İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
414 
kompüter şəbəkəsində istifadəçiyə hiss etdirmədən onun kompüterinə nəzarəti 
demək olar ki, tamamilə istifadəçinin görə bilmədiyi “düşmənə” verir. İkinci tip 
virusa nümunə kimi saxta MS İnternet Explorer brauzer göstərilə bilər. Microsoft 
firmasının saytına qoşulanda verilənlərin kompüterdən Microsoftun serverinə 
ötürülməsinin aktivliyini olduqca çox artırır ki, bu da HTML sənədin (yəni, 
İnternet-də Veb-səhifənin) oxunması və ya kopiyasının çəkilməsi üçun sadə 
sorğunun həcmindən dəfələrlə artıq olur. 
2003-2012-ci illər müəllif adı KuKu olan Win32.Sality epidemiyası ilə yadda 
qalıb. Bu poimorf virus bir neçə hissədən ibarətdir, şifrləmə və maskalama 
sistemindən istifadə edir. Yerinə yetirilən faylların məzmununu dəyişdirir. Ona 
görə də belə faylları tam bərpa etmək olmur. Mürəkkəb rəftara və maskalama 
vasitələrinə malik olması ilə bağlı olaraq adi istifadəçi üçün bu virusun müalicə 
edilməsi demək olar ki, mümkün olmayan məsələdir. Virusa yoluxan kompüter 
dünyadakı ən iri bonet şəbəkələrindən biri hesab edilən Sality şəbəkəsinin 
hissəsinə çevrilmişdir.
Məlumat üçün qeyd edək ki, bonet nisbi-müstəqil (avtonom) proqram 
təminatı ilə idarə edilən və müəyyən sayda hostlardan (qovşaqlardan və ya lokal, 
yaxud da qlobal şəbəkəyə qoşulan ixtiyari kompüter və ya serverlərdən) ibarət 
olan kompüter şəbəkəsidir. Bonet anlayışı robot və net (robot-şəbəkə) sözlərinin 
birləşməsindən yaranmışdır. Belə şəbəkələrdən bəd əməlçilər virusa yoluxmuş 
kompüterlərin resurslarından qeyri-leqal və ya bəyənilməyən (spam göndərmək, 
kompüterdəki parolları müəyyən edib öz sahibinə və ya digər məqsədlər üçün 
göndərmək və s. kimi) əməliyyatların yerinə yetirilməsi üçün istifadə edirlər.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, Lınux, Unıx və digər Unıx-ə oxşar əməliyyat 
sistemləri ümumiyyətlə kompüter viruslarından mühafizə edilmiş əməliyyat 
sistemləri hesab edilir. Lınux üçün yazılmış virusların, troyan proqramlarının və 
digər zərərli proqramların sayı təkcə 2005-ci ildə 422-dən 863-ə çatmışdı. Buna 
baxmayaraq rəsmi antivirus proqramlarının bəziləri çox az hallarda zərərli 
proqramları aşkar edə bilirdi.
MenuetOS üçün ilk virusu 2004-cü ildə RRLF virusmeykerlər qrupunun 
Second Part To Hell kimi məşhur olan üzvü yazır.
AROS üçün ilk virus 2007-ci ildə Doomriderz qrurunun Wargamer kimi 
məşhur olan iştirakçısı tərəfindən yazılır.
Klassik virusların “qızıl əsri” 10 ilə yaxın davam etmişdir. Bu gün onların sayı 
kəskin azalmışdır. Anatoli Kasperski laboratoriyasının (laboratoriya Moskva 
şəhərində yerləşir) məlumatına görə, klassik viruslar ümumi virusların cəmi bir-
neçə faizini təşkil edir. Müasir antivirusların hər biri klassik virusla müvəffəqiyyətlə 
mübarizə apara bilir. Əməliyyat sisteminin özü də bu virusların hücumunu dəf 
etmək iqtidarındadır. Bu gün bəzi virus növlərinin, demək olar ki, kökü 
kəsilmişdir. Kökü kəsilən viruslardan biri sərt diskin yükləyici sektorunu zədələyən 
“
boot-virus”
udur. 

---