9-MAVZU. GLOBALLASHUV VA GLOBAL MUAMMOLARNING FALSAFIY JIHATLARI
129
mashhur «Senturiyalari» va boshqa asarlarida, u XX asrning texnik
kashfiyotlari – suv osti
kemalari, samolyotlar, vodorod bombasinigina emas,
balki fransuz va rus inqiloblarini,
shuningdek, de Goll, Franko, Lenin,
Stalin, Gitler, Mussolini kabi shaxslarning paydo bo‘lishini
ham bashorat
qilgan.
O‘z davrining mashhur folbini Aleksandra Filippovna Kirxgof buyuk
shoirAleksandr Pushkinga, uning hayotidagi muhim voqealarni: tez orada ko‘p pul
olish, ikki
surgun, uylanish, mashhurlik, 38 yoshda hayotni tark etish ehtimolini
bashorat qilgan. Afsus ki,
bu bashorat to‘la ro‘yobga chiqqan.
Ukrainalik atoqli faylasuf va shoir Grigoriy Skovoroda ham
bashorat
qilish qobiliyatiga ega bo‘lgan. U o‘z qishlog‘i – Ivanovkaga oxirgi marta kelganda kasal
bo‘lmagan. Hammaga o‘zining o‘limi yaqinligini e’lon qilgan, o‘zi o‘ziga
qabr qazgan, o‘z
«xonaqosi»ga qaytib kelgan, ich kiyimini almashtirgan, boshiga
o‘z asarlarini qo‘ygan va vafot
etgan. G‘arb mamlakatlarida ijtimoiy prognoz qilish ilmiy bashoratning turi sifatida
«futurologiya» (lot. «futurum» – «kelajak» va yunoncha «logos» – «ta’limot») degan nom bilan
vujudga kelgan. Bu atamani ilk bor G‘arbiy Berlin Erkin universiteti huzuridagi Otto Zur nomidagi
institut professori O.Flextgaym ishlatgan. Shuni qayd etish lozimki, «futurologiya» atamasi
umumiy e’tirof etilgani yo‘q. Misol uchun, bashorat muammolari bo‘yicha fransuz
mutaxassislarining aksariyati futurologiya insonning kelajakni ishonch bilan bashorat qilish
qobiliyati haqida xom xayol qilish uchun asos bo‘ladi, deb hisoblaydi. Futurologiya o‘rniga
«fyutyuribli» atamasi taklif qilingan bo‘lib, u «ehtimol tutilgan kelajak», degan ma’noni anglatadi.
Bunda, kelajakning shartliligi, ko‘p variantliligiga urg‘u beradi. Mamlakatimizda ijtimoiy
bashorat bilan bog‘liq tadqiqotlar «prognostika» degan nom olgan. Bu yosh fan prognoz qilish
qonunlari, tamoyillari va metodlarini o‘rganadi, mantiq muammolarini va har xil tipdagi
prognostik tadqiqotlarning tasniflarini ishlab chiqadi. U endigina shakllanish davrini boshdan
kechirmoqda, lekin hozirning o‘zidayoq kelajakning ilmiy muqobillarini yaratishning muhim
vositasi hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: |