İncelemeleri


  tolaq.  dolaq. tolqaq ka . dərd. sıxıntı.    aqrığanmaq



Yüklə 10,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/100
tarix25.03.2017
ölçüsü10,61 Mb.
#12339
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100

5

tolaq. 


dolaq. tolqaq

ka

. dərd. sıxıntı. 



 

aqrığanmaq: 

ağrığanmaq

aqrısından şikâyət etmək.  

aqrıqanmaq 



ağrıqanmaq



ka

. ağır ağır ağrınmaq, incimək. 

ağrıdan dinlənmək.  


 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



21 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aqrıq



ka

 



ağruq

ka

. ağrı.  



aqrılıq 



ağrılıq

1

ayıb. xəstəlik. iq. qəm. toqa. mun. 



2

gövdə basımı, 

dartısı. çər

ka

.  



aqrımaq

ağrımaq

sızlamaq.  

aqrımaq

ka



ağrımaq



1

ağrınmaq. acı duymaq. 

2

yikləmək. ikləmək

ka. 

xəstə 


olmaq. çərlənmək

ka

. xəstələnmək.  



aqrınmaq

ağrınmaq

. ağrı çəkmək. yiklənmək. iklənmək

ka. 

xəstələnmək. 



1

incimək. əzab çəkmək. 

- düşdü ərənlər balığ (yaralı) , indi ürək 

ağrınır

 

aqrısından şikâyət etmək. ağrığanmaq 



aqrıĢ

ka

 



ağrıĢ

. müzahimət. 

ağrıĢdan bağışlayın. bu qədər ağrıĢ, qaxınc 



!

 



aqrıĢmaq

ka

 



ağrıĢmaq

. sızlaşmaq. ağrımaq. ağrılıq, ağırlıq duymaq. 

incimək. incinmək. 

- sizin bu işizdən çox ağrıĢdıq. havanın pisliyidə 

bir yandan ağrıĢdırır. - böyükləri ağrıĢdırma: müzahim olma.  

aqrıtmaq

ka



ağrıtmaq



1

incitmək. narahat edmək. müzahim olmaq. - 

sizi 


ağrıdan kimdi. 

2

pozmaq. ağırlıq vermək: çərlətmək

ka



 



aqru 



ağru

ka. 

ağır

. aqrun. yavaş. 



- aqru aqru

ka

ağır ağır. yavaş yavaş.  



aqruq

ka

 



aqrıq

ka



ağruq

ka



bax

 

>



 

aqrıq

ka

 1

yük. şey. ağırlığı, ağramı olan 

nərsə. 


ağır ağruq: şey şüy. vəsayil. 

2

omurqa sümüyü. - 



aqruq 

sünğüki

ka

: omurqada ilkin sümük. 



3

ağrı. 


4

qadaq


cəza.  


DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

22 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



aqruqlanmaq

ka



1

(

bir



 

işi


yükü


) ağırsınmaq, ağır saymaq. ağırına gəlmək. 

öz işivi ağruqlanma. - el işinə ağruqlanan



2

(artığına)

 yüklənmək.  

aqrumaq

ka

  

: ağırlaşmaq. yüklənmək. 

qalıq ağrudu: hava 

ağırlaşdı. - kişi bildikcən ağrular: ağırlaşar. - işlər ağrudu: işlər 

ağırlaşdı.  



aqrun

ka

 



ağrun



1

aqru. yavaş. az. azca. 

ağrun ağrı. - ağrun sevgi. - 



ağrun gəlib ağrun qal. - ağrun gəlib, ağır vur. - varmış nəyin əlində, 

ağruq ona sevingil 

\\ 

gedmiş nəyə sağınma, ağruq ona öğünqil: əlində 



olana çox övünmə, əldən gedənə döğünmə. 

2

oğrun. xumar. 



ağrun baxış. - aqrun özən sevingil.  

aqsaq  



ağsaq

. topal. 

axsaq büksəkaxsaq buxsaq: topal. çolaq. qırıq 

qıvrıq, bükük.  

aqsamaq 

1

axsamaq

. topallamaq. 



2

ağsamaq

. ağmaq çıxmaq. yüksəlmək. 

dağa ağdıq.  



aqsar  



ağsar

. dağçı. dağa çıxan. alpinist.  

aqsatmaq  

1

axsatmaq

. topallatmaq. 



2

ağsatmaq

. ağdarmaq çıxartmaq. 

yüksəltmək. ucatmaq. 

3

düzəltmək. tikmək. durdurmaq. 

