Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Mezodermaning hosil bo’lishi Gastrulyasiya jarayonida embrionning uchinchi qavati yoki varag‘i- mezoderma ham hosil qiladi (mesos – o‘rta). Umuman, ko‘pi hujayrali hayvonlar embrion varag‘ininig soniga qarab, ikki guruhga bo‘linadi: 57- rasm. Amfibiyalarda gastrulyasiya bosqichlarining ketma – ketligi ( B.I.Balinskiy, 1965 bo‘yicha). A- blastula; B- gastrulyasiyaning dastlabki bosqichi; v- gastrulyasiyaning o‘rta bosqichi; Gastrulyasiyasining keyingi bosqichi; I- embrionning sagital kesmasi; II- shu embrionning 90 0 s birligi holati bs- blastosel; gs- gastrosel; d.g- blastopor labinig darsal qismi; v.g nlasropor labining ventral qismi; j.pr- sariqlik tiqini; an- animal qutb; veg- vegetayiv qutb. Ikki qavatli hayvonlar, bularga bulutlar, kovakichlilar, taroqlilar kiradi. 2. Uch qavatli hayvonlar, bularga yassi, yumaloq chuvalchanglar va ulardan keyingi hamma tip vakillari kiradi. Yuksak tuzlgan ba‘zi hayvonlarda mezoderma boshqa qavatlar bilan bir vaqtda hosil bo‘ladi. Ba‘zilarida esa ekto va entodermadan keyin hosil bo‘ladi. Shuning uchin ham oldin paydo bo‘ladigan ektoderma va entodenna embrionning ‗birlamchi varaqlari deb ataladi. Keyinroq hosil bo‘ladigan mezoderma esa embrioning uchlamchi varag‘i deb ataladi. 113 Mezoderma quyidagi ikki usul bilan hosil bo‘ladi: 1. Enterosel usul. Bunda mezoderma cho‘ntaksimon o‘simta shaklida birlamchi ichakning ikkl yon tomonida hosil bo‘ladi. Agar mezoderma ektoderma va entoderma bilan bir vaqtda taraqqiy etsa, unda mezoderma bu varaqlarning chegarasida, ularning biri ikkinchisiga o‗tadigan joydan hosil bo‘ladi. Agar mezodenna ekto va entodermadan keyin hosil bo‘lsa, bunda entodermadan rivojlanadi. Mezoderma o‘simtasinnig ichi botib borib, bu bo‘shliqi ikkilamchi tana bo‘shlig‘i - sefomning boshlang‘ichi hisoblanadi (5S-rasm). Mezodermani hosil qiladigan material entoderma bilan birgalikda ichga botib kiradi va u birlamchi ichak yoki axenteron deb ataladi. Mezoderma arxenterondan uning devorining ichiga botib kirishi natijasida hosil bo‘ladi. Mezoderma va xorda ajralgandan keyin faqat entoderma qoladi va arxenteron ikkilamchi (definitiv) ichak bo‘shlig‘iga aylanadi. 2. Teloblaslik usul. Bunda ikkita blastomer ektoderma bilan entodermannig o‘ratasiga tushib qoladi va undan mezoderma taraqqiy etadi. 58- rasm. Mezodermaning hosil bo‘lish usullari (V. V. Malaxov, 1976 bo‘yicha). A – teloblaslik; B- entresel; V- delminasiya; G- proliferasion. Qora joylar- selomik mezoderma. Birlamchi og‘zli hayvonlarda mezoderma teloblaslik usul bilan. Ikklamchi og‘zli hayvonlarda esa enterosel usul bilan hosil bo‘ladi. Mezodermadan parenxima to‘qimasi hosil bo‘ladi. Bu to‘qima postembrional taraqqiyot davrida biriktiruvchi to‘qimaga aylanadi. Yassi chuvalchanglarda, nemertinlarda, zuluklarda parenxima hujayra organlar o‘rtasidagi bo‘shliqilarni to‘ldiradi. Shuning uchun ularni parenximatoz hayvonlar ham deyiladi. Parenxima hujayrada oziq moddalar to‘planadi va bu oziq moddalar hisobidan regenerasiya va boshqa anatomik, fiziologik o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Ba‘zi organlar( jigar, o‘pka, bezlar) parenxima hujayraidan tuzilgan bo‘lib, ular muhim vazilalarni bajaradi. Parenxima grekcha para - yonida, yenxima -nimadir to‘qilgan, quyilgan, yoyilgan, ya‘ni organlar o‘rtasida nimadir to‘kilgan, degan ma‘noni bildiradi. Mezoderma hosil bo‘lishi jarayonida amyobasimon embrion to‘qimalari - mezenxima hosil bo‘ladi. Mezenxima grekcha mezos - o‘rta, enxima –to‘kilgan, quyilgan degan ma‘noni bildiradi. Bu to‘qima mezodermadan hosil bo‘ladigan organlar qurilishida ishtirok etadi, embrionda tayanch vazifani balaradi va embrion hujayraini oziqlantiradi. Keyinchalik mezenximadan qonning shaklli elementlari, 114 biriktruvchi to‘qimalar – tog‘ay, suyak, silliq tolali muskul, qon tomirlari va teri hosil bo‘ladi. Mezenxima embrionning ekto, ento va mezoderma qavatlaridan chiqib ketgan blastomerlardan hosil bo‘ladi. Postembrional taraqqiyot davridagi kam differensiallashgan biriktiruvchi to‘qimalar (fibroblastlar, relikulyar hujayra) ham mezodermadan hosil bo‘ladi. Parenxima faqat mezodermadan, mezenxima esa embrionning har uchala qavatidan hosil bo‘ladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|