Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

 
Jinsiy va jinsiy ko’payishning gallanishi 
Jinsiy ko‘payadigan ba‘zi organizmlar jinsiy yo‘l bilan ko‘paymaydi. lekin 
jinsiy ko‘payadigan ayrim organizmlar jinsiy yo‘1 bilari ham ko‘payadi. Ayinqsa, 
jinsiy ko‘payadigan avlod, jinsiy ko‘payadigan avlodni hosil qiladi. Jinsiy 
ko‘payadigan avlod esa o‘z navbatida jinsiy ko‘payadigan avlodni hosil qiladi. 
Jinsiy va jinsiy avlodlarning bunday gallanishi har xil turlarda turli davrlarda, 
ba‘zan ma‘lum vaqtda amalga oshadi. Jinsiy va jinsiy ko‘payish gallanishining bir 
necha turlari bor: 
1. Ko‘payishning birlamchi gallanishi. Bunda jinsiy ko‘payisli spora hosil 
qilish bilan gallanadi. Ko‘payishning bunday gallanishi sporalilarda, 
infizoriyalarda, mikrosporidiyalarda, xivchinlilaming va o‘simliklarning ba‘zi 
vakillarida uchraydi. Bu holat shu guruhlarning Glogenezida qadimiy (jinssiz) va 
progressiv jinsiy) ko‘payish shakli sifatida saqlanib qolgan. 
2. Ko‘payishning ikkilamchi gallanishi. Bunda rivojlanish siklning turli 
boqichlarida hayvon jinssiz, yoki partenogenez va jinsiy yo‘llar bilan ko‘payadi. 
Bunday ko‘payish kovakichlilarda, bo‘g‘imoyoqlilarda uchraydi. 
Agar hayvon bir marta urug‘langan tuxum orqali jinsiy ko‘payib, keyingi 
marta partenogenez yo‘li bilan ko‘paysa, bunday gallanish. geterogoniya deyiladi. 
Masalan, jigar quftining sporosistasini embrion bo‘laklari rediya, rediya esa 
serkariya hosil qiladi. 
Jinsiy va jinsiy bo‘g‘inlarning gallanishi, metagenez deyiladi. Masalan, gidrada 
kurtaklanish va jinsiy hujayralar orqali ko‘payish galninib turadi. 
Agar hayvon jinsiy voyaga yetmagan (lichinka) holida ko‘paysa, bu hodisa, 
pedogenez deyiladi. Masalan, trematodlar, ba‘zi lentasimon chuvalchanglarda 
bunday ko‘payish uchraydi. 
Umumam, jinsiy ko‘payadigan organizmlar rivojlanish siklida vaqti-vaqti 
bilan, jinsiy ko‘payishi kombinativ o‘zgaruvchanlikni yuzaga keltiradi. Bu esa 
genetik bir xillikni bartaraf etib, turning evolyusion va ekologik imkoniyatlarini 
oshiradi. 
REYTING SAVOllARI 
I. Ko‘payish nima? 
2. Ko‘payishning qanday turlari bor? 3. jinsiy ko‘payish nima? 
4. Bir hujayralilarda jinsiy ko‘payishning qanday turlari bor? 5. Ko‘p 
hujayralilarda jnissiz ko‘payishning qanday turlari bor? • 6. jinsiz ko‘payishning 
morfo-fiziologik asoslarini ayting. 7. Regenerasiya nima? 8. Regenerasiya turlarini 
aytib bering. 9. Hujayra ichidagi regenerasiya deganda nimani tushunasiz? 10.