Ijtimoiy-iqtisodiy fakultet iqtisodiyot va servis kafedrasi iqtisodiyot nazariyasi

Xulosa va takliflar

Xulosa qilib aytganda, qishloq хо'jaligi ishlab chiqarishida ham to'rt omil - yer, kapital, tadbirkorlik qobiliyati vа ishchi kuchi qatnashib, bunda yer muhim ishlab chiqarish vositasi sifatida ishtirok etadi. Qishloq xo'jaligida o'tkazilayotgan iqtisodiy islohot1arning yangi bosqichida mulkchilikning ijara shakllarini, shartnomaviy munosabatlarga asoslangan хо'jalik yuritish tizimini rivojlantirish, qishloq xo'jaligi mahsulot1ari ishlab chiqaruvchilari manfaatlari ustuvorligini ta'minlash vа xizmat ko'rsatuvchi tashkilot1ar faoliyatini ana shu maqsadga qaratish, turli tashkiliy-huquqiy shakldagi xo'jalik yuritish sub'ektlari saqlab qolingan holda fermer хо'jaliklarini rivojlantirish muhimbyo'nalish etib belgilandi.

Shirkat, fermer va dehqon хо'jaliklariga ishlab chiqarish faoliyatida yanada keng erkinlik berildi, bir vaqtning o'zida yer- suv resurslaridan unumli foydalanish va shartnoma shartlarini bajarishda tomonlarning javobgarligi va mas'uliyati oshirildi. Farmonda ko'zda tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirishdan bosh maqsad islohotlarni yanada jadallashtirish, mavjud tabiiy, iqtisodiy, tashkiliy va mehnat resurslari salohiyatidan samarali foydalanish, pirovard natijada aholi turmush farovonligini oshirishga qaratilgan.

Farmonda shirkat, fermer va dehqon хо'jaliklarining teng huquqligini saqlab qolgan fermer хо'jaliklarini ustuvor rivojlantirishga alohida urg'u berildi.

O'zbekistonda "yer - davlat mulki, umummilliy boylik..." bo'lganligi sababli yerga bo'lgan mulkchilik, yerga egalik qilish va yerdan foydalanish masalalari alohida ajratib tahlil qilinishi lozim. O'zbekiston Respublikasining Yer Kodeksida "Er uchastkalari yuridik va jismoniy shaxslarga doimiy vа muddatli egalik qilish hamda foydalanish uchun berilishi mumkin" , - deb ko'rsatilgan.

Demak, yerdan foydalanuvchi yer egasi bo'lishi shart emas. Yerga egallik jismoniy vа huquqiy shaxslarning ma'lum yer uchastkasiga tarixan tarkib topgan an'analar yoki qonuniy asosda belgilangan tartibdagi egalik huquqini tan olishini bildiradi. Yerga egalik deganda, avvalo, yerga bo'lgan mulkchilik huquqi va uni iqtisodiy jihatdan realizatsiya qilish ko'zda tutiladi.

Yerga egalikni yerga bo'lgan mulkdor (bizda davlat) amalga oshiradi. Yerdan foydalanish huquqi - bu o'rnatilgan urf-odat1ar yoki qonuniy tartibda undan foydalanishni bildiradi. Real хо'jalik hayotida yerga egalik qilish vа yerdan foydalanishni ko'pincha har xil jismoniy va huquqiy shaxslar, xususan hozir bizda asosan dehqon va fermer хо'jaliklari amalga oshiradi.