5.
tolaq.
dolaq. tolqaq
ka
. dərd. sıxıntı.
aqrığanmaq:
ağrığanmaq
. aqrısından şikâyət etmək.
aqrıqanmaq
:
ağrıqanmaq
ka
. ağır ağır ağrınmaq, incimək.
ağrıdan dinlənmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
21
http://WWW.TURUZ.NET
aqrıq
ka
:
ağruq
ka
. ağrı.
aqrılıq
:
ağrılıq
. 1.
ayıb. xəstəlik. iq. qəm. toqa. mun.
2.
gövdə basımı,
dartısı. çər
ka
.
aqrımaq:
ağrımaq
. sızlamaq.
aqrımaq
ka
:
ağrımaq
.
1.
ağrınmaq. acı duymaq.
2.
yikləmək. ikləmək
ka.
xəstə
olmaq. çərlənmək
ka
. xəstələnmək.
aqrınmaq:
ağrınmaq
. ağrı çəkmək. yiklənmək. iklənmək
ka.
xəstələnmək.
1.
incimək. əzab çəkmək.
- düşdü ərənlər balığ (yaralı) , indi ürək
ağrınır.
aqrısından şikâyət etmək. ağrığanmaq.
aqrıĢ
ka
:
ağrıĢ
. müzahimət.
- ağrıĢdan bağışlayın. bu qədər ağrıĢ, qaxınc
!
.
aqrıĢmaq
ka
:
ağrıĢmaq
. sızlaşmaq. ağrımaq. ağrılıq, ağırlıq duymaq.
incimək. incinmək.
- sizin bu işizdən çox ağrıĢdıq. havanın pisliyidə
bir yandan ağrıĢdırır. - böyükləri ağrıĢdırma: müzahim olma.
aqrıtmaq
ka
:
ağrıtmaq
.
1.
incitmək. narahat edmək. müzahim olmaq. -
sizi
ağrıdan kimdi.
2.
pozmaq. ağırlıq vermək: çərlətmək
ka
.
aqru
:
ağru
ka.
ağır
. aqrun. yavaş.
- aqru aqru
ka
: ağır ağır. yavaş yavaş.
aqruq
ka
:
aqrıq
ka
.
ağruq
ka
.
bax
>
aqrıq
ka
1.
yük. şey. ağırlığı, ağramı olan
nərsə.
- ağır ağruq: şey şüy. vəsayil.
2.
omurqa sümüyü. -
aqruq
sünğüki
ka
: omurqada ilkin sümük.
3.
ağrı.
4.
qadaq
.
cəza.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
22
http://WWW.TURUZ.COM
aqruqlanmaq
ka
:
1.
(
bir
işi
,
yükü
) ağırsınmaq, ağır saymaq. ağırına gəlmək.
-
öz işivi ağruqlanma. - el işinə ağruqlanan.
2.
(artığına)
yüklənmək.
aqrumaq
ka
: ağırlaşmaq. yüklənmək.
- qalıq ağrudu: hava
ağırlaşdı. - kişi bildikcən ağrular: ağırlaşar. - işlər ağrudu: işlər
ağırlaşdı.
aqrun
ka
:
ağrun
.
1.
aqru. yavaş. az. azca.
- ağrun ağrı. - ağrun sevgi. -
ağrun gəlib ağrun qal. - ağrun gəlib, ağır vur. - varmış nəyin əlində,
ağruq ona sevingil
\\
gedmiş nəyə sağınma, ağruq ona öğünqil: əlində
olana çox övünmə, əldən gedənə döğünmə.
2.
oğrun. xumar.
-
ağrun baxış. - aqrun özən sevingil.
aqsaq
:
ağsaq
. topal.
- axsaq büksək: axsaq buxsaq: topal. çolaq. qırıq
qıvrıq, bükük.
aqsamaq :
1.
axsamaq
. topallamaq.
2.
ağsamaq
. ağmaq çıxmaq. yüksəlmək.
-
dağa ağdıq.
aqsar
:
ağsar
. dağçı. dağa çıxan. alpinist.
aqsatmaq :
1.
axsatmaq
. topallatmaq.
2.
ağsatmaq
. ağdarmaq çıxartmaq.
yüksəltmək. ucatmaq.
3.
düzəltmək. tikmək. durdurmaq.