- ev, 

bina ağsatmaq: salmaq. tikmək. 



 

aqsuq

ka

 



axsuq



ka

. yarım yamalaq. e'tibarsız. naqis.  



aqsum  



axsum



 axsunğ. əsrəyib, keflənib bağırmaq.  

aqsun 



<>

 

aqsın



axsunğ

 

axsum

. əsrəyib, keflənib bağırmaq.  



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



23 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aqsunğ   



axsunğ. 

bax >


 aqsun

.  


aqĢın 



axĢın



axsun axsum

. dəli, keflinin hay bıdırığı. yumşaq. 

yarmaş

ka

 



aqĢuk 



ağĢuk

üz verən. ağıb gələn, üz verən nərsə. arizə. - 

ağĢuq 

işlər, sözlər: üz verən hadisələr.  



aqtarılmaq

ka



ağtarılmaq

ka. 


yerə vurulmaq. sarsılmaq. aqtılmaq.  

aqtarıĢ 



axtarıĢ

 arama. təhqiq. irtəş

ka

. irtiş. əriş. ırtaş. yırtış. yırtaş. 



yirtəş. yartış. soğraş. sorqaş. irtəliş. arayış. təhqiq. təfəhhüs.  

aqtarıĢmaq

axtarıĢmaq

. əndürmək. endürmək. yendirmək

ka

. əndər 


dödərmək.  

aqtarmaq: (# 

qaytarmaq

). 


ağtarmaq



aqdarmaq



ağdarmaq



axtarmaq. 



1

götürmək


ka

. aparmaq. intiqal edmək. götürmək

- bulutlar suyu, 



dənizdən dənizə, dağdan dağa ağdarır

2

nərsənin qaldırıb, 

qoğzayıb, dəbərtib yerin, durumun dəğişmək. çevirmək. 

devşirmək. tökmək. 

- əkin əkmək üçün toprağı ağdarılır: təp çevir 

olur. - tüpən (

>

 tufan) ağacı ağdardı: yıxdı, aşırdı. - ölüm basdı 



ağdaru: ölüm basıb yıxdı. 

3

ağdarmaq. axıtmaq. 



4

axtarmaq


ka. 

belləmək. sabanlamaq. 

- yeri ağdarmaq: toprağı sabalamaq. 

5

ağtarmaq. dəvirmək. yenmək. axtarmaq. 



6

tapdalamaq

izərgəmək. azargəmək



ka

. əzərgəmək

ka

. izləmək. 



7

ağdarmaq. 



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

24 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



belləmək. sabanlamaq. 

- yeri ağdarmaq: toprağı sabalamaq. 



8

üşəmək


ka. 

eşəmək. eşmək. 

 

aqtaru

  

aqdaru





ağdaru

yıxaraq


. - yıxdölüm basdı ağdaru: ölüm basıb 

yıxdı. 


 

aqtılmaq

ka



aqtarılmaq



1

yıxılmaq. yerə vurulmaq. sarsılmaq. 

ağtılmıĢ 

ellər: yerə vurulmuş, alçalmış xalqlar



2

sınsıarmaq

tıxılmaq



vərşikəst

 

olmaq


fələc


 

olmaq


. - işlərində, yaşamında ağtılmışlar.  

aqtırmaq

aqdırmaq



ağdırmaq

. lağa

 

qoymaq



məsqərə edmək. nərsənin 

olduğundan dəğişib, başqalamaq, oynatmaq. 

- işlərimizi lağ 

edmə.  

aqtuq  



ağduq



ka



aduq



adquq

pozuq. bəlirsiz. dəğişik. qarışıq.  



aqtuq 

: ağduq


ka

. aduq. adquq. pozuq. bəlirsiz. dəğişik. qarışıq.  



aqturmaq

ka

: ağtırmaq. axıtmaq.  



aqu  

bax



 

>

 



ağı

 



aquj

ka

 



ağuj

 

bax



 

>

 



ağız

.  


aqujluq   

ağujluq

 

bax



 

>

 



ağızlıq

.  


aqu

ka

 



ağu

ka

. ağı. zəhir.  



aquq 



ağuq

. məsmum.  

aquqmaq

ağıqmaq

ka

. ağılanmaq. zəhərlənmək. 



- köhnə yeməkdən ağuqdı. - 

gəlin vardır, qaynanadan ağuqlu.  



aqulamaq

ka



ağulamaq

ka



ağılamaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



25 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aqur



ka

 



akur

ka

 

axır.  



aqurĢaq 

ağırĢaq

. ip 


əğirən

 ayqıt.  



aquz

ka

 



ağuz

 bax

 

>



 

aqız

. . 


ağduq



adquq



ayuq



ayquq

xalis olmayan.  

al 

 



al

ka. 

