Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari

iqtisodiy munosabatlar – bu

• kishilar uchun zarur bo'lgan hayotiy ne'matlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste'mol qilish jarayonida vujudga keladigan munosabatlardir. ular takror ishlab chiqarish munosabatlari yoki iqtisodiy munosabatlar deb ham ataladi.

muayyan taraqqiyot darajasidagi ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlari muayyan turining birligi va o'zaro ta'siri ishlab chiqarish usulini tashkil etadi.
ishlab chiqarish usuli bilan jamiyat ustqurmasi ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyani tashkil etadi.
ishlab chiqarish munosabatlari tarkibi
ishlab chiqarish munosabatlari
tashkiliy-iqtisodiy munosabatlar
mehnat taqsimoti
ixtisoslashuv
kooperatsiyalash
ishlab chiqarish to'planuvi
ishlab chiqarishning uyg'unlashtirilishi
ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar
ishlab chiqarish
taqsimot
ayirboshlash
iste'mol
mulkchilik
ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyaning tarkibiy tuzilishi
ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya
ishlab chiqarish usuli
ustqurma
ishlab chiqarish munosabatlari
ishlab chiqarish vositalari
- mulkchilik
- ishlab chiqarish
- taqsimot
- ayirboshlash
- iste'mol munosabatlari va boshqalar
siyosiy, huquqiy, mafkuraviy, milliy, oilaviy va boshqa ijtimoiy munosabatlar
ishlab chiqaruvchi kuchlar
ishchi kuchi
jamiyat taraqqiyotini tsivilizatsiyalarning almashuvi nazariyasi tarafdorlari quyidagi 7 ta bosqichdan iborat tsivilizatsiyani ajratib ko'rsatadilar:

• neolit davri;

davomiylik muddati 30-35 asrni o'z ichiga olgan

• sharqiy quldorlik davri (bronza asri);

davomiylik muddati 20-23 asrni o'z ichiga olgan

• antik davr (temir asri);

davomiylik muddati 12-13 asrni o'z ichiga olgan

• erta feodal davri;

davomiylik muddati 7 asrni o'z ichiga olgan

• industrlashishdan oldingi davr;

davomiylik muddati 4,5 asrni o'z ichiga olgan

• industrial davri;

davomiylik muddati 2,5 asrni o'z ichiga olgan

• yuqori industrlashish davri

davomiylik muddati 1,3 asrni o'z ichiga olgan
madaniylashish (tsivilizatsiya) darajasi jihatdan yondashuv
texnika va texnologik taraqqiyot darajasi jihatidan yondashuv
mehnat vositalari, materiallar, texnologiya, energiya, axborotlar, ishlab chiqarishni tashkil etish birgalikda ishlab chiqarishning texnologik usuli deyiladi.
texnologik usul bosqichlari

• bir xil ishni yoki xizmat vazifasini bajaruvchi xodimlarning eng oddiy shakldagi uyushishi

oddiy kooperatsiya

• mehnat taqsimotiga asoslangan, lekin mashina hali mavjud bo'lmagan sharoitdagi kooperatsiya

manufaktura

• ixtisoslashtirilgan qurol va asboblarga, tor operatsiyalarga asoslangan, ishlab chiqarishni mashinalar yordamida tashkil etiluvchi kooperatsiya

mashinalashgan ishlab chiqarish
fan-texnika, texnologiya va axborot tizimidagi o'zgarishlarga qarab r.aron, j.gelbreyt, u.rostou va boshqa olimlar jamiyat taraqqiyoti bosqichlarini uch bosqichga:
industrlashishgacha bo'lgan jamiyat, industrlashgan jamiyat,
yuqori industrlashgan
axborotlashgan jamiyat