İlimi yizertlew metodologiyası pániniń tariyxı. temasi boyinsha islengen. ÓZbetinshe jumisi

2. Oyanıw dáwiri hám jańa dáwirde ilimiy ijoning rawajlanıwı
Evropada Rim imperiyasi bólekleniwi nátiyjesinde antic dáwir ornına orta ásirler keldi. Bul dáwirde dóretiwshilik, erkin jaratıwshılıq pútkil bolmıstıń jaratıwshısı Xudoga xos bolıp tabıladı, iloxiy dóretiwshilik joqlıqtan barlıqtı payda etiwshi shıdamlılıqdiń jemisi dep sózsiz etirof etildi.
Oyanıw dáwirdiń filosofiyası hám páni adamgershilik ilimiy oylaw, pán hám filosofiyanıń dóretiwshilik sinteziga jaqtı mısal bala aladı. Bul dáwirde Leanardo de vinchi ( mexanika, fizika, gidravlika) Nikolay Kapernik (quyash sisteması dúzilisininggeliosentrik teoriyası ) Iogan Kepler ( astronomiya, kosmologiya, samoviy mexanika nızamları ) sıyaqlı mutaffakirlar ózleriniń danıshpan tábiy ilimiy dóretpelerin jarattılar. Ullı fransuz filosofi Dekart materiya ǵárezsiz dóretiwshilik kúshke iye dep tán alıw etdi, mexanik háreketke bolsa bolmıs biliw hám ijodning negizi bolǵan materiya turmıstıń ańlatpası dep qaradi.
XX-XXI ásirlerde social hám ilimiy ijodning rawajlanıwı, filosofiya hám ilim
XX ásir baslarında Z. Freyd, K. G. Yung insan ruwxıylıqı, sana-sezimine jáne ań astı hám de ongsiz tarawdı tereńg úyrendi. I. I. Pavlov óz ilimiy ijodini insan hám haywanlardıń joqarı nerv aktiviayati fiziologiyasini úyreniwge baǵıshladi.
Bul sıyaqlı kóplegen ilimiy hám texnikalıq jańa ashılıwlar jańalıqlar XX ásirdiń ekinshi yarımında pán texnika revolyuciyaına olin kelgen. Házirgi zaman ilimiy biliminiń jańa tarawi - globalistika ( T. de Sharden, A. Pechchei hám ol shólkemlesken Rim klubı hám basqalardıń ideyaları hám qarawları payda bolǵan hám jedel rawajlanǵan. Házirgi zaman pán metodologiyasi stieinistik baǵdarınıń wákilleri házirgi zaman páni házirgi zamannıń tiykarǵı social mashqalaları, ekologiyalıq, demografik, azıq-túlik hám basqa mashqalalardı unamlı sheshiwge ılayıq degen ideyanı ilgeri suradi.
3. XIX ásirdiń ekinshi yarımı XX ásir baslarında ilim hám dóretiwshilik
XIX asirde hám XX ásirdiń birinshi yarımında pán hám dóretiwshilik, filosofiya hám ilimiy biliw epistemologiyasi jedel rawajlanǵan. Dialektika, ilimiy analiz obiekttiń ózgeriwshenligi, qarama-qarsılıqlar birligi hám gúresi arqalı rawajlanıw, san hám sapa ózgerisleriningo'zaro ótiwi ideyaları, dialektik biykar etiwdiń sintez dep alınıwı, ózgeriwshi obiektten qarama-qarsılıqlardıń alıp taslanıwı tábiyattanıwlıqta hám ulıwma fanda anıq revolyuciya jasaǵan. Bul dáwirde fizikada energiyanıń saqlanıwı hám bir túrden ekinshi túrge ótiw nızamı ( Joul, Gelmholst, Mayer), Biologiyada ( SHleyden, Shvann), ximiyada udayı tákirarlanatuǵın nızam ( Mendeleev) jańalıq ashıldı. Ch. Darvin biologiyada túrlerdiń tabiy kelip shıǵıwı teoriyasın ilgeri surdi.
4