- ev,
bina ağsatmaq: salmaq. tikmək.
aqsuq
ka
:
axsuq
ka
. yarım yamalaq. e'tibarsız. naqis.
aqsum
:
axsum
axsunğ. əsrəyib, keflənib bağırmaq.
aqsun
:
<>
aqsın
.
axsunğ
axsum
. əsrəyib, keflənib bağırmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
23
http://WWW.TURUZ.NET
aqsunğ :
axsunğ.
bax >
aqsun
.
aqĢın
:
axĢın
.
axsun axsum
. dəli, keflinin hay bıdırığı. yumşaq.
yarmaş
ka
.
aqĢuk
:
ağĢuk.
üz verən. ağıb gələn, üz verən nərsə. arizə. -
ağĢuq
işlər, sözlər: üz verən hadisələr.
aqtarılmaq
ka
:
ağtarılmaq
ka.
yerə vurulmaq. sarsılmaq. aqtılmaq.
aqtarıĢ
:
axtarıĢ
arama. təhqiq. irtəş
ka
. irtiş. əriş. ırtaş. yırtış. yırtaş.
yirtəş. yartış. soğraş. sorqaş. irtəliş. arayış. təhqiq. təfəhhüs.
aqtarıĢmaq:
axtarıĢmaq
. əndürmək. endürmək. yendirmək
ka
. əndər
dödərmək.
aqtarmaq: (#
qaytarmaq
).
ağtarmaq
.
aqdarmaq
.
ağdarmaq
.
axtarmaq.
1.
götürmək
ka
. aparmaq. intiqal edmək. götürmək
.
- bulutlar suyu,
dənizdən dənizə, dağdan dağa ağdarır.
2.
nərsənin qaldırıb,
qoğzayıb, dəbərtib yerin, durumun dəğişmək. çevirmək.
devşirmək. tökmək.
- əkin əkmək üçün toprağı ağdarılır: təp çevir
olur. - tüpən (
>
tufan) ağacı ağdardı: yıxdı, aşırdı. - ölüm basdı
ağdaru: ölüm basıb yıxdı.
3.
ağdarmaq. axıtmaq.
4.
axtarmaq
ka.
belləmək. sabanlamaq.
- yeri ağdarmaq: toprağı sabalamaq.
5.
ağtarmaq. dəvirmək. yenmək. axtarmaq.
6.
tapdalamaq
.
izərgəmək. azargəmək
ka
. əzərgəmək
ka
. izləmək.
7.
ağdarmaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
24
http://WWW.TURUZ.COM
belləmək. sabanlamaq.
- yeri ağdarmaq: toprağı sabalamaq.
8.
üşəmək
ka.
eşəmək. eşmək.
aqtaru
: aqdaru
.
ağdaru.
yıxaraq
. - yıxdölüm basdı ağdaru: ölüm basıb
yıxdı.
aqtılmaq
ka
:
aqtarılmaq
.
1.
yıxılmaq. yerə vurulmaq. sarsılmaq.
- ağtılmıĢ
ellər: yerə vurulmuş, alçalmış xalqlar
.
2.
sınsıarmaq
.
tıxılmaq
.
vərşikəst
olmaq
.
fələc
olmaq
. - işlərində, yaşamında ağtılmışlar.
aqtırmaq:
aqdırmaq
.
ağdırmaq
. lağa
qoymaq
.
məsqərə edmək. nərsənin
olduğundan dəğişib, başqalamaq, oynatmaq.
- işlərimizi lağ
edmə.
aqtuq
:
ağduq
ka
.
aduq
.
adquq
.
pozuq. bəlirsiz. dəğişik. qarışıq.
aqtuq
: ağduq
ka
. aduq. adquq. pozuq. bəlirsiz. dəğişik. qarışıq.
aqturmaq
ka
: ağtırmaq. axıtmaq.
aqu
:
bax
>
ağı
.
aquj
ka
:
ağuj
bax
>
ağız
.
aqujluq :
ağujluq
bax
>
ağızlıq
.
aqu
ka
:
ağu
ka
. ağı. zəhir.
aquq
:
ağuq
. məsmum.
aquqmaq:
ağıqmaq
ka
. ağılanmaq. zəhərlənmək.
- köhnə yeməkdən ağuqdı. -
gəlin vardır, qaynanadan ağuqlu.
aqulamaq
ka
:
ağulamaq
ka
.
ağılamaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
25
http://WWW.TURUZ.NET
aqur
ka
:
akur
ka
axır.
aqurĢaq :
ağırĢaq
. ip
əğirən
ayqıt.
aquz
ka
:
ağuz
bax
>
aqız
. .
ağduq
.
adquq
.
ayuq
.
ayquq.
xalis olmayan.
al
:
al
ka.
