. OCHIQ TISHLI UZATMA HISOBI.

2.1. Reduktorning tishli g‘ildiraklariga material tanlash.
Uzatmaning o‘lchamlariga vazifada alohida talab qo‘yilmanligi sababli o‘rtacha mexanik hususiyatlarga ega bo‘lgan material tanlaymiz [Jadval 3.3.[1]]:
Shesterniya uchun – Shesterniya tayyorlash uchun odatda bo‘nakning diametric 90mm. gacha tavsiya etiladi, ya’ni d₁≤90mm. Unda Jadval 3.3.[1] dan po’lat 45 rusumli materialni tanlaymiz. Po’lat 45 quyidagi tasnifga ega:

• 
  chidamlilik chegarasi
  
• 
  oquvchanlik chegarasi
  
• 
  qattiqligi (o‘rtacha) HB=230
  
• 
  termik ishlov berish -yahshilash
  

Tishli g‘ildirak uchun - tishli g‘ildirak uchun odatda bo‘nakning diametri 100500mm tavsiya etiladi, ya’ni d₂≥(100500)mm Unda jadval 3.3[1]dan po‘lat 45 rusumli materalni tanlaymiz. Bu hol uchun, ya’ni po‘lat 45 uchun
- chidamlilik chegarasi
- oquvchanlik chegarasi

• 
  qattiqligi (o‘rtacha) HB=200
  
• 
  termik ishlov berish -normallashtirish
  

Tishli g‘ildirakning qattiqligi shesterniyaning qattiqligidan 30 birlik kam bo‘lishi lozim. Ruhsat etilgan kontakt kuchlanish bu erda _Hlimb- tayanch sikllari soni bo‘yicha kontak chidamlilikning chegarasi. Jadval 3.2[1] dan tishlar yuzalarining qattiqligi HB350 va termik ishlov berilgan (yahshilangan) uglerodli po‘lat uchun
K_HL- reduktordan uzoq muddat foydalanilganda o‘rinli bo‘lgan, tayanch yuklanishdan yuklanish sikllari katta bo‘lgandagi umrboqiylik koeffisiyenti. K_HL=1 deb qabul qilinadi. [S_H] – xavfsizlik koeffisiyenti. [S_H]=1,1. Qiya tishli g‘ildiraklar uchun ryhsat etilgan kontakt kuchlanish. ifoda orqali aniqlanadi.
Shesterniya uchun:
Tishli g’ildirak uchun:
Unda ruhsat etilgan kontakt kuchlanishning hisobiy qiymati.
Talab etilgan [_H]≤1,23[_H2] shart bajarildi, ya’ni
409,2mPa≤1,23427,3 mPa
409,2mPa≤525,6 mPa ni tashkil etdi.
Tishli g‘ildiraklar vallarda simmetrik joylashgan bo‘lsa ham tish toji bo‘yicha yuklamani notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisiyent K_Hni kattaroq – ya’ni tishli g’ildiraklar vallarda nosimmetrik joylashgan xolat uchun jadval 3.1[1]dan K_H=1,25 deb qabul qilamiz. Qiya tishli g’ildiraklar uchun o‘qlararo masofa bo‘yicha tish toji kengligi koeffisiyentini deb qabul qilamiz [1]36bet].
Tishlarning faol yuzalarining kontakt chidamliligi sharti bo‘yicha o‘qlararo masofani aniqlaymiz
bu yerda K_a- o‘qlararo masofa koeffisiyenti, qiya tishli g‘ildirakli uzatma uchun K_a=43.
U_p- reduktorning tezyurar pog’onasi uzatish nisbati
T₂- reduktorning oraliq validagi burovchi moment.(Hisoblash kam yuklanmali tishli g‘ildirak uchun olib boriladi. Bizda T₂= 10³Nmm)

Topilgan qiymatni tavsiya etilgan standart qiymat bilan almashtiramiz. Standart qiymatdan eng yaqinrog‘ini tanlaymiz, [1, 36 bet] bu a_w=…… mm. tishlashishning normal moduli qiymatini quyidagicha aniqlanadi:

Normal modulni m_n=…. deb qabul qilamiz. [1.36bet]
Tishlarning qiyalik burchagini oldindan =10⁰ deb qabul qilamiz va shesterniya hamda tishli g‘ildiraklarning tishlari sonini aniqlaymiz.
Shesterniya.

z₁=…… deb qabul qilamiz
Tishli g’ildirak.
z₂=z₁u_r= z₂=…….
Shunday qilib z₁=……. z₂=…….. ni qabul qilamiz.
Tishlarning qiyalik burchagini qiymatini aniqlashtiramiz


Qiya tishli g’ildiraklarda tishlarning qiyalik burchagi (8⁰15⁰) bo‘lishi kerak va bizning hisobimiz bunga mos keladi.
Shesterniya va tishli g‘ildirakning asosiy o‘lchamlarini aniqlaymiz.

