Ijtimoiy fanlar ” kafedrasi falsafa

3.

Qonun va uning tasnifi. Rivojlanishning umumiy qonunlari. 
Hodisalarni tavsiflashdan 
ularning mohiyatini anglab etishga o‘tish hodisalarda umumiy jihatlarni topishni talab etadi.
Bunda vazifa turli hodisalar o‘rtasida umumiy jihatlarni topishdangina iborat emas. Hodisalarni 
birlashtiruvchi va ularning birligini belgilovchi asosni tushunib etish zarur. Bu asos – hodisalarni
«biriktiruvchi» va ularni bir-biriga yo‘ldosh bo‘lish, uyg‘unlashish va muvofiqlashishga majbur 
qiluvchi amalda mavjud bo‘lgan barqaror aloqani aks ettiruvchi qonundir. Qonunlarni bilishga
hodisalarni ilmiy o‘rganish natijasida erishiladi.Odatda, bu olimlarning tafakkurdan uzoq zahmat 
chekishni talab etuvchi juda og‘ir ishdir. Voqelikning biron-bir qonunini aniqlash uchun olim
o‘rganilayotgan hodisalar haqidagi dastlabki ma’lumotlarning ko‘p sonli to‘plamlariga 
tayanishiga to‘g‘ri ke la di. Bu ma’lumotlar shunday tartibga solinishi va umumlashtirilishi
lozimki, ho di salarning mazkur sohasi asosiy elementlar va munosabatlarni farqlash imkonini 
beradigan tizim sifatida namoyon bo‘lsin.
4.

Falsafa qonunlari 

tabiat va jamiyatda insonning ongiga bog‘liq bo‘lmagan holda mavjud 

bo‘lgan biri ikkinchisini taqozo qiluvchi qonunlardir. 
Falsafa

qonunlari tizimida dialektik 

ziddiyatlilik qonuni markaziy o‘rinni egallaydi. Qonunning muhim jihatlarini aniqlash uchun
uning asosiy kategoriyalarini

ko‘rib chiqish kerak. Tahlilni qarama-qarshilik tushunchasidan 

boshlaymiz.

Qarama-qarshiliklar birligi qonuni. 

Qarama-qarshilik – narsalar va hodisa lardagi bir-birini 

taqozo qiluvchi va bir-birini istisno etuvchi tomonlar, xossalar, tendensiyalar, jarayonlarni aks 

ettiruvchi falsafiy kategoriya (assimilyasiya – dissimilyasiya, o‘zgaruvchanlik – tug‘malik, ishlab 

chiqarish – iste’mol qilish, yaxshilik – yomonlik va sh.k.). 
Qarama-qarshiliklar – o‘zaro 
bog‘lanishli

bo‘lgan tushunchalar. Turli jihatlardan olingan taqdirda, ular o‘zaro birlikni

tashkil

etmaydi va bir-biriga zid bo‘lmasligi mumkin.

Qarama-qarshiliklar o‘rtasida ikki xil munosabat 

mavjud: yagonalik munosabati va qarshi harakatga doir munosabat
. (qonunning klassik ta’rifida

«kurash» atamasi ishlatiladiki, u qonunning mohiyatini soddalashtiradi, chunki

mazkur atama 
ko‘proq jamiyatga tegishlidir.)