Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

 
T. Gustafson gipotezasi 
T. Gustafson va uning shogirdlarining ilmiy izfanishlari rivojlanishning 
biokimyoviy va morflogik qonuniyatlari o‘rtasidagi aloqani aniqlashdan iborat. 
Uning fikricha, embriologiyada bunday aloqani isbotlaydigan ma‘lumotlar yo‘q. 
Ana shunday ma‘lumotlar olish uchun Gustafson dengiz tipratikanida gastrulyasiya 
jarayonini o‘zgarib, 2 ta qonuniyatga, birinchidan, hujayra o‘rtasidagi aloqalarga; 
ikkinchidan, hujayraning amyobasimon harkatiga e‘tibor berdi. 
Seytrafer mikrokinos yomka usuli bilan yetilgan tuxumda 3 ta zona borligini 
aniqladi: 1-zona - vegetativ yarim shardagi mezenxima; 2-zona - yarim sharlar 
o‘rtasidagi entomezoderma; 3-zona - animal yarim shardagi ektoderma. 
Maydalanish boshlanishidan 10 soatdan keyin blastula hosil bo‘ladi. Bir 
necha soatdan keyin invaginasiya yo‘li bilan gastrulyasiya sodir bo‘ladi. 
2 
kundan 
keyin to‘liq shakllangan lichinka hosil bo‘ladi. Bunda 4 ta asosiy morfogenelik 
jarayon sodir bo‘ladi: 1) blastula hosil bo‘lishi; 2) blastodermada blastomerlarning 
joylashuv chizig‘lning o‘zgarishi; 3) hujayra harkat yo‘nalishining o‘zgarishi; 4) 
hujayra murtaklarining aralashib ketishi. Bu jarrayonlarni Gystafson yuqoridagi 
ikkita qonuniyat bilan isbotladi. 
Maydalanish natijasida blastula hosil bo‘lishini Gustafsion mexanika va 
geometriya terminlari bilan ifodalaydi.
Blastuladan keyin hosil bo‘layotgan hujayra shakllari bo‘linish bilan bog‘liq 
emas. Jumladan ,uchburchak,qiyshiq tayoqchasimon hujayralar hosil bo‘ladi.Bular 
hujayralar oro munosabat tufayli paydo bo‘ladi bundan keyin huhayrada 
psevdapodiya hosil bo‘lishi va uning hujayra harakati tidagi muhuim o‘rin 
tutadi.Blastulaning ohirida birlamchi mezinhima hijayralari blastosel bo‘shlig‘iga 
migratsiya 
qiladi. 
Psevdopodiyalarning 
ohirgi 
uchi 
blastulaga 
tegib 
turadi.Embrionning nerf sistemasi morfagenetik jarayonlar uchun muhum 
axamiyatga ega. Nerf sistemasini qo‘zg‘atuvchi moddalar :asitilin holin, seratoni 
adrenalin orqali nerf sistwemasining ta‘siri hujayradan hujayraga o‘tadi. Bu 
moddalarning ba‘zilari hujayraning bo‘linishini keyin hujayra harakatini 
boshqaradi.Undan keyin esa nerv sistemasining mediatori sifatida faoliyat 
ko‘rsatadi.Shunday moddalarddan seratoning vyun balig‘ining tuxum hujayrasi

---

120 
60-rasm Amfibiyalarda embrionning blastula davrida prezumptiv xarta murtaklari( 
V. Fogt, 1925 bo‘yicha) 
A-yon tomondan ko‘rinishi; B- vegetativ qutbdan ko‘rinishi. X-xorda; p.ekt- 
qoplovchi ektoderma; ent- entoderma; b.pl- yon plstinka; mezod- dum somitlar 
mezodermasi; n.v- nerv plastinkasi; n. Ekt- neyroektoderma; p.x-prexordal 
plastinka. 
urug‘langandan 12 munutdan keyin sintezlangani aniqlangan. Ammo 1966-1969 
yillarda Gustafson seratonin gastrulyasiya jarayoni sekinlashtiruvchi moddani 
neytrallaydi,degan xulosaga keldi.