• 
  Bo‘luvchi diametrlar:
  

Tekshiramiz.

Tishlar balandligi bo‘yicha diametrlar:


Tishlar asosi bo‘yicha diametrlar:


G‘ildirakning eni

Shesterniyaning eni

Diametr bo‘yicha shesterniya enining koeffisiyntini aniqlaymiz

G‘ildirakning aylanma tezligi va uzatmaning aniqlik darajasini hisoblaymiz

Bunday tezlikda (v=10 m/s gacha) qiya tishli g‘ildiraklar uchun 8 - darajali aniqlik olinadi [1,32 bet]
Yuklanish koeffisiyenti K_H=K_HK_HK_Hv ifoda orqali aniqlanadi. Bu erda K_H ning qiymati jadval 3.5 [1] dan berilgan bo’lib , qattiqlik HB≤350 va tayanchlarga nisbatan g‘ildiraklarning nosimmetrik joylashuvini tasmali uzatmaning taranglashuvidan yetaklovchi valni (reduktorni) egilishini hisobga olinganda K_H=1,12 olindi v=……m/s va 8 darajali aniqlikda jadval 3.4 dan [1] K_H=…….. Jadval 3.6 dan [1] qiya tishli g‘ildiraklar uchun v≤…… m/s xolatga K_Hv=…… to‘g‘ri keladi. Shunday qilib

G’ildirakdagi kontakt kuchlanishlarni tekshiramiz.

Topilgan _H=……. mPa [_H] dan kam, yani ……..<[_H]=……… mPa demak chidamlilik sharti bajarildi. Ishlashdagi ta’sir etuvchi kuchlarni aniqlaymiz.

• 
  aylanma kuch
  

• 
  radial kuch
  

 - ilashish burchagi =20⁰ deb olinadi.

• 
  O’q bo’ylab yo’nalgan kuch
  

Tishlarni egilish kuchlanishi bo’yicha chidamliligini tekshiramiz
yuklanish koeffisiyenti K_F=K_FK_FV.
Ifodadagi K_F-jadval 3.7 dan [1] , qattiqlik HB=350 va g‘ildiraklarni tayanchlarga nasbatan no simmetrik joylashgan holati bo‘yicha olinadi. deb olamiz, K_FV esa jadval 3.8 dan [1] 8 darajadagi aniqlikdagi qiyatishli tish uchun qattiqlik HB≤350 tezlik v=….m/s gacha bo‘lgan holat bo‘yicha olinadi. K_FV=…… deb olamiz. Shunday qilib

Tishning shaklini hisobga oluvchi koeffisient Y_F-ekvivalent tishlar soni z_v ga bog‘liq bo‘ladi
Shesterniyada
G‘idirakda
Unda Y_F1=…….. – shesterniya uchun
Y_F2=……… – g’ildirak uchun ([1] 42 bet)bo’ladi.
Y_ va K_F - koeffisiyentlarni aniqlaymiz:


bu erda _ - chetki qirralarni qoplash koeffisiyenti
n – aniqlik darajasi
Egilishga tekshirishda ruhsat etilgan kuchlanish quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

Jadval 3.9 dan [1] yahshilangan po‘lat 45 uchun qattiqlik HB≤350 da

Shesterniya uchun

G‘ildirak uchun

Havfsizlik koeffisiyenti

Jadval 3.9 dan [1] yahshilangan po‘lat 45 uchun [S_F]’=1,75 va shpampovka va pokovkalar uchun [S_F]’’=1, demak

Tishli g‘ildiraklar uchun egilishdagi ruhsat etilgan kuchlanishlarni aniqlaymiz.
Shesterniya uchun

G‘ildirak uchun

Egilishga tekshirishni tishli g‘ildiraklarning qaysi birida kam qiymatga ega bo‘lsa shunisi uchun o‘tkaziladi ni qiymatini aniqlaymiz
- Shesterniya uchun
- G‘ildirak uchun
Bu erda g‘ildirak uchun kam qiymatga ega bo‘ldi, shuning uchun egilishga tekshirishni g‘ildirak uchun o‘tkazamiz.

Chidamlilik sharti bajarildi.