1.
al, qımızı rəngli olan. turuncu ipək qumaş.
-
al ilə doru arası at rəngi. qonur al: tıq
ka
. - al at: çilqü at
ka
.
2.
hilə.
ütrük. yalan. aldatma. təv
ka
. yap. yup.
2.
ma
ka
. "işdə" anlamına
bir söz.
.
qapı.
3.
təv
ka
hilə. aldatma. yup
ka.
yap.
- güc aldan girsə, doğru tünlükdən çıxar.
- ovçu neçə al bilsə, azıq onca yol bilir.
- ala olmaq: alarmaq
ka
. qamaşmaq (qöz). qızarmaq. alacalaşmaq.
- al cüvüt: açıq qırmızı. qırmızı
.
- al edmək: yap yup qılmaq
ka
. kələk qılmaq. yubılamaq. yuplamaq.
alaca
: qır. çal
ka
.
- alaca qarqa: çumquq
ka
. - tarqıl
ka
yılxı: alaca heyvan. -
alaca qarqa. yalnız başı aq olan qarqa: yanğan
ka
.
alacaq
: alım
ka
. alqu
ka
. borc.
- alacaqlı. alacağı olan adam: alımlıq
ka
.
alacalaĢmaq: alarmaq
ka
. qamaşmaq (
qöz
). qızarmaq. al olmaq. ala olmaq.
alaçu
ka
: alaçuq. çadır. -
alaçuq edinmək: alaçulanmaq
ka
.
alaçuq
: alaçıq. alaçu
ka
. çadır.
ala
:
ala
ka
1.
zəmir.
- ad ala: zəmir şəxs.
2.
gizli, imli, içə,
duyquya bağlı olan.
- kiĢi alası: adamın fikri, zəmiri. - qarğa qarısın
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
26
http://WWW.TURUZ.COM
kim bilər, kişi alasın kim tapar.
3.
dinc. qıraq. susuq. sakit. -
dəğmə ivək işqə, görüb, durqıl ala: dəğmə tələsik işə. dur
düşün, qıraq dur.
4.
ala olmaq: al olmaq. alarmaq
ka
. qamaşmaq
(qöz). qızarmaq. alacalaşmaq.
5.
ala. alaca. xallı.
- ala tənli: xallı,
səpgilli gövdə
. əbrəş.
- ala at: alaca rəngli. ala qırat. - ala qarqa:
çumquq
ka
.
6.
hələ
. "
acələ
etməmə
" anlamına söz.
- ala dayan
gedmə.
7.
ala
ka
!
: alaqıl
ka
: dayan. tələsmə. yügürmə. - ala ala: bala
bala. yavaş yavaş.
8.
insanın içində olan gizli şeylər.
9.
dönük.
xayin.
- ala olmaq: xəyanət edmək.
10
. ala
ka
!
: alaqıl
ka
: dayan.
tələsmə. yügürmə. - ala ala: bala bala. yavaş yavaş.
alaq
: alağ
.
1.
kifir
.
2.
qatut
ka
.
3.
qarışıq
.
4.
zəhərli, ağılı od. yararsız
bitgilər. (
>
ələf
).
5.
xəyanət.
alaqıl
ka
!
:
ala
ka
!
: dayan. tələsmə. yügürmə. ala ala. bala bala. yavaş
yavaş.
alaqlamaq:
alağlamaq
.
1.
otulamaq. ütüləmək
ka
. (
əkini
bozan
bitgilər
)
kəsilmək, başı vurulmaq.
2.
alalamaq. xəyanət edmək.
alaqut
: batıq. basıq. batqın. bulqın. bulın. bulanıq. fasid. altaq. tutuq
ka
.
mürdar.
alalamaq:
alağlamaq.
xəyanət edmək.
alan
:
alanğ
ka
. anğıl
. düz. tüz
ka
. açıq yer. anğıl
ka.
açıq nə. açıqlıq.
meydan. hamar.
- alanğ yazı: düz ova·.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
27
http://WWW.TURUZ.NET
alanğır
ka
: tarla sıçanı. siçovul. gələni.
alanğ
ka
:
bax
>
alan
.
alarmaq
ka
:
1.
qamaşmaq (
qöz
).
2.
qızarmaq. al olmaq. ala olmaq.
alacalaşmaq.
- talqa alardı: qora qızardı.
