Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.
Gipermorfoz –humermorfhosiz (grekcha giper- yuqori, morfioz –shakl). Bunday hayvonning lichinkalik davri uzoq vaqt davom etadi. Shuning uchun ba‘zi olimlar gipermorfozni chala va to‘liq metamorfozlarninmg oraliq 9ormasi bo‘lib, evolyusiya jarayonida to‘liq o‘zgarishli rivojlanish gipermorfozdan kelib chiqqan, deb hisoblaydilar. Rivojlanishning bu turi teng qanotli hasharotlar turkumining oq qanotlilar ,qalqondorlatr oilalariga, tiripislar turkumiga hosdir. Ular lichinka 224 fazasining oxirida tinch xolatga o‘tadi, ya‘ni ovqatlanmaydi, harakatlanmaydi. Bunday holatni yolg‘on g‘mbak yoki g‘umbak ham deyiladi. Bunday lichinka ko‘pincha nimfa deyiladi. Bu lichinka va tinch nimfa bir buiriga o‘xshashligi bilan to‘liq o‘zgarishli hasharotlarning lichinka va g‘umbagidan farq qiladi. Shuning uchun gipermorfozni chala o‘zgarishli rivojlanishning cho‘zilgan- uzaygan yo‘nalishi deb atasa ham bo‘ladi. B. To‘liq o‘zgarish yo‘li bilan rivojlanish yoki to‘liq metamorfoz- galo metamorfoz( Holometomorposis). Bunday rivojlanishda tuxumdan chiqqan lichinka tashqi va ichki tuzulishiga ko‘ra ota ona formalariga mutloqo o‘xshamaydi .bunday lichnka chin lichinka yoki qurt deb ataladi va ba‘zi lichuinkaga xos organlarning mavjudligi, jinsiy voyaga yetgan davrdagi organlarning yo‘qligi bilan farq qiladi .bunday rivojlannishda ba‘zi hasharotlar, amfibiyalar rivojlanishi misol bo‘ladi. Metamorfoz davrida hayvonning hayottarzini o‘zgartrishi (bulutlar, kovakichlilar, mshamkalar, assidiyalarda planktyon hayot kechirishdan o‘troq holatga o‘tishi, sakkulinalardan erkin yashashdan parazidlikka o‘tish ), yashashmuhitini o‘zgartirishi (amfibiyalarda suvdan quruqlikka o‘tishi) kuzatiladi.ekologik muhitning o‘zgarihi ba‘zan hayvonlar filogeneziga ham ta‘sir etadi. Shunuing bilan birgalikda katta biologik ahamyatga ega. Jumladan, o‘troq hayvonlarning plankton lichinkalari yoki parazd hayvonlarning erkin yashaydigan lichinkalari hayvonning tabiatda tarqalishini ta‘minlaydi. Shuning uchun lichinkalarning tuzilishi va hayoti palingenetik va senogenetik xususyatlarga ega. Masalan, ninatanllarning lichinkalari uchun xos bo‘lgan bilaterial simmetriya va uch juft selomik xalta moslanishi uchun emas, balki ularning evolyusiya jarayonida bilaterial simmetrik uch segmentli hayvonlardan kelib chiqqanligini bildiradi. Dengiz yulduzlarining uzun kipriklari, goloturiyaning uzun ko‘llari plankton hayot kechirishi munosabati bilan ikkilamchi paydo bo‘lgan hodisa, deb qaralmog‘ kerak. Metamorfozli rivojlanish hayvonot olamida keng tarqalgan hodisa hisoblanadi. Soda tuzilgan bulutlar, kovakichlilar metamorfoz yo‘li bilan rivojlanganligi uchun ba‘zi olimlar metamorfoz ko‘p hujayralilar ontogenezida dastlab paydo bo‘lgan hodisa deb hisoblaydilar (I.I.Ejikov 1939, A.A.Zaxvatkin 1949). Evolyusiya jarayonida ko‘plab hayvonlar metamorfozli rivojlanishdan to‘g‘ri rivojlanishga o‘tgan. Bu jarayon tuxumda sariqlik moddasining ko‘proq to‘planishi tufayli hayvon ontogenezining ma‘lum qismi tuxum po‘stining ichida o‘tishiga imkon yaratilgan. Natijada lichinkaning embrionizasiyasi, ya‘ni erkin hayot kechirishdan embirional rivojlanishga o‘tgan,lichinka uchun hos bo‘lgan tuzilishning hammasi yo‘qolgan, rivojlanish yo‘nalishi soddalashgan chunki lichinkaning qayta ko‘rilishi yo‘qolgan. Tuxumdan ota onasiga o‘xshaydigan kichik hayvon chiqadi. Ammo meta morfoz ikkinchi marta paydo bo‘lgan xolatlar ham uchraydi. Masalan, hasharotlarning to‘liq o‘zgarishli metamorfozi ikkilamchi paydo bo‘lgan hodisadir. Berleze Ejikov nazariyasiga ko‘ra, hasharotlarda bu hodisa tuxumda sariqlik moddasining kamayishi munosabati bilan paydo bo‘lgan. 225 Chunki oziq modda kamligi tufayli embrional rivojlanish davrida jinsiy voyaga yetgan davr uchun hos bo‘lgan organlar to‘liq shakllanmaydi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|