1

al, qımızı rəngli olan. turuncu ipək qumaş. 

al ilə doru arası at rəngi. qonur al: tıq



ka

. - al at: çilqü at

ka



2



hilə. 

ütrük. yalan. aldatma. təv

ka

. yap. yup. 



2

ma

ka

. "işdə" anlamına 



bir söz. 

qapı. 



3

təv


ka

 

hilə. aldatma.  yup



ka. 

yap.  


- güc aldan girsə, doğru tünlükdən çıxar.  

- ovçu neçə al bilsə, azıq onca yol bilir.  

ala olmaq: alarmaq

ka

. qamaşmaq (qöz). qızarmaq. alacalaşmaq. 



 

al cüvüt: açıq qırmızı. qırmızı

.  

- al edmək: yap yup qılmaq

ka

. kələk qılmaq. yubılamaq. yuplamaq. 



 

alaca 

: qır. çal

ka



- alaca qarqa: çumquq



ka

. - tarqıl

ka

 yılxı: alaca heyvan. - 



alaca qarqa. yalnız başı aq olan qarqa: yanğan

ka

.  



alacaq 

: alım


ka

. alqu


ka

. borc. 


- alacaqlı. alacağı olan adam: alımlıq

ka

.  



alacalaĢmaq: alarmaq

ka

. qamaşmaq (



qöz

). qızarmaq. al olmaq. ala olmaq.  



alaçu

ka

 

: alaçuq. çadır. - 

alaçuq edinmək: alaçulanmaq

ka

.  


alaçuq 

: alaçıq. alaçu

ka

. çadır.  



ala 

 



ala



ka

 

1

zəmir. 


ad ala: zəmir şəxs. 

2

gizli, imli, içə, 

duyquya bağlı olan. 

kiĢi alası: adamın fikri, zəmiri. - qarğa qarısın 



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

26 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



kim bilər, kişi alasın kim tapar. 

3

dinc. qıraq. susuq. sakit. - 

dəğmə ivək işqə, görüb, durqıl ala: dəğmə tələsik işə. dur 

düşün, qıraq dur. 



4

ala olmaq: al olmaq. alarmaq

ka

. qamaşmaq 



(qöz). qızarmaq. alacalaşmaq. 

5

ala. alaca. xallı. 

ala tənli: xallı, 

səpgilli gövdə

. əbrəş. 

ala at: alaca rəngli. ala qırat. - ala qarqa: 



çumquq

ka



6

hələ

. "


acələ

 

etməmə



" anlamına söz. 

ala dayan 

gedmə. 

7

ala

ka

 

!

alaqıl

ka

: dayan. tələsmə. yügürmə. - ala ala: bala 

bala. yavaş yavaş. 

8

insanın içində olan gizli şeylər. 



9

dönük. 


xayin. 

ala olmaq: xəyanət edmək. 



10

ala



ka

 

!

alaqıl

ka

: dayan. 

tələsmə. yügürmə. - ala ala: bala bala. yavaş yavaş. 

 

alaq

 

alağ





1

kifir




2

qatut


ka



3

qarışıq



4



zəhərli, ağılı od. yararsız 

bitgilər. (

>

 

ələf



). 

5

xəyanət.  



alaqıl

ka

 

!

 



ala



ka

 

!

: dayan. tələsmə. yügürmə. ala ala. bala bala. yavaş 

yavaş.  


alaqlamaq

alağlamaq



1

otulamaq. ütüləmək

ka

. (



əkini

 

bozan



 

bitgilər


kəsilmək, başı vurulmaq. 



2

alalamaq. xəyanət edmək.  



alaqut 

: batıq. basıq. batqın. bulqın. bulın. bulanıq. fasid. altaq. tutuq

ka



mürdar.  



alalamaq

alağlamaq

xəyanət edmək.  



alan  



alanğ

ka

anğıl



. düz. tüz

ka

açıq yer. anğıl

ka. 

açıq nə. açıqlıq. 



meydan. hamar. 

alanğ yazı: düz ova·.  



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



27 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

alanğır



ka

: tarla sıçanı. siçovul. gələni.  



alanğ

ka

 



bax

 

>



 

alan

.  


alarmaq

ka



1

qamaşmaq (

qöz

). 


2

qızarmaq. al olmaq. ala olmaq. 

alacalaşmaq. 

- talqa alardı: qora qızardı. 