3.
açılmaq. bərəlmək.
genişmək.
- onun gözləri alardı: bərə qaldı. açıla, tanqa qaldı.
alartmaq
ka
.
: bələrtmək (qöz). bərətmək. yan baxmaq·.
alaĢalıq
:
alsalıq
( l <> r )
arsalıq
.
1.
bir yallı (
yanlı
) olmayıb ortada qalan.
2.
ərkək dişi. iki cinsli. ərlikdən kəsik. qısır.
alatmaq : qızartmaq. (
göz
) bərətmək.
- gözüvü belə alatma.
alatoran: engir. imir.
alavan
:
<
alvan
.
1.
əlvan. çal. rəhbə rəh.
2.
timsah.
alay
: alıq
ka.
rışqand. yalıtqa
ka.
şuxluq. məsqərə.
- alay edmək: yalıtqa
qılmaq
ka
. lağa qoymaq. - alaya qoymaq: alıqlamaq
ka.
ələ salmaq.
lağa qoymaq.
alaylama. alay etmə. məsqərəya alma. əlikləmə: əlük.
alaylamaq. alay etmək. ələ salmaq, sərimək. qaşmərləmək. qaçmarlamaq.
məsqərə edmək: əlikləmək
ka
. yaltqa qılmaq
ka
.
alcı
: aldatıcı. aldamçı. tavluk
ka
. təvlük
ka
. toğlayan. toğlaçı. toğlayan.
toğlaçı. hiləkar. hiləci.
alça
:
bax
>
alçaq
.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
28
http://WWW.TURUZ.COM
alçaq
:
alça
.
1.
acgöz. suq. soq. suqər.
2.
uca. ulac. yumuşaq xuylu.
incə. uslu. yüküm. həlim. bilən.
- alçaq kişi. yaltaqlanıcı: yaxı yuxı
ər
ka
. - alçaq könüllü. yumuşaq xuylu. mütəvazi: qutqı. qotqı
ka
. qutuq.
- alçaq könül: qutqıl. inər. inərbaş. mütəvaze.
3.
ötünc
ka
. basıncaq.
basın. dəğərsiz. düşük. arso
ka
. dəğərsiz şey.
- basınçaq ər:
zayıf görülən. önəm verilməyən, alçaq adam. - dəğərsiz kimsələr:
çöp çəp kiĢilər
ka
.
4.
sortuq. sorulmağa qonulan. oynaş. qəhbə. -
sortuq əşlər.
5.
ucuz.
- ucuz kişi.
alçalmaq: basıqmaq
ka.
təhqir olmaq.
alçaltmaq: boğmaq. buqurmaq
ka
. bükürmək. bükmək. qısdırmaq. indirmək.
yavratmaq
ka
. yavalamaq. pisləmək. kötüləmək.
alçatmaq: kəmmək. qammaq
ka.
təhqirləmək. ucuzlamaq. xor, alçaq
görmək. korlamaq. təhqir edmək.
aldaq
: alsıq. arsıq. tovlaq. duzaq. yalan. tələ.
aldamaq
ka
: aldatmaq· alduzmaq. malını əlindən aldırmaq. soyulmaq·.
aldamçı
: alcı. aldatıcı. tavluk
ka
. tavqıl. toğlayan. toğlaçı. hiləkar.
aldaĢmaq: birbirini aldatmaq. alışmaq
ka
. arışmaq.
aldatan
: arğuş
ka
. dalıca çəkən. çəkici. arğuc
ka
. yalan.
- arğuc ajun.
yalancı, aldatıcı dünya. - arğuĢ qız. arğuĢ acun: yalan dünya.
aldatıcı
: alcı. təvlük
ka
. toğlayan. toğlaçı.
aldatmaq: armaq
ka
. toğlamaq. tovlamaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
29
http://WWW.TURUZ.NET
aldı
: alış.
aldızmaq: itirmək.
al- doru
: or-at
ka
. donu al ilə doru arasında bulunan at.
alı
: nisbət.
alıb qaçmaq: kürəmək. aparmaq. götürmək.
alıq
ka
:
1.
munduz
ka
. qafası bağlı, qapalı. budala. qanmaz. axmaq. -
alıq kişi: dalqın adam: sibiz kişi .
2.
açıq. sırtıq. iddəali. qaba. qırcı,
qırıcı, sərt, tərs kişi. kötü. yaman.
- alıq baş: açıq, açılmış, acıyan
yara.
Dostları ilə paylaş: |