İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

 
DAYAQLIQ ALQORİTMİ
Şifrələmənin dayaqlıq alqoritmi aşağıdakı prinsipə uyğun 
işləyir: baçlanğıc məlumatın hər bir siqnalı (və ya simvollar 
ardıcıllığı) digər simvol ilə (və ya digər simvolların ardıcıllığı ilə) 
əvəz olunur (dəyişdirilir). 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 62 ____________________________ 
Konkret nümunələrə baxaq. 
Sezar şifri
.
Ən qədim və ən sadə dayaqlıq şifri Qay Yuliy Sezar 
tərəfindən istifadə edilən şifr sayılır. Burada başlanğıc 
məlumatın hər bir şifrələnən hərfi özündən üç mövqe sonra 
duran hərflə əvəz olunur. 
M = криптография 
-3
M
ı
= нултхсеугчлз
К = ? 
 
 
Şəkil 4. Yuliy Sezar şifrələnməsinə nümunə 
Y.Sezar şifrinin xüsusiyyəti onun açarının olmamasıdır. 3 
ədədi açar kimi istifadə edilə bilməz, çünki o məlumat 
göndərən tərəfindən seçilmir, sadəcə olaraq hərfin yerindən 
tərpədilməsi üçün istifadə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, 
Y.Sezarın rəhbərliyi dövründə göstərilən hal şifrin asanlığı 
sayılmırdı. 
İndiki 
zamanda 
informasiyanın 
şifrələnməsi 
və 
deşifrələnməsi prosesi o qədər mürəkkəbləşdirilmişdir ki, lazım 
olan əməliyyatların əl ilə həyata keçirilməsi mümkün deyil. Bu 
məqsədlə proqram təminatından istifadə edilir və bu işlə 
məşğul olan şəxs lazım gəldikdə tamamilə şifrələmə alqoritmini 
bərpa edə bilir.
Kriptoqrafik proqram təminatı geniş kütlə üçün nəzərdə 
tutulmayanda bu qayda-qanun pozula bilər. Məsələn, elektron 
səsvermə sistemlərində, hökumət əlaqə xətlərində istifadə 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 63 ____________________________ 
olunan üsuldan imtina olunanda və s. nümunə kimi göstərilə 
bilər. 
Təcrübə göstərir ki, bədniyyətli insanlar kriptoqrafik 
müdafiə sistemini sındırmaqla proqrama daxil ola bilir, istifadə 
olunan alqoritmləri təhlil edirlər.