3

açılmaq. bərəlmək. 

genişmək. 

- onun gözləri alardı: bərə qaldı. açıla, tanqa qaldı.  



alartmaq

ka

 



: bələrtmək (qöz). bərətmək. yan baxmaq·.  

alaĢalıq 

: 



alsalıq

 

l <> r ) 



arsalıq



1

bir yallı (

yanlı


) olmayıb ortada qalan. 

2

ərkək dişi. iki cinsli. ərlikdən kəsik. qısır.  



alatmaq  : qızartmaq. (

göz


) bərətmək. 

- gözüvü belə alatma.  



alatoran: engir. imir.  

alavan  



<

 

alvan



1

əlvan. çal. rəhbə rəh. 

2

timsah.  



alay

 

: alıq



ka. 

rışqand. yalıtqa

ka. 

şuxluq. məsqərə. 



- alay edmək: yalıtqa 

qılmaq


ka

. lağa qoymaq. - alaya qoymaq: alıqlamaq

ka. 

ələ salmaq. 



lağa qoymaq.  

alaylama. alay etmə. məsqərəya alma. əlikləmə: əlük.  

alaylamaq. alay etmək. ələ salmaq, sərimək. qaşmərləmək. qaçmarlamaq. 

məsqərə edmək: əlikləmək

ka

yaltqa qılmaq

ka

.  



alcı 

: aldatıcı. aldamçı. tavluk

ka

. təvlük


ka

. toğlayan. toğlaçı. toğlayan. 

toğlaçı. hiləkar. hiləci.  

alça 

bax



 

>

 



alçaq

 



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

28 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



alçaq 



alça



1

acgöz. suq. soq. suqər. 



2

uca. ulac. yumuşaq xuylu. 

incə. uslu. yüküm. həlim. bilən. 

- alçaq kişi. yaltaqlanıcı: yaxı yuxı 



ər

ka

. - alçaq könüllü. yumuşaq xuylu. mütəvazi: qutqı. qotqı



ka

. qutuq. 



- alçaq könül: qutqıl. inər. inərbaş. mütəvaze. 

3

ötünc


ka

. basıncaq. 

basın. dəğərsiz. düşük. arso

ka

. dəğərsiz şey. 



basınçaq ər: 

zayıf görülən. önəm verilməyən, alçaq adam. - dəğərsiz kimsələr: 



çöp çəp kiĢilər

ka



4

sortuq. sorulmağa qonulan. oynaş. qəhbə. - 



sortuq əşlər. 

5

ucuz. 


ucuz kişi.  

alçalmaq: basıqmaq

ka. 


təhqir olmaq.  

alçaltmaq: boğmaq. buqurmaq

ka

. bükürmək. bükmək. qısdırmaq. indirmək. 



yavratmaq

ka

. yavalamaq. pisləmək. kötüləmək.  



alçatmaq: kəmmək. qammaq

ka. 


təhqirləmək. ucuzlamaq. xor, alçaq 

görmək. korlamaq. təhqir edmək.  



aldaq 

: alsıq. arsıq. tovlaq. duzaq. yalan. tələ.  



aldamaq

ka

: aldatmaq· alduzmaq. malını əlindən aldırmaq. soyulmaq·.  



aldamçı 

: alcı. aldatıcı. tavluk

ka

. tavqıl. toğlayan. toğlaçı. hiləkar.  



aldaĢmaq: birbirini aldatmaq. alışmaq

ka

. arışmaq.  



aldatan 

: arğuş


ka

. dalıca çəkən. çəkici. arğuc

ka

. yalan. 



- arğuc ajun. 

yalancı, aldatıcı dünya. - arğuĢ qız. arğuĢ acun: yalan dünya.  



aldatıcı 

: alcı. təvlük

ka

. toğlayan. toğlaçı.  



aldatmaq: armaq

ka

. toğlamaq. tovlamaq.  



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



29 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aldı 



: alış.  

aldızmaq: itirmək.  

al-doru  

: or-at


ka

. donu al ilə doru arasında bulunan at.  



alı  

 

: nisbət.  



alıb qaçmaq: kürəmək. aparmaq. götürmək.  

alıq

ka

 





1

munduz


ka

. qafası bağlı, qapalı. budala. qanmaz. axmaq. - 



alıq kişi: dalqın adam: sibiz kişi

2. 

açıqsırtıq. iddəali. qaba. qırcı, 

qırıcı, sərt, tərs kişi. kötü. yaman. 

alıq baş: açıq, açılmış, acıyan 

yara. 


Yüklə 10,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin