Информатика

Tiplar bilan ishlovchi amallar. Tiplarni o`zgartirish amali quyidagi ko`rinishga ega: (tip_nomi) operand; Bu amal operandlar qiymatini ko`rsatilgan tipga keltirish uchun ishlatiladi. Operand sifatida o`zgarmas, o`zgaruvchi yoki qavslarga olingan ifoda kelishi mumkin. Misol uchun (long)6 amali o`zgarmas qiymatini o`zgartirmagan holda operativ xotirada egallagan baytlar sonini oshiradi. Bu misolda o`zgarmas tipi o`zgarmagan bo`lsa, (double) 6 yoki (float) 6 amali o`zgarmas ichki ko`rinishini ham o`zgartiradi. Katta butun sonlar haqiqiy tipga keltirilganda sonning aniqligi yo`qolishi mumkin.
sizeof amali operand sifatida ko`rsatilgan ob`yektning baytlarda xotiradagi hajmini hisoblash uchun ishlatiladi. Bu amalning ikki ko`rinishi mavjud: sizeof ifoda sizeof (tip) Misol uchun:

Sizeof 3.14=8 Sizeof 3.14f=4 Sizeof 3.14L=10 Sizeof(char)=1 Sizeof(double)=8

5.7-jadval. Amallar ustivorligi

Rang	Amallar	Yo`nalish
1	[ () ], [ [] ], [->], [::], [.]	Chapdan o`ngga
2	[!], [~], [+], [-], [++], [--], [&], [*], [(tip)], sizeof, new, delete, tip()	O`ngdan chapga

3	[.], [*], [->*]	Chapdan o`ngga
4	[*], [/], [%] (multiplikativ binar amallar)	Chapdan o`ngga
5	[+], [-] (additiv binar amallar)	Chapdan o`ngga
6	[<<], [>>]	Chapdan o`ngga
7	[<], [<=], [>=], [>]	Chapdan o`ngga
8	[=], [!=]	Chapdan o`ngga
9	[&]	Chapdan o`ngga
10	[^]	Chapdan o`ngga
11	[|]	Chapdan o`ngga
12	[&&]	Chapdan o`ngga
13	[||]	Chapdan o`ngga
14	[?:] (shartli amal)	Chapdan o`ngga
15	[=], [*=], [/=], [%=], [+=], [-=], [&=], [^=], [|=], [<<=], [>>=]	Chapdan o`ngga
16	[,] (vergul amali)	Chapdan o`ngga

 Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   C++ tiliga amallar necha gurunga bo`linadi?
   
2. 
   Arifmetik amallarni sanab bering.
   
3. 
   Arifmetik amallarning ba`zi xususiyatlarni ayting.
   
4. 
   Amallar bilan ishlaganda qavslarning o`rni qanday ?
   
5. 
   Unar amalga misol keltiring.
   

6. ++33 qanday amalni bajaradi ?

7. 
   33++ qanday amalni bajaradi ?
   
8. 
   Short va char tiplarini qaysi tipga keltirib bo`ladi ?
   
9. 
   5 <<5 amalining qiymatini toping.
   
10. 
    Shartli amaldan qachon foydalanish mumkin ?
    

4. 
   Dastur tuzilishi
   

 Muhim so`zlar: main, tipli,tipsiz, return,include, define, proprosessor,dastur matni (listing), kompilyatsiya, og`lash, mantiqiy solishtirish, amallar, if.

 Bilib olasiz: main funksiyasi, main funksiyasini ishlatish, kutubxonalarni chaqirish, oddiy dasturlarni yozish, define funksiyasi, kompilyatsiya va bog`lash, mantiqiy amallar yozilishi, if operatorini qo`llash.
Sodda dastur tuzilishi. Dastur komandalar va bir necha funksiyalardan iborat bo`lishi mumkin. Bu funksiyalar orasida main nomli asosiy funksiya bo`lishi shart. Agar asosiy funksiyadan boshqa funksiyalar ishlatilmasa dastur quyidagi ko`rinishda tuziladi:

Preprotsessor_komandalari void main()
{ Dastur tanasi. }

Main funksiyasi ikki usulda ishlatilishi mumkin (tipli va tipsiz). Yuqorida
keltirilgan misolda tipsiz edi. Tipli main ga dastur quyidagi ko`rinishda tuziladi:


Preprotsessor_komandalari tip main()
{ Dastur tanasi. return [qiymat] }

Preprotsessor direktivalari kompilyatsiya jarayonidan oldin preprotsessor

tomonidan bajariladi. Natijada dastur matni preprotsessor direktivalari asosida o`zgartiriladi. Preprotsessor komandalaridan ikkitasini ko`rib chiqamiz. # include
Bu direktiva standart kutubxonadagi funksiyalarni dasturga joylash uchun foydalaniladi. #define Bu direktiva bajarilganda dastur matnidagi almashtiruvchi ifodalar almashinuvchi ifodalarga almashtiriladi. Masalan,

1-listing.

Output:

#include void main() { cout << “\n Salom, BUXORO! \n”; }

Salom, BUXORO!

Define direktivasi yordamida bu dasturni quyidagicha yozish mumkin:

2-listing.	Output:
#include #define program cout << “\n Salom, BUXORO! \n” #define bosh { #define tam } void main() bosh program; tam	Salom, BUXORO!

Define direktivasidan nomlangan o`zgarmaslar kiritish uchun foydalanish mumkindir. Masalan,

#define max 10

Agar dasturda quyidagi amallar mavjud bo`lsin:

Double m=max A=alfa*max

Preprotsessor bu matnda har bir max o`zgarmasni uning qiymati bilan almashtiradi, va natijada quyidagi amallar hosil bo`ladi.

Double max=10 D=alfa*10