Ilmiy-amaliy konferensiyasi
Yüklə 34,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Moliyaviy-huquqiy monitoring fakulteti Magistranti ochilovazilola13@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.10223957
|
ILM-FAN VA INNOVATSIYA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI in-academy.uz/index.php/si 81 DAVLAT MOLIYAVIY NAZORATINING SHAKLLARI, TURLARI VA USULLARI Ochilova Zilola Joxan qizi Toshkent davlat yuridik universiteti Moliyaviy-huquqiy monitoring fakulteti Magistranti ochilovazilola13@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.10223957 Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar moliyaviy nazorat organlari faoliyatini ham takomillashtirishni taqozo etmoqda. Davlat boshqaruvi va moliyaviy tizimining samarali nazorati bir-biri bilan chambarchas bog‘liqdir. Moliyaviy nazorat davlatning iqtisodiy ko‘rsatgichlarini o‘sishida muhim o‘ringa ega hisoblanadi. Moliyaviy nazoratni samarali tashkil etish va ko‘zlangan maqsadga erishish uchun nazorat ostiga olingan moliyaviy nazorat obyektiga mos bo‘lgan moliyaviy nazoratning shakllaridan, usullaridan va turlaridan foydalanish lozim. A.V. Vahobov, T.S. Malikovlar amalga oshirish reglamentiga ko‘ra: majburiy (tashqi) va tashabbuskorli (ichki) turlarga bo‘ladilar. Majburiy moliyaviy nazorat jismoniy va yuridik shaxslarning moliyaviy faoliyati ustidan mustaqil nazoratchilar tomonidan qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda majburiy tarzda soliqlarning o‘z vaqtida va to‘g‘ri to‘lanayotganligini, budjetdan ajratilgan mablag‘larning maqsadli sarflanayotganligi, korxona va tashkilotlarning buxgalteriya va boshqa hisobotlari ustidan asosan auditorlik firmalari tomonidan amalga oshiriladigan nazorat tushuniladi. Tashabbuskorli moliyaviy nazorat esa moliyaviy nazorat sohasidagi qonunchilik hujjatlarida belgilab qo‘yilmagan bo‘lsa-da, strategik hamda taktik maqsadlarga erishish va moliyaviy boshqaruvni samarali tashkil etish maqsadida tashkil etiladigan moliyaviy nazorat turidir. Shuni ham ta’kidlab o‘tishimiz kerakki, moliyaviy nazorat to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlarida, ya’ni Budjet kodeksida moliyaviy nazoratning usullari sifatida taftish, tekshirish (budjet to‘g‘risidagi qonunchilikning avvalgi taftishda yoki tekshirishda aniqlangan buzilish hollarini bartaraf etish yuzasidan nazorat tartibidagi tekshirish) va o‘rganish shaklida 1 amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan. Davlat moliyaviy nazoratining ushbu shakllarining tahliliga ham qisqacha to‘xtalib ketadigan bo‘lsak, tekshirish – bu xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tartibga soluvchi qonunchilik hujjatlariga ularning qanchalik rioya qilayotganligini va qonunchilik hujjatlarini bajarayotganini nazorat qiluvchi organlar tomonidan bir martalik nazorat qilishidir. Moliyaviy nazorat shakli sifatida taftish moliyaviy nazoratninf muhim ahamiyatli shakli bo‘lib, o‘zining maqsadi va obyektlari hamda moliyaviy nazoratni samarali ta’minlay olishi jihatidan eng muhim nazorat shakli deyishimiz mumkin. Taftish – nazorat qiluvchi organ tomonidan taftish qilinayotgan moliyaviy nazorat subyektining xo‘jalik operatsiyalarining qonuniyligini va asosliligini, ushbu subyektlarning buxgalteriya, moliya, statistika, bank hamda boshqa hujjatalrini, hisobotlarini o‘rganish, ularda aks ettirilganlarni tekshirish va taqqoslashdan iborat bo‘lgan moliyaviy nazorat harakatlari majmuidir. Tekshirish va taftishni qiyoslaydigann bo‘lsak, biri nazoratning torroq ko‘rinishi bo‘lsa, ikkinchisi nazoratning kengroq olib borilishini anglatuvchi tushunchadir. Moliyaviy nazoratning shakllarini ko‘rib chiqishdan oldin, bu tushunchaning o‘ziga ta’rif berib o‘tsak. Moliyaviy nazoratning shakllari – nazorat qiluvchi organlar tomonidan amalga 1 O‘zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 173-modda. Yüklə